सत्ता राजनीति व नेवाः नेतृत्व

भारतनाप सत्तीम्ह काँग्रेसया नेता अमरेश कुमार सिंहया धापू न्यनेगु खःसा संविधान धइगु सत्तारुढ पक्षं थःगु सत्तायात वैधानिकता बीगु नितिं दयेकीगुदस्तावेज खः । देय्या संविधान थुज्वःगु मूल कानुनयात व देय्या शासन गुकथं न्ह्याकीगु धइगु खँ च्वयातःगु सकसिनं माने यायेमाःगु दस्तावेजयात थथे धायेबलय् झीत हे उलि पचे मजू । तर सत्ता व शासनया मिखां स्वयेबलय् वा राजनीतिया मिखां स्वयेबलय् अमरेश कुमार सिंहया मिखा नं झीसं दयेके हे माःगु खनेदयावल ।

गजेन्द्र नारायण सिंहं सिंहदरबार न्ह्यःने २०४७ सालया संविधान च्याकूबलय् झीगु मिखाय् इपिं थुज्वःपिं देशद्रोहीत सुं मखना । तर माओवादी विद्रोह, संविधान सभा, नेवाः स्वायत्त राज्यया आन्दोलन स्वये धुंकाः झीत ला आः गजेन्द्र नारायण सिंह धइम्ह नं सामान्य संसदवादी विद्रोही जक खः । खतुं नेपालय् दक्कय् न्हापां संविधान हःम्ह पद्म शम्शेर खः ।

२००४ सालय् हःगु थुगु नेपालको वैधानिक कानुन धयातःगु थुगु संविधानय् कार्यकारी अधिकार परम्परां न्ह्यानावःगुलिं राणातय्गु हे जुइ धकाः च्वयातःगु दु। बरु संसदया थासय् सल्लाहकार सभा धकाः दयेकेगु व उकिया चुनाव याकेगु खँ न्ह्यथनातःगु दु। देसय् संसद मदुगु थासय् सल्लाहकार सभा धकाः निर्वाचित संसद दयेकेगु व राणातसें कार्यकारी अधिकार छ्यलाः शासन यायेबलय् उकिया सल्लाह सुझाव कायेगु ब्ववस्था याःगु खः ।

२०१४ सालय् नेपाली काँग्रेसं संविधान सभाया नितिं सत्याग्रह यात । तर जुजु महेन्द्र संविधान सभा मखसें सार्वभौम अधिकार थःम्हेस्यां हे छ्यलाः संविधान हे जारी यायेगु धाल, थुकियात हैरान जुइधुंकूपिं काँग्रेस नेतृत्वं स्वीकार यात । नेपालय् संसदीय व्यवस्था लागू जुल, देसय् जननिर्वाचित संसद व संसदया बहुमत प्राप्त दलया नेतां प्रधानमन्त्री जुयाः शासन याइगु जुल । थ्व कथं चुनाव जूबलय् नेपाली काँग्रेसं स्वब्वय् निब्ब बहुमत काल । सेना सहितया सत्ता जुजुया ल्हाःतय् शासन चले याइम्ह विश्वेश्वर प्रसाद कोइराला जूबलय् थ्व हे शासनय् खनेदुगु अन्तरविरोध जुल । थ्व इलय् भरत शम्शेरया गोर्खा दलं बहुमत कयाः सरकार चले याःगु वा नेपाली काँग्रेसं सुवर्ण शम्शेरयात प्रधानमन्त्री दयेकूगु खःसा २०१७ सालया कू जुइमखुगु खइ धइगु भेष बहादुर थापालिसेंया पञ्चायतया खेलाडीतय्गु धापू थुथाय् लुमंके बहः जू ।

२०१५ सालय् संसदीय व्यवस्था दुगु संविधान जारी याःम्ह जुजु महेन्द्रं २०१९ सालय् पञ्चायती संविधान हयाः थःगु प्रत्यक्ष शासनयात वैधानिकता बिल । जनतापाखें निर्वाचित जुयाः संसद वइगु व संसदया बहुमत कायेफुम्ह मनू वा दलं शासन याइगु व्यवस्था मन्त । संसदीय प्रजातन्त्र बियाः थःगु हे शासन मजुइगु खःसा दरबारं उकियात छाय् माने याइ? २०३८ सालय् व २०४३ सालय् निर्दलीय जूसां जनतां राष्ट्रिय पञ्चायतया दुजः ल्ययेगु व उगु पञ्चायतय् बहुमत हयेफुम्ह मनू प्रधानमन्त्री जुइगु जुल । तर थुकथं यात धायेवं काँग्रेस व कम्युनिस्टतसें घुसपैठ यानाः सरकार कब्जाय् कायेफुगु खतरा खनाः चुनावय् दनेत हे वर्गीय संगठनया दुजः कयाः पञ्च जुइमाःगु व्यवस्था यात । हानं छुं जुयाः घुसपैठ जुयाः पञ्चकथं व्यवहार मक्यन, पञ्चायतया नीति कथं मन्ह्यात धाःसा हाकुतिनाः पितिनेत पञ्चायत नीति तथा जाँचबुझ समिति दयेकल ।

