ने. सं. ११४३ तछलाथ्व त्रयोदशी -

‘नेपालमण्डल प्रदेश’ नां तयेत प्रस्ताव

येँ, यल, ख्वप थेंज्याःगु ऐतिहासिक नगर दुथ्याःगु प्रदेश नं. ३ या नां ‘नेपालमण्डल प्रदेश’ तयेमाः धइगु माग यासें वंगु शुक्रवाः सत्तारुढ दल नेकपाया निम्ह प्रदेश सांसदपिं डा. अजयक्रान्ति शाक्य व बसन्त मानन्धरपिंसं प्रदेश सभाय् औपचारिक रुपं प्रस्ताव दर्ता यानादीगु दु । उगु प्रस्तावयात मेपिं न्हय्म्ह सांसदपिंसं समर्थन यानादीगु खः । वय्कःपिंसं दर्ता यानादीगु उगु प्रस्तावया व्यहोरा थन न्ह्यब्वयाच्वना —

सभामुखजु,
नेपाःया संविधानया धारा २९५ या उपधारा २ व प्रदेश नं. ३ या प्रदेशसभा नियमावली २०७४या परिच्छेद १०, नियम ६१ व ६८ या अधिनय् च्वनाः प्रदेश नं. ३ या नामाकरणया सम्बन्धय् प्रदेशसभा समक्ष जिपिं तपशील बमोजिमया प्रदेशसभा दुजःपिं निम्न बमोजिम प्रस्ताव न्ह्यब्वयाच्वना ।
प्रस्ताव ः
थुगु प्रदेश नं. ३ या नां ‘नेपालमण्डल’ तयेमाःगु ।
नेपालमण्डल तयेमाःगु कारणत ः

१) ऐतिहासिक व भौगोलिक कारण ः
क) वर्तमान प्रदेश नं. ३ यात ऐतिहासिक दृष्टिं स्वयेगु खः धइगु जूसा न्हापाया नेपालमण्डल हे खः । थ्व प्रदेशया १३ गू जिल्लामध्ये चितवन जिल्ला बाहेक मेगु दक्वं नेपालमण्डल प्रदेश दुने हे लाः व चितवन नं मल्ल जुजु यक्ष मल्लया पालय् नेपालमण्डल अन्तर्गत हे लानाच्वंगु दु ।

ख) लिच्छवीकालया अभिलेखय् न्ह्यथनातःकथं नेपालमण्डल न्यना वनाः पूर्वय् कुशेश्वर–सुनकोशी, सिन्धुली), पश्चिमय् केवलपुर (धादिङ), उत्तरय् रसुवापारी केरुङ व दक्षिणय् तिस्तुङ (मकवानपुर)तक खः । तसर्थ वर्तमान प्रदेश नं. ३ ऐतिहासिकाय् व भूगोलया ल्याखं नं प्राचीन नेपालमण्डल हे खः ।

ग) पृथ्वीनारायण शाहं गोरखा राज्य विस्तार यानाः मेमेगु राज्यत थुकी स्वाकूबलय् नेपालमण्डलयात छगू बिस्कं प्रदेश माने याःगु खः । वय्कः व वय्कःया सन्तानं देय् नां गोरखा माने याःगु खः । राणाकालतक नं थ्व नामं औपचारिकता कयाच्वन । पृथ्वीनारायण शाहया पालय् वय्कःया विस्तारित नेपाल अधिराज्यय् स्वंगू प्रदेश दुगु खः — बाइसे चौबिसे राज्यया व उकिया जःखःया भाग, नेपालमण्डल व पूर्व व दक्षिणया सेनराज्य (किराँत) ।

घ) नेपालमण्डलया भूगोलकथं हिमाली क्षेत्र (लाङताङ, जुगल हिमाल, गणेश हिमाल, गौरीशंकर आदि), पहाडी क्षेत्र (महाभारत पर्वत श्रृंखला) व भित्री मधेश (चुरे पर्वत श्रृंखला) सम्मिलित जुयाः विविध वातावरणीय सम्पदायुक्त जू ।

ङ) झिंखुगूगु शताब्दीपाखे च्वयातःगु नेपाल महात्म्यया अध्याय १५ श्लोक ३–५ य् न्ह्यथनातःकथं नेपालमण्डलया सिमानापूर्वय् कौशकी (तामाकोशी, रामेछाप), पश्चिमय् त्रिशुली (धादिङ व नुवाकोट), उत्तरय् शिवलुति (गोसाइकुण्ड क्षेत्र, रसुवा) व दक्षिणय् शीतलोदकानदी (चिसापानी, इन्द्रसरोवर, मकवानपुर)तक दयाच्वंगु खः ।

