ने. सं. ११४३ तछलाथ्व त्रयोदशी -

नामाकरण मानव सभ्यताया चिं

सन् १६९०स ब्रिटिस इण्डिया कम्पनीया प्रतिनिधि जब कारनोब फ्याक्ट्रि संचालन यायेत कोलकाताय् वयेवं अनया नां हिला क्यालकत्ता तयेगु ज्या जुल । दिल्लीया सुल्तान, मुगल शासक, पोर्टुगिज, फ्रेन्च व ब्रिटिसत वये न्ह्यः हे छगू ‘ट्रेडिङ हब’ कथं कोलकाता न्ह्यानाच्वंगु खः । तर ब्रिटिस प्रतिनिधि कारनोब अन वयेधुंकाः कोलकातां न्हूगु स्वरुप काल । ब्रिटिस साम्राज्यं थःगु गढ कथं उगु थाय्यात छ्यल । सन् १९११य् दिल्लीयात राजधानी दयेके न्ह्यः तक कोलकातायात ब्रिटिसतय्सं भारतया राजधानीया स्वरुप बिल । अथेतुं उमिसं उगु थाय्या नां हिला क्यालकत्ता धकाः थःगु अनुकूल तयेगु ज्या यात ।

भारतं स्वतन्त्र जुइधुंकाः जक ब्रिटिसतय् अनुकुल जूगु नां क्यालकत्ता हिला कोलकाता जुल । २००१य् भारतया शहर क्यालकत्तायात कोलकाता कथं नां हिलेगु ज्या जुल । कोलकाता बंगाली भाय्या कालीकत्ता पाखें उत्पन्न जूगु विश्वास याइ । कालीकत्ता अर्थात माता कालीया ख्यः । ब्रिटिसतय्सं तःगु क्यालकत्ताया पलेसा कोलकाता नां तयेगु लिउने विशेष यानाः निगू मू कारण दु । छगू, ब्रिटिसतय् उपनिवेशपाखें मुक्त जूुगुलिं उमिसं तयातःगु नां छ्यलाच्वंसा उकिं थःपिं अझ उपनिवेशयय् च्वनाच्वंगु आभाष जुइगु । मेगु उगु भूमिया भूमिपुत्रत बंगालीतय् थःगु भाषिक रुपं म्हसिका बीगु निंतिं बंगाली भासं हे अनया इतिहास नाप स्वानाच्वंगु उपयुक्त नामाकरण ।

ब्रिटिसतय्सं भारतयात स्वतन्त्रता बीधुंकाः आपालं थाय्या नांयात अनया पुलांगु नां कथं हिलेगु ज्या जुल । मद्रास स्टेटयात तामिलनाडु, ट्राभानकोर कोचिनयात केरेला, माइसुरयात कर्नाटक, पुनायात पुने, बेंगलोरयात बैगलुरु, बम्बईयात मुम्बई लगायत आपालं नांयात थःगु मौलिक स्वरुप बीगु ज्या जुल । अनया सभ्यता, इतिहास व भाषिक लिधंसाय् राज्य, शहर व नगरतय् नां हिलेगु ज्या जुयातुंच्वन । भारतय् नीच्यागू राज्यत मध्ये आपालं राज्यत अनया पुलांगु इतिहास व उकियात अनया मौलिक भाषाया आधारय् नामाकरण यानातःगु दु ।

भारतय् जक मखु, विश्वया मेगू तःधंगु देय् संयुक्त राज्य अमेरिकाय् नं राज्यतय् नां अनया आदिवासी भाय्या नामय् नामांकरण यानातःगु दु । अमेरिकाय् नीप्यंगू राज्यया नां आदिवासी भाय् व हवाईयन भाय्पाखें तयातःगु दु । दसूया निंतिं आईवा समुदायतय् थाय् जूगुलिं अनया छगू राज्यया नां आईवा दुसा डाकोटा जनजातिय् नामं उत्तरी डाकोटा व दक्षिण डाकोटा । थ्व नां अनया डाकोटा भाय् व सिकोस भाय्या लिधंसाय् तयातःगु जुल ।

थुकथं स्वयेगु खःसा विश्वया निगू तःधंगु लोकतान्त्रिक देय्त अमेरिका व भारत निगुलिं देशय् थःगु मौलिक पहिचानया लिधंसाय् अनया राज्यया नांत तयातःगु जुल । संघीयताया मर्म कथं थीथी जाति, भाषा व सभ्यताया इतिहास दुगुलिं उमिगु सम्मान कथं राज्यया नां नं बियातःगु खः ।

मनूतय्सं नामय् छु दु धकाः न्ह्यसः न्यनेगु याइ । तर नां अज्याःगु छगू बल्लागु आधार खः, गुकी छु मदु ? नामय् उगु थाय्या इतिहास सुलाच्वंगु दइ । नामय् उगु थाय्या सभ्यता लुयाच्वंगु दइ । नामय् अनया मौलिकता खनाच्वंगु दइ ।