थुगु चर्चा छु स्पष्ट जुइ धकाः धाःसा राजनीतिइ सत्ता हे सर्वोपरि खः, संविधान धइगु थःगु सत्तायात वैधानिकता बीगु नितिं दयेकातःगु ज्याभः जक खः । थ्व हे नजरं आःया संविधानयात स्वयेगु खःसा २०६२-०६३ सालया आन्दोलनं स्थापित याःगु शक्तितय्गु सत्तायात वैधानिकता बीगु नितिं २०७२ सालया संविधान वःगु खः धकाः थुइकेत थाकु मजू ।

नेकपाया नेतृत्वं सुधारवादी लँपु लीपिं थः प्रदेश सभाया सांसदतय्गु नं खँ न्यनामबीगु अवस्था वःबलय्आः नेवाःतसें वैकल्पिक नेतृत्व मालेमाःगु अवस्था वःगु दु। तर वैकल्पिक राजनीतिक नेतृत्व मालेबलय् गुगु नं दलसिकं नं नेवाःतय्गु राजनीतिक नेतृत्व याइगु नेतृत्व आःया आवश्यकता खनेदु।

संविधान वयेके मबियाः दरबारया सत्ता लित कायेत कमल थापां नं त्वहः दयेवं संविधान सभा भंग यायेमाल धकाः माग याना जूगु खँ नं थुथाय् लुमंके बहः जू । तर आः आन्दोलनं स्थापित शक्तिं वैधानिकता काःगु जक मखु, स्वंगू तहया चुनाव जुयाः थुमिगु शासनया मेशिनरी नं सञ्चालन जुइधुंकूगु अवस्था दु। थथे हे जुयाः २०७२ सालय् न्हूगु पञ्चायत वल व वयांलिउ जूगु चुनावं न्हूगु पञ्चायतया मेशिनरी नं बने जुल धकाः धायेगुया लाक्षणिक अर्थ दु। अथे जुयाः प्रदेश ३ या नामाकरण व राजधानी तोके यायेगु सवालय् थःगु हे सत्ताया स्वभाव लागू याइ, चुनाव नापं जुइधुंकाः सत्ता क्वातुइधुंकाः सुं नापं सम्झौता याइमखु धइगु खँ यच्चुक हे सीदुगु खँ खः । खतुं आः बागमती प्रदेश व हेटौँडा राजधानी दयेकेगु सवालय् सत्तारुढ नेकपा दुने हे नेता व कार्यकर्ताया दथुइ गुगु अन्तर्विरोध पिहाँ वल, थ्व लोकतान्त्रिक व्यवस्थाय् स्वाभाविक खः । पहिचानया पक्षया आन्दोलन याइपिनि नितिं थ्व सकारात्मक खँ खः ।

संविधान जारी जुयाः छथ्वःसिया सत्ता लागू जुइधुंकाः नेवाःत नं विभाजित जुइगु खँ स्वाभाविक खः । नेवाः स्वायत्त राज्यया पक्षय् आम क्रियाशील नेवाःत खनेदुगु खःसां संविधान जारी जुइधुंकाः गुलिं सुधारवादी व गुलिं उग्र जुयाः विभाजित जूगु झीसं खनागु हे खँ खः । थथे जूबलय् क्रियाशीलताया स्तय् सिकं सहभागिताया स्तरय् जक जुयाच्वंपिं नेवाःत आन्दोलनय् कुहाँ मवःसें भाषासेवा, साहित्यसेवा, संस्कृति, सम्पदा, शिक्षाया खँ ज्वनाः पुलांगु हे पहलं क्रियाशील जूगु नं खनेदत। थ्व नं छगू कथं स्वाभाविक खँ खः । नेवाः नेतृत्वया नामं न्हूपिं नं खनेदयावल । थ्व नं स्वाभाविक खँ खः । थुपिं खँत स्वयेबलय् पहिचानया लडाइँ आः ताः ई तक न्ह्याः वनीगु व आन्दोलनं नं प्रतिरोध व प्रतिक्रियात्मक रूप काइगु नं स्वाभाविक खः । नेकपाया नेतृत्वं सुधारवादी लँपु लीपिं थः प्रदेश सभाया सांसदतय्गु नं खँ न्यनामबीगु अवस्था वःबलय् आः नेवाःतसें वैकल्पिक नेतृत्व मालेमाःगु अवस्था वःगु दु। तर वैकल्पिक राजनीतिक नेतृत्व मालेबलय् गुगु नं दलसिकं नं नेवाःतय्गु राजनीतिक नेतृत्व याइगु नेतृत्व आःया आवश्यकता खनेदु। मुक्कं हे नेवाःतय्गु हकहितयात हे सर्वो च्च खः धकाः जुइपिं नेता व कार्यकर्ता तयार जुयाः क्रियाशील जुइमाःगु थौंया आवश्यकता खः । थ्व नेतृत्व राजनीतिक तहलय् नं थःगु प्रभाव क्यनेफुगु जुइमाल । थुकथंया राजनीतिक नेतृत्व विकास मजूतले नेवाः आन्दोलन  व स्वायत्त राज्यया आन्दोलन सुथां लाइगु खनेमदु ।

सम्बन्धित बुखँ

LEAVE YOUR COMMENTS