लिपांगु सासः ल्हानाच्वंपिं नेवाःत
राज्य व्यवस्था गलत जूगुलिं विश्वया हे सम्भ्रान्त, उच्च व पुलांगु जाति नेवाः समुदाय थौं लिपांगु सासः ल्हानाच्वंगु अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु
दु । जाति, भाषा, सभ्यता व संस्कृति निर्माण यायेत द्वलंद्वः दँ बी । तर विनाश धाःसा निगू प्यंगू दशकं नं जुइफु । यदि सरकार सही जुल धाःसा म्हो जक दुपिं अल्पसंख्यक, दलित व लिउने लाःगु समुदायया उत्थान व विकासया लागिं कुतः याये फइ ।
अरबौं अरब जनसंख्या दुगु चीन थेंज्याःगु देसय् तकं छुं लाखया जक ल्याखय् दुपिं थीथी जातितय्त संरक्षण यायेगु नीति कायेवं अन उमित तकं राज्ययन्त्रय् थ्यंकेगु परिपाटीया विकास जुयाच्वंगु दु धाइ । अथेहे सरकारी नीति सही जूगुलिं देसय् लिउने लाःपिं जंगली जातिं तकं
राज्य व्यवस्थाय् पहुँच अप्वयेकूगु आपालं दसुत दु ।
छगू इलय् विश्वस्तरया सम्पदा निर्माण यानाः थःगु देय्यात सुन्दर दयेकेत जूपिं नेवाः जाति धाःसा थौं थःपिनिगु अस्तित्व तकं ल्यंका तये मफइगु अवस्थाय् थ्यंगु दु । पतन थः थम्हं जुइगु व मेपिंसं याइगु खँ पाः । थः हे जागरुक मजूगु कारणं व्यक्ति वा समुदाय पतन जूगु खँय् मेपिंत दोष बी मजिउ ।
व्यक्तिं नाला कयातःगु संस्कार, संस्कृति व रितिरिवाजं वयागु स्तर क्वःछिना बी । उकिसनं समुदाय दुने उकथंया उच्च संस्कृति व संस्कारया विकास यायेत उलि अःपु मजू । नेवाः समुदाय अथे यानाः हे व्यक्ति व्यक्ति मिले जुयाः समाज दयेकाः उगु समाजयात छगू ल्याखं सभ्यताया उच्च नमूना कथं विकास यानाच्वंगु समुदाय खः ।
अथे जुयाः नं म्हिगः राजनीतिक रुपं स्वनिगःयात कब्जाय् लाकूसां तबि थुमिगु सांस्कृतिक वैभवयात धाःसा नष्ट याये मफुत । राजनीतिक रुपं त्याकाः थन पिनं वःम्ह पृथ्वीनारायण शाह जुजु जुलं नं सलंसः दँ न्ह्यवंनिसें थन चले जुयाच्वंगु कुमारी पूजा यानाः सांस्कृतिक मर्यादायात कायम याना तल ।
म्हिगः तक सम्भ्रान्त धाःपिं नेवाः
समुदाय थौं झन् झन् आर्थिक रुपं क्वह्यना वनाच्वंगु दु । उकिया मूल कारण धइगु राज्यया नीति हे खः । २५० दँ न्ह्यवंनिसें गबलें हे थ्व राज्यं नेवाः समुदाययात न्ह्यःने यंके चाहे मजू ।
थीथी देवी देवताया नामं तया तःगु जग्गा जमीनयात युद्धया लागिं प्रयोग यायेत स्वयेवं उकिया चर्को बिरोध जुइवं उगु ज्यां व लिचिला वन । थौं राज्य व भूमाफियातय् कारणं मेगु ला छु प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारतकं न्याये मी ज्या जूगु दु ।वर्तमान सरकारं विदेशी दुत हयाः लखौं करोडौं विदेशी दां कमे यानाच्वंगु स्थिति दु ।
थुकि वर्तमान सरकारं दयेकूगु छुं नं सांस्कृतिक सम्पदात मदु । गुलिनं दु व फुक्कं नेवाः समुदायं थौं स्वयां नं न्यासःदँ न्ह्यः हे तयार याना वंगु मल्लकालीन दरवार, मथ, देगः व फल्चा जक दु । अथे जुयाः नं थ्व तसकं सुन्दर बस्ती राजधानी वा स्वनिगः च्वने बहःगु शहर जूगु दु । उकियात छुं हे मतलब मतसे थ्व फुक्कं चीजय् सरकारया स्वामित्व वा केन्द्रया मातहतय् लाइगु यानाः नीति निर्माण यायेगु धइगु बांलाःगु पक्ष धाःसा मखु ।