च) स्वयम्भू पुराणया लिधंसाय् जुजु धर्माकरं नियमपूर्वक पालना याःगुलिं थ्व देय्या नां नेपालमण्डल च्वं वंगु खः धइगु न्ह्यथनातःगु दु ।

छ) नेपालमण्डल खँग्वःया ऐतिहासिकता अध्ययन यायेबलय् इश्वीया करिब स्वंगूगु शताब्दीनिसें न्ह्यथनातःगु खनेदु । इश्वीया स्वंगूगु शताब्दीया माने यानातःगु ‘आर्यमहामञ्जुश्रीमूलकल्प’ धइगु बौद्धग्रन्थया श्लोक नं. ५०२ व ५०३य् नेपालमण्डल धइगु खँग्वः उल्लेख जुयाच्वंगु दु । तसर्थ नेपालमण्डल लिच्छवी जुजु मानदेव स्वयां न्ह्यः हे उल्लेख जूगु तथ्य इतिहास प्रमाणया लिधंसाय् थुइके फु ।

ज) थुकथं हे नेपालमण्डल खँग्वः दकलय् न्हापां येँ ज्ञानेश्वरस्थित लिच्छवी जुजु जयदेवया ईश्वीया च्यागूगु शताब्दीया अभिलेखय् न्ह्यथनातःगु दु । नेपालमण्डलया नां नेपाःया प्राचीन अभिलेखय् च्यागूगु शताब्दीनिसें निरन्तर रुपं प्रयोग जुया वयाच्वंगु दु ।

झ) मल्लकालतक थ्यंगु इलय् नेपालमण्डल धायेबलय् न्यागू राज्य दुगु छगू देय् धकाः थुइकेफु । थुपिं न्यागू राज्य छसिकथं येँ, यल, ख्वप भ्वँत व दोल्खा खः । थुपिं न्यागू राज्य दुने आःया प्रदेश नं. ३या १३ गू जिल्लामध्ये १२ गू जिल्ला दुने लाः । थुपिं १२ गू जिल्लात येँ, यल, ख्वप, दोल्खा, सिन्धुली, रसुवा, नुवाकोट, धादिङ, सिन्धुपाल्चोक, काभ्रेपलाञ्चोक रामेछाप, मकवानपुर खः व ल्यं दुगु चितवन नं यक्ष मल्लया पालंनिसें नेपालमण्डल दुने हे लाः वः ।

थुकथं भूगोलया लिधंसाय् स्वयेबलय् ‘नेपालमण्डल’ धइगु येँ उपत्यका ज मखसे प्रदेश नं. ३ या दक्वं भूगोल हे लाः । उकिं भौगोलिक दृष्टिं नं नेपालमण्डल नामय् सकसिनं अपनत्व आभास याये फइ । तसर्थ नेपाःया ऐतिहासिकता व भूगोलया अध्ययन यायेबलय् नं नेपालमण्डल धइगु हे प्रदेश नं. ३ य् लानाच्वंगु दु । उकिं नं थुगु प्रदेशया नां ‘नेपालमण्डल प्रदेश’ हे तयादिसँ ।

२) पहिचानया कारण ः
क) नेपालमण्डल नामं बहुपहिचान स्थल धइगु नं थुइकी । थन दुपिं मनूतय्गु सभ्यता हे नेपालमण्डलया सभ्यताया रुपय् दयाच्वंगु दु । नेपाःया आपालं धइथें धार्मिक, सांस्कृतिक पुजाआजा यायेबलय् नेपालमण्डलया उच्चारण यायेगु याइ । नेपालमण्डलय् सुं नं व्यक्तिया जातः च्वइबलय् ……. आर्यवत्र्त हिमवतखण्डय् नेपालमण्डल देशीय ……. धकाः च्वयेगु यानातःगु दु ।

नेपालमण्डल खँग्वः सामाजिक, सांस्कृतिक क्रियाकलापय् न्ह्यथनेगु यानातःगुलिं नेपालमण्डल खँग्वलं थनया जनताया सामाजिक, सांस्कृतिक पहिचान कुबियाच्वंगु स्पष्ट जू ।ख) वज्राचार्यतय्सं नेपालमण्डल दुने स्वंगू चक्र (चित्त चक्र, वाक चक्र व काय चक्र) दुनेया २४ गू पीठ दुगु विश्वास यानाः वज्राचार्यत्व प्राप्तिया निंतिं दछितक पीठसेवा वनेगु परम्परा अद्यापि कायम हे दु ।

थुपिं ३ गू चक्र गुगु संगठित रुपय् स्वयेगु खः धइगु जूसा छगू वृहत मण्डलया स्वरुप तयार जूगु खंके फइ । वंघःया आकाश भैरव न्ह्यःने च्वंगु कान्तेश्वरयात मध्य भागया रुपय् कयाः नेपालमण्डलयात स्वंगू चक्रसहितया मण्दः आकारया नेपालमण्डलया भूगोल दयेकातःगु माने याइ । थुकिं नं थनया आदिवासी जनतातय्गु सामाजिक, सांस्कृतिक पहिचानयात गौरवान्वित यायेत नं ‘नेपालमण्डल’ खँग्वलं सामाजिक, सांस्कृतिक पहिचान कुबियाच्वंगु दु ।

ग) थुकथं हे नेपालमण्डलयात धार्मिक ल्याखं शैवतय्सं हिमवत्खण्डय् चतुष्ठि अर्थात ६४ गः शिवलिंग स्नान यात्रा यायेबलय् नेपालमण्डलया च्यागू जिल्लाया परिक्रमा यायेगु याइ । थुुकथं हे शाक्ततय्सं २७ गू नेपालमण्डली पीठयात प्यंगू आवरण मण्डलय् आवद्ध यानातःगु दु । थुकथं धार्मिक सांस्कृतिक रुपय् नं नेपालमण्डलं थन दुने च्वंगु हिन्दू व बौद्ध धर्मावलम्बितय्गु पहिचानयात कुबियाच्वंगु दु ।

‘नेपालमण्डल’ नामं बहुपहिचानसहित थनया जनताया सामाजिक–सांस्कृतिक पहिचान कुबियाच्वंगु स्पष्ट जू । तसर्थ पहिचानया दृष्टिकोणं नं ‘नेपालमण्डल’ नामं हे प्रदेश नं. ३ या सकसिगुं पहिचान कःघाइ । उकिं नं थुगु प्रदेशया नां ‘नेपालमण्डल प्रदेश’ हे तयेमाः ।

३) जनसंख्याया कारण ः
क) नेपालमण्डलया मुख्य निगू जाति नेवाः व तामाङ बाहेक मल्लकालय् नेपालमण्डलय् वयाः च्वनाच्वंपिं खस आर्य, ब्राम्हणत नं थनया आदिवासी खः । अथे हे अल्पसंख्यक रुपय् दुपिं दोल्खाया थामी, जिरेल, चुरे पहाड जःखः दुपिं चेपाङ व काँठय् दुपिं दनुवार नं थनया आदिवासी खः ।

ख) मल्लकालय् नेपालमण्डलय् वयाः च्वंपिं खस जाति पुचःयात खसप्रजा धइगु खः ।

ग) नेपाःया इतिहासय् शाह, राणात नं करिब स्वसः दँनिसें थन बसोबास याना वयाच्वंपिं व करिब प्यसः दँनिसें थन मुस्मां समुदाय नं बसोबास याना वयाच्वंगु जूगुलिं उगु जातियात नं थनया आदिवासी माने याये फइ । वर्तमान इलय् तक थ्यंबलय् सलंसः दँ न्ह्यवनिसें बसोबास याना वयाच्वंपिं थीथी जात–जातिया मनूत सकलें थनया सम्मानित जनता खः ।

‘नेपालमण्डल’ नामं बहुपहिचानसहित प्रदेश नं. ३ या सम्पूर्ण जनसंख्यायात प्रतिनिधित्व याइ । उकिं नं थुगु प्रदेशया नां ‘नेपालमण्डल प्रदेश’ हे तयेमाः ।

४) बागमति, नारायणी व मेमेगु नां छाय् उपयुक्त मजू आदि सन्दर्भ ः
क) बागमति खुसिया उद्गमस्थल बागद्वाः सिफुच्व डाँडा खःसा थ्व खुसि कुरुवाः (नेवाःभासं) दक्षिणकालीया लिउनेतक जक बागमति खुसिया रुपय् दु । येँय् बागमति जक मखु, विष्णुमति खुसि नं दु । थ्व बाहेकं मेमेगु नांया खुसित नं प्रशस्त हे दु । उकिं नं बागमति खुसिया नामं प्रदेशया नां तयेबलय् थुकिं सकसिगुं अपनत्व महसुस याये फइमखु । थ्व नामं अप्वःथें जनताया भूगोल, इतिहास व पहिचान कःघाये फइमखु ।

