गणेशकुमारी थुकथं जुल धम्मावती
‘मां ! त्रिपिटक ब्वने जितः बर्मा छ्वयेगु मखुला ? स्वयादिसँ मां ! जि ला छन्हु न्ह्याथे यानाः जूसां बर्मा वने, वने । बर्मा वनाः दक्वं त्रिपिटक सयेकाः जक छेँय् लिहां वये ।’ (र वे थ्वँ महास्थविर, तमीः छेत, धर्मकीर्ति बौद्ध अध्ययन गोष्ठी, विसं २०४७)
बर्मेली भिक्षु र वे थ्वँ महास्थविरं धर्मकीर्ति विहारया प्रमुख धम्मावती गुरुमांया बौद्धधर्म ग्रन्थ त्रिपिटकया अध्ययनया निंतिं यानाबिज्याःगु संघर्षशील जीवनीया लिधंसाय् बर्मेली भासं च्वयाबिज्याःगु सपूm ‘तमी ःछेत्’पाखें उद्धृत यानातःगु वाक्यांश खः । नेपालभाषां थुकिया अर्थ ‘यःम्ह म्ह्याय्’ खः ।
झिंप्यदँया उमेरनिसें हे बुद्ध धर्मप्रति अटल आस्था तयाबिज्याःम्ह धम्मावती गुरुमां अर्थात गणेशकुमारी शाक्यया विश्वप्रसिद्ध बौद्धग्रन्थ ‘त्रिपिटक’ अध्ययेन यायेगु तःधंगु अभिलाषा दुगु खः । बुद्धया जन्मस्थल जुयाः नं नेपालय् त्रिपिटक ब्वनेगु व्यवस्था दुगु मखु । त्रिपिटक ब्वनेत तसकं तापाःगु देय् बर्मा (थौंकन्हय् म्यान्मा) थ्यंक वनेमाः । उकिया निंतिं वसपोल भारतया आसामं च्यान्हुतकया घनघोर जंगलया यात्रा यायेततकं बाध्य जुयाबिज्यात ।
म्यान्माय् वनाः बौद्ध धर्मया अध्ययन यायेगु म्हगसय् दुनाच्वनादीम्ह गणेशकुमारी बरोबार धइथें थः मांलिसे म्यान्माय् छ्वयाः ब्वंकेत जिद्दी यानाच्वनीगु खः । बर्मी भिक्षु र वे थ्वँ महास्थविरं बर्मेली भाषय् वसपोल धम्मावती गुरुमांया जीवनीया लिधंसाय् च्वयाबिज्याःगु थ्व उपन्यास खस् नेपाली व नेवाः भासं पिहां वःगु दु । ने. सं.१०९० य् भिक्षु ज्ञानपूर्णिक महास्थविरं बर्मेली भासं नेपालभाषाय् अनुवाद यानाबिज्याःगु थ्व सपूm बौद्धविद्वान मोतिकाजी शाक्यं ने.सं. १११० य् खस् नेपाली भासं अनुवाद यानादीगु खः । खस् भासं ‘स्नेही छोरी’ व नेपालभाषाय् ‘यःम्ह म्ह्याय्’या नां बियातःगु थ्व सपूm २२ गू अध्यायय् ब्वथलातःगु दु ।
उपन्यास मेमेगु साहित्यिक उपन्यास थें सामान्य धाःसा मखु । बौद्ध धर्म व त्रिपिटकलिसे स्वानाच्वंगु जक मखसे छम्ह नच्चाम्ह मिसा मचा व वयागु संघर्षशील जीवनया गाथा उकी दु । नेवाः समुदायया छम्ह चिधिकःम्ह सोझाम्ह मिसाया ओजपूर्ण साहसयात्रा थुकी दु । म्यान्मा मानिपो (नेपाली मिसा) या नामं म्हसिउम्ह धम्मावती गुरुमांनं तःधंगु परिश्रम व अध्ययनलिपा ‘शासनाध्वज धम्माचरिय (बुद्धशासनया ध्वाँय् न्यंकेत सक्षम) उपाधि प्राप्त यायेत सफल जुयाबिज्यात । सन् १९६२ डिसेम्बर २ लय् रंगुनया गयाभीस्थित सिरिमंगल भूमिस्थलया खुक्वःगु संगायन महापासाण गुफाय् तत्कालीन संयुक्त राष्ट्र बर्माया क्रान्तिकारी सरकारपाखें गठन जूगु तक्षशिला समितिया ग्वसालय् पाली तक्षशिला आचार्य परीक्षा सम्बन्धी सभामण्डलपाखें शासनाध्वज धम्माचरिय (बुद्धशासनया ध्वाँय् न्यंकेत सक्षम) उपाधि प्राप्त यानाबिज्याःम्ह विदेशी अनागारिका धम्मावतीयात अनया जनपरिषदं अभिनन्दन याःगु खः ।
सन् १९५२ सेप्टेम्बर २३ य् खेमाराम विहारय् प्रवेश यानाबिज्याम्ह धम्मावती गुरुमांनं सद्धम्मपाल परीक्षाय् न्हापांगु श्रेणीइ न्हाप, सन् १९९४ य् अभिधम्म स्वंगूगू कक्षा, सन् १९५५ य् सरकारी कक्षाय् न्हाप, सन् १९५६ लय् सकरारी द्वितीय कक्षा, सन् १९५७ लय् सुसमाचार न्हापांगु कक्षा व सन् १९५८ लय् सरकारी तृतिय कक्षाय् सफलता प्राप्त यानाबिज्याःगु खः । वसपोलं पालि साहित्यया सर्वोच्च शिक्षा शासनध्वज धम्माचरिय परीक्षा बियाबिज्याःगु खः ।
गणेशकुमारीया मां हिरा थकुयाके थः म्ह्यायचं थेरवादी बुद्धधर्मया दुग्यंक अध्ययन याये दयेमा धइगु चाहना जूसां नेपालय् थेरवादी बुद्ध धर्मया अध्ययन याकेगु व्यवस्था मदुगुलिं थेरवादी बुद्ध धर्मया अध्ययन याकेत थः छम्ह जक म्ह्यायत बर्माया अनागारिकारामय् छ्वयेगु व्यवस्था यानादीगु खः । नेपालय् राणा शासनया कठोर युगय् वि.सं. २००६ जेठ (सन् १९५० मे १६) य् थःगु हे छेँय् विद्रोह यानाः म्यान्मा झायादीम्ह वय्कः अन थ्यंकाः बