गुथि व नेवाःत

थ्व देसय् भिं जुइ मखुत । गुगु देय्या नेतातय्गु अन्तिम लक्ष्य धइगु हे राजधानी काठमाडौंलय् छेँ छखा दयेकेगु व न्हय्गू पुस्तायात गाक्क सम्पत्ति मुंकेगु जुइ अन छु भिनि ? धःचा जक दःसां गाःपिंत खुसि जक ला छु समुद्र हे प्राप्त जुसेंलि छु मानि ? समुद्रय् छकः दुनेबलय् ईई पनाः लठ्ठ जुइपिंसं समुद्रय् दुनेच्वंगु खानी पिकयाः सारा दुनियाँयात हित यायेगु ज्या याइ ला थुमिसं ?

मेहनत हे याये म्वायेकं चिठ्ठां लाकेथें सम्पत्ति लुटे याये दसेंलि क्या मोज मजूला थुमित ?थ्व नेपाःगाःया नियती हे थथे खः ला ? कि न्ह्याबलें पिनेच्वंपिं थन वयाः लुटे जक यानाच्वनी । इतिहास साक्षी दु, थन गुबलें तिरहुते वा डोयतय्सं आक्रमण यानाः देवस्व लुटे यायेगु, उखेंथुखें मि तयाबीगु वा उत्पात मच्चे यायेगु ज्या याःगु दु ।

गुबलें कर्णाली—प्रदेशया खसमल्लतय्सं छक्वः जक मखु तःक्वः तःक्वः हे आक्रमण यानाः गांगामय् मि तयाबीगु, धन सम्पत्ति उठे यायेगु नं यात । अझ ला सन् १३४९ पाखे भारतं गया सम्सुद्दीन वयाः तकं आपालं सम्पदा नष्ट याःगु वंखँ दु । थुपिं फुक्क खँ गोपाल राजवंशावली व मेमेगु वंशावली ब्वनेबलय् सीकेफु ।

थ्व थासय् पिनें वयाः लुटे जक यायेगु सिलसिला उलिइ जक सीमित मजू । मल्ल शासकतय्सं स्वनिगःया स्वंगुलिं देसय् जक मखु, उकिया जःखः दुगु बस्तीइ नं आपालं देगः व थीथी सम्पदा वा विकास निर्माणया ज्या याःगु दु । थजाःगु सांस्कृतिक सम्पदा खनाः हे म्हुतुइ लाःवयेकाः गोर्खे पृथ्वीनारांनं थन हःताः याःगु खः ।

वं गुलि अन्याः अत्याचार यात धइगु खँ ला गुलि दु गुलि दु, तर अन्तिमय् येँया जुजु जयप्रकाशया मामं क्वखायातःगु सिखः छपु तकं चफुना काःगु खं हे स्पष्ट जू व गुलि क्वह्यंगु मानसिकतां ग्रष्टम्ह धकाः ! अथे जुयाःला व त्रिशुलीया देवघाटय् थ्यंक वनाः छटपटेजुयाः सीमाल ।थ्व जनताया हि चःतिं दयेकाथकूगु गुलि नं गुथि व सम्पदा दु, उकी मिखातःपिं छम्ह हे गतिलानाः सीगु मदु ।

पृथ्वीनारांया झिगूगु पुस्तायाम्ह महेन्द्रं नं नेवाःतय्गु गुथि छिन्नभिन्न यायेगु लागि जग्गा फुक्क अधिकरण यानाः ‘गुथि संस्थान’ धकाः बुँख्याःचा थनेहल । अथेला पृथ्वीनारां थन वसां निसें वं नं आपालं थनया जग्गा, जमीन हड्पेयानाः वया आसेपासेतय्त इनाबिउगु खः । अनं लिपा १०४ दँ शासन याःपिं राणतय्सं येँया भुइजःसिं निसें यलया जाह्वलाख्यः तक दरवार दयेकेत नेवाःतय्गु सारा जग्गा स्वाहा यात ।

लिच्वः छु जुल ? झीसं सि हे सिउ, थौं जंगबहादुरया श्राद्ध तकं फ्वनाः यायेमाला वन ।थ्व जन्मय् हे फुक्क कर्मभोग याये दइ धकाः धाइ । उकिं बांलाःगु कर्म याःसा बांलागु हे भोग याये दइ । बांमलाःगु कर्म याःसा बांमलागु हे भोग याये माली । महेन्द्रं नं नेवाःतय्गु गुथि स्यंकाः बांमलाःगु कर्म यात ।

थ्व देसय् मखुगु ज्या याःपिनिगु विरुद्ध दनामवल धाःसा नेवाःत आः बुलुहुँ बुलुहुँ प्यालेष्टानीत थें जुइगु लँपुइ लाःवनी । प्यालेष्टानीतय्सं न्हापां थःपिनिगु भूमि धमाधम इजरायली व मेमेपिन्त मिया बिल । लिपा जूलिसे उमिगु जग्गा अतिक्रमण यानाः नं लाकाकाल । लिच्वः कथं उपिं भूमिहीनया अवस्थाय् लाःवन ।

न्यनातयागु कथं हनुमानध्वाकाः लायकू व तलेजुद्यःया सम्पत्ति वं चांचां ट्रककाट्रक नारायणहिति दरवारय् ल्ह्यल धकाः धाइ । आखिरय् व नं गन याउँक म्वाये खन धकाः ? चितवनय् वनाः थाकुक तसकं सास्ति नयाः सीमाल । पूर्खां यानाथकूगु थजाःगु हे बांमलाःगु कर्मं यानाः झीसं सीकसीकं हे वीरेन्द्र व वया परिवारया छु हविगत जुल ?