नेपालय् स्वयेगु खःसा दकलय् न्हापांगु संविधानसभाया राज्य पुनःसंरचना व राज्य शक्तिया बाँडफाँड समितिं संघीय व्यवस्थाया निंतिं नं थज्याःगु हे मापडण्ड तयार याःगु खः । जाति, भाषा, संस्कृति, इतिहास व भौगोलिक निरन्तरता धकाः पहिचानया न्यागू आधार व सामथ्र्यया प्यंगू आधार तयार याःगु खः । उकिया हे आधारय् संवैधानिक राज्य पुनःसंरचना आयोगं नं थःगु प्रतिवेदन तयार याःगु खत । तर, विडम्बना, समितिं तयार याःगु झिंप्यंगू प्रदेश व आयोगं तयार याःगु झिगू प्लस छगूया प्रतिवेदनयात ब्राहमणवादी राजनीतिक दलतय्सं स्वीकार यायेमफुत । उकीया पलेसा न्हय्गू प्रदेशया संविधान तयार यात ।

आः वयाः प्रदेशतय् नामाकरण यायेगु सवालय् तकं अज्याःगु एकल जातिवादी राजनीतिक दलतय्सं सम्बन्धित प्रदेशया इतिहास, सभ्यता, जाजीय व भाषिक बनोटयात स्वीकार यायेफयाच्वंगु मदु । थुकिया हे निरन्तरता खः – नेकपाया सचिवालयं प्रदेश नं ३यात बागमति प्रदेश नामाकरण यायेगु निर्णय ।

नेकपाया सचिवालयं याःगु थुगु निर्णय स्वयेगु खःसा गगु नं कोणं पाय्छि मजू । संविधानया धारा २९५ धारा २ कथं प्रदेशया नामांकरण उगु सभाय् उपस्थित जूगु ल्याःया स्वब्वय् निब्वं निर्धारण याइ । उकीं नामाकरणया सवाल पूर्ण रुपं प्रदेशसभाया ‘बिज्नेश’ खः । नेकपां संविधानया अःखः वनाः थःपिनिगु निर्णय प्रदेशय् क्वचिनेत स्वःगु जुल ।

अथेतुं, संघीय व्यवस्थाया मूल मर्म धाइगु केन्द्रय् साझा शासन, अले प्रदेशय् स्वशाशन खः । यदि संघीय व्यवस्थायात सही कथं छ्यलेगु खःसा प्रदेशया नामाकरणया सवाल स्वायत्त व स्वशाशन दुगु प्रदेश व अनया वासीतय् अधिकार खः । अनया अधिकारयात केन्द्रं हस्तक्षेप यायेगु धाइगु संघीय व्यवस्थाया मर्म प्रतिया प्रहार खः । नेकपां याःगु निर्णय संघीय व्यवस्थाया नामय् हानं नं केन्द्रीकृत शासनया अभ्यास खः ।

दकलय् महत्वपूर्ण, गुगु नं थाय्या नां तयेगु सवालय् अनया जाति, भाषा, संस्कृति व इतिहासया तःधंगु महत्व दइ । दकलय् तःधंगु लोकतान्त्रिक देय्त भारत व अमेरिकां छ्यलाच्वंगु विधि नं थ्व हे खः । अनया समुदाययात उगु थाय्या अपनत्वबोध याकेगु निंतिं नं नामाकरण उगु हे आधारय् जुइगु यानाच्वंगु दु । नेपालय् संघीय व्यवस्था वनेगु आधार धकाः नं पहिचानया न्यागू आधारत बियातःगु दु । अथे खया नं आः नेकपां प्रदेश नं ३या नां बागमति तयेगु धकाः निर्णय यात । थुकिया तप्यंगू छगू हे अर्थ खः – नेकपाया एकल जातिय नश्लीय सोच ।

बागमति धकाः पुलांगु जुजु व शासकतय्सं तयातःगु हे नां न्हूगु संघीय व्यवस्थाय् नं तयेगु खःसा थन न संघीय गणतन्त्रणया आभाष यायेफइ न थनया आदिवासीतय्सं थुकियात अपनत्वबोध यायेफइ । निगुलिं पक्षं स्वयेगु खःसा बागमति नां बीवं थुकिं न्हूगु द्वन्द्वया लुखाः चायेकेगु जकं जुइ ।

मनूतय्सं नामय् छु दु धकाः न्ह्यसः न्यनेगु याइ । तर नां अज्याःगु छगू बल्लागु आधार खः, गुकी छु मदु ? नामय् उगु थाय्या इतिहास सुलाच्वंगु दइ । नामय् उगु थाय्या सभ्यता लुयाच्वंगु दइ । नामय् अनया मौलिकता खनाच्वंगु दइ । नामय् संस्कृतिया अनुपम रुप कियाच्वंगु दइ । यदि नांया विषय थज्याःगु हचुवाया भरय् निर्धारण यायेगु खःसा नेकपां अनया इतिहासयात तिरस्कृत यानाच्वंगु दु । सभ्यतायात अपमानित यानाच्वंगु दु । संस्कृति व मौलिकतायात हेला यानाच्वंगु दु ।

आः छुं दिंया दुने हे थुकिया बारे प्रदेश सभाय् मतदान जुइ । नेकपाया सांसदतय् निंतिं नं थ्व छगू परीक्षाया घडी जुइ । सांसदतय्सं थनया इतिहास, सभ्यता, जाति, भाषा व संस्कृतियात अपमानित यानाः पार्टीया गलत निर्णयात सदर याइ ? वा थःगु स्वविवेक छ्यलाः थनया जनतायात प्रदेशया अपनत्वबोध यायेगु कथं भूमिका म्हिती ? सांसदतय्सं याइगु निर्णय नं थुगु प्रदेशया नांया भविष्य जक मखु स्वयम् उम्ह सांसदया राजनीतिक भविष्य नं निर्धारण याइ ।