व फुक्कं चीजय् हाल संघीयता व स्वायत्तता कायम जुइधुंकूगु अवस्थाय् स्थानीय सरकार वा गाउँपालिका वा नगरपालिकायात लःल्हायेगु तसकं जरुरी दु । शिक्षा, स्वास्थ्य, विकास निर्माण लगायतया ज्या धइगु स्थानीय सरकारं याइगु ज्याया धलखय् लाः । सांस्कृतिक शहर घोषणा यानाः उकियात लागू यायेगु स्थानीय सरकारं याये फइगु ज्या जूगु दु ।
थुखेपाखे नं सकसियां ध्यान वनेमाःगु खनेदु । ख्वपया नवदुर्गा प्याखं, तलेजुया पूजा विधि, न्यय्न्यापाः झ्याः दरवार स्वयेगु वा न्यातँपौ देगःया थीथी पर्व, बुसादँं, जात्रा व सुसाकुसा ज्या गबले नं केन्दं्र जक स्वयां लाइ मखु । उगु सांस्कृतिक सम्पदाय् गबले सफा यायेगु, गबले घाँय् पुइगु धइगु खँ स्थानीय मनूतय्सं हे जक बांलाक सी ।
अथे जुयाः नं च्वय्या सरकारया स्वयां उगु स्थानीय सम्पदा व स्थानीय जातिया उन्नति व विकासया ज्या धइगु स्थानीय सरकारं हे यायेमाः । उकिया लागिं न्हूगु पुस्ता जागरुक जुइगु तसकं आवश्यक जू । न्हूगु पुस्तां बाजं थानाः, प्याखं हुले सयेकाः वा म्ये हाले फयेकाः पुलांगु पुस्ताया सिको यात धाःसा थीथी कथंया सांस्कृतिक सम्पदायात ल्यंका तयेगु निंतिं बः बियाच्वनी ।
ई हिला वनाच्वंगु दु । म्हिगः प्रतिस्पर्धा जुल धाःसा गुगु शहर गुलि बांलाःगु देगः व मथ दयेकल उकियात लिउने लाकेगु कथंया सम्पदात थःपिंथाय् नं दयेकेमाः धकाः कुतः जुइ । आः थःगु नामय् ग्वगः गाडी तयेगु, गुलि बैंक ब्यालेन्स अप्वयेकेगु व ग्वःम्ह कलाः ब्याहाः यायेगु धइगु खँय् जकं प्रतिस्पर्धा न्ह्यानाच्वन ।
ई कथं सम्पत्ति व जीवन शैली फरक जूगुलिं आः थःपिनि आवश्यकता व आनन्दं नं हिउपाः काःगु दु । म्हिगः तक सम्भ्रान्त धाःपिं नेवाः समुदाय थौं झन् झन् आर्थिक रुपं क्वह्यना वनाच्वंगु दु । उकिया मूल कारण धइगु राज्यया नीति हे खः । २५० दँ न्ह्यवंनिसें गबलें हे थ्व राज्यं नेवाः समुदाययात न्ह्यःने यंके चाहे मजू ।
गुलिनं नेवाः गुथि, धल्चाया नामय् तयातःगु जग्गा जमीनत दु, व फुक्कं मदयेकेगु व राज्यं कब्जा यायेगु अलेमीगु चलन सुरु जूगु दु । थुकिया लिधंसाय् चले जुजुं वयाच्वंगु जात्रा पर्व व सांस्कृतिक ज्याखँत नं फुक्कं दिना वनेत्यंगु दु ।
जःलाखःला देय् भारतया सिक्किमय् नेवाः समुदायया सांस्कृतिक धरोहर बचे यायेगु लागिं अन नेपालभाषायात राज्य सरकारं मान्यता बियाः नेवाः म्हसीकायात च्वन्ह्याकेगु ज्या यानाच्वंगु इलय् थन धाःसा मांभाय् छ्यले दइगु मौलिक अधिकार विरुद्ध अदालतय् मुद्दा तयाः धनुषा जिविस, राजविराज नगरपालिका व येँ महानगरपालिकां झिंन्यादँ न्ह्यः स्थानीय भाषायात ज्याखँया भाय् कथं छ्यले दइगु कानुनी व्यवस्थायात प्रयोग यातं नं उगु व्यवस्थायात खारेज याना बिल ।
धर्म, संस्कृति, संस्कार व सभ्यताया उच्च नमूना स्वनिगःया नेवाः समुदाय थःहे जागरुक जुयाः थःगु थासय् थःगु मांभाय्या प्रयोग याये दइगु अधिकार कायम यायेत स्वतं नं जुइ मफुत । थज्याःगु स्थितिइ विदेशीतय्सं बरु नेवाः समुदाय उच्च जाति खः धकाः उमिगु सभ्यता व संस्कृतिया अध्ययनया लागिं मनूत थन वयाच्वंगु दु ।
नेवाः समुदाययात थ्व राज्यं धाःसा चिरिमांया व्यवहार क्यनाच्वंगु दु । अथे जुयाः नं जुइ फइगु विकासयात पनेगु ज्या वर्तमान सरकारं यानाच्वंगु दु । सरकारं हे थनया संस्कृति व सभ्यतायात विकास यायेत स्वयेगु खःसा नं छुं खँ मदु । मखुत धाःसा नेवाःत झन् झन् नचुया वनीगु स्थिति वयेफु ।
LEAVE YOUR COMMENTS