बिचाः यानादिसँ, आःतक वया खलकय् सु याउँक सीगु दु ?थ्व राज्ययात सुखी दयेकेगु, सम्पन्न यायेगु, सुयां दुख स्वये म्वाःलेमा, सकलें याउँक च्वने दयेमा धकाः नेवाःतय्सं न्ह्यागु छगू जक ज्या यायेमाःसां ‘गुथि’ परम्परा स्वनाः ज्या याना वयाच्वंगु खः । नेवाःतय् बुसांनिसें सीबलय् तकं गुथिया थीथी भूमिका दयाच्वनी ।

धर्म—कर्म, संस्कार—संस्कृति आदि न्ह्यागु ज्या जुइमा, अन गुथि व गुथ्याःत दयाच्वनी । थीथी कारणं आपालं गुथित न्हनावन, मदयावन व मेगु हे खँ । मखुसा सुं लँजुवाः छम्हेसिगु तकं चिउताः कयाः वयात त्वनेत लः, च्वनेत सतः आदिया तक गुथिपाखें व्यवस्था यानातयातःगु खः । उकिया निंतिं दत्त वा आयस्ता कथं छुं छुं बुँ फ्याना बियातइगु खः ।

थजाःगु ज्याखँया निंतिं पुलांपिसं अभिलेख वा पाण्डुलिपिइ व्यहोरा न्ह्यथनातःगु दइ । उकी थ्व ज्याय् सकसिनं म्हालासाला तयाः दँय्दसं बुसाधं यानाः (थौं कन्हय्या भासं रिभ्यू) बांलाक न्ह्याका यंकूसा थ्व लोकय् नं परलोकय् नं सुख प्राप्त जुइ । मखु थुकी स्यनकलसा पंच महापाप लाइ धकाः च्वयातःगु दइ ।

शाहखलःतय्त थ्व हे पापं यानाः उपिं हाशनाश जुइमाःगु खः । आः न्हूपिं ब्रम्हू खलःया पाः वयाच्वंगु दु ।थ्व राष्ट्रया नेवाःतय्गु जिन्दगी खाली संघर्ष यायेगु निंतिं हे जक जुलला ? ने.सं. ८८८ लिपा नेवाःत खाली थःगु भाषा, जाति, हक, अधिकारया लागि न्ह्याबलें संघर्ष जक यानाच्वनेमाःगु अवस्था दु ।

मल्लतय्गु पतन लिपा शाहत थन वयेधुंकाः हरेक इलय् नेवाःतय्त दमन यायेगु याना वयाच्वंगु दु । राणातय्गु इलय् ला नेवाःतय्गु थःगु भाषां च्वयेगुली तकं संकट वल । उकिं व इलय् ‘भाषा म्वाःसा जाति म्वाइ’, ‘भाषा थवगु उच्च जूसा दुख गुबलें सी मखु’ आदि आदि धयाः प्यंगःथापिनिगु जन्म जुल ।

मांभासं च्वःगुया सजाय् जेलय् कुंकाः च्वनेमाल । अय्नं नेवाःतय्सं दुख मताः । न्हिलाः न्हिलाः संघर्ष यानातुं च्वन । थुकथं सघर्ष यायां देसय् न्ह्यागु व्यवस्था परिवर्तन यायेत नं आखिरय् नेवाःतय्गु हे योगदान मदयेकं मगाना वन । दुखया खँ, देसय् न्ह्याक्व हे हिउपाः वःसां नेवाःतय्सं सुख मसिउ, जनतां सुख मसिउ ।

प्रसंग आः हानं थन न्हूगु गुथि विधयेकया खँ दु व न्हूगु संघर्ष यायेमाःगु दु ।थ्व देसय् मखुगु ज्या याःपिनिगु विरुद्ध दनामवल धाःसा नेवाःत आः बुलुहुँ बुलुहुँ प्यालेष्टानीत थें जुइगु लँपुइ लाःवनी । प्यालेष्टानीतय्सं न्हापां थःपिनिगु भूमि धमाधम इजारायली व मेमेपिन्त मिया बिल । लिपा जूलिसे उमिगु जग्गा अतिक्रमण यानाः नं लाकाकाल ।

लिच्वः कथं उपिं भूमिहीनया अवस्थाय् लाःवन । अले तिनि बल्ल न्ह्यलं चायेकल । तर लिबाय् धुंकल । थजाःगु थाकुगु पिरस्थितिइ यासेर आराफात थेंजाःम्ह नेताया प्रादुर्भाव जुल । वं जिवंकाछि थःगु भूमि, थःगु जातिया निंतिं संघर्ष यात, थुगु संघर्षया नेतृत्व यात ।

आः नेवाः जातिं नं छम्ह यासेर अराफात थेंज्याःम्ह नेताया अपेक्षा यानाच्वन । थःगु भूमि, थः मांयात बलात्कार यानाच्वंगु खंक खंक सुम्क च्वनाच्वनीम्ह सन्तान जुइगु लाकि सीत स्यायेत नं तयार जुइगु ?