ख) पंचायतकालीन १४ गू अंचलमध्ये छगू अंचल बागमति खः । बागमति अंचलय् जम्मा च्यागू जिल्ला जक लाः । थ्व बाहेकं थन दुगु मेमेगु जिल्लात नारायणी अंचलय् लाः । तसर्थ नारायणी प्रदेश छाय् मतयेगु ले धकाः नं न्ह्यसः दनेफु । उकिं दक्वं प्रदेशत हे अंचलया नामं तयेगु खँयात विज्ञतय्सं व थनया जनतां ययेकीगु खँ मखु, थ्व तर्कसंगत नं मजू ।

ग) थौंकन्हय् छुं च्वमिपिंसं बागमति सभ्यता धकाः प्रचार याना जूगु खनेदु तर वास्तवय् सभ्यताया मूल्य, मान्यता व परिभाषायात बांलाक थनया सन्दर्भय् अध्ययन यायेगु खः धइगु जूसा बागमति गुगु सभ्यता मखसे नेपालमण्डल सभ्यता खः । नेपालमण्डल सभ्यतायात भ्रमपूर्वक बागमति सभ्यता धकाः अनर्गल प्रचार याःगु खः ।

घ) नारायणी अंचलया नामं प्रदेशया नां तयेबलय् मकवानपुर, चितवन जिल्लायात जक कःघाइ । मेमेगु जिल्लात मेगु हे प्रदेशय् लाइ । उकिं नं थ्व नां सकसिगुं स्वीकार्य नां जुइ फइमखु ।

ङ) नेपालमण्डल धइगु छगू सभ्यता खः । थुकिं व्यापक अर्थय् अप्वःथें विषययात प्रतिनिधित्व याइ । उकिं नं वर्तमान प्रदेश नं. ३ या नां व्यापक अर्थ बोध याइगु नेपालमण्डल प्रदेश उपयुक्त जुइकजुइकं बागमति प्रदेश वा मेमेगु अंचलया नामं तयेगु खास हे उपयुक्त जुइमखु ।

च) थुकथं हे प्रदेश नं. ३ या नांत नेवाः–ताम्सालिङ, देपत्तन, मञ्जुश्रीपत्तन, काष्ठमण्डप प्रदेश, नारायणी प्रदेश, गौरीशंकर प्रदेश, जुगल प्रदेश आदि न्ह्यागु न्ह्याथेंज्याःगु तयेगु प्रस्ताव याःसां नं ‘नेपालमण्डल प्रदेश’ नामं थें ऐतिहासिकता, भूगोल, पहिचान, जनसंख्या आदि सकसिगुं पूर्णरुपय् प्रतिनिधित्व याइमखु । नेपालमण्डल सकसितं चित्त बुझे याये फइगु नां जुइफु छाय्कि थ्व नां मध्यमार्गी नां नं खः ।

छ) देय्या नां व प्रदेशया नां उथें च्वंगु कथंया जूगु धकाः टिप्पणी नं जुइफु । थुकी नेपाःया सन्दर्भय् नेपालगंज, नेपालटार, नेपालथोक दुगु उदाहरणत नं दु धाःसा विश्वया मेमेगु देशय् नं निगू दर्जन स्वयां अप्वः देय्या नां व उगु देय्या राजधानी अले मेमेगु सहरया नां वहे जूगु उदाहराणत प्रशस्त दु ।

उकिं अज्याःगु अभ्यास अन्तर्राष्ट्रिय् रुपय् प्रचलनय् दयाच्वंगु नं दु । उकिं नं थुकिं नेपालय् छुं कथंया मछिं जुइमखु । नेपालमण्डल नां जुइबलय् थुकिं १३ गू जिल्लाया जनतां अपनत्वबोध याये फइगु जुइ । इमिसं सांस्कृतिक–सामाजिक पहिचानया संबोधन याइ । सम्पूर्ण प्रदेशया जनताया भूगोलया प्रतिनिधित्व याइ ।

पौराणिककालनिसें वर्तमान इलय्तकया ऐतिहासिक गरिमाया उजागर याय । तसर्थ नं प्रदेश नं. ३ या नां ‘नेपालमण्डल प्रदेश’ दकलय् उपयुक्त जू व उत्कृष्ट नांया रुपय् दु ।
(प्रस्तावक ः डा. अजयक्रान्ति शाक्य, वसन्त मानन्धर
समर्थक ः केशव स्थापित, राजेश शाक्य, ज्ञानेन्द्र शाक्य, राजकाजी महर्जन, प्रकाश श्रेष्ठ, उर्मिला श्रेष्ठ कर्माचार्य, सरस्वति बाटी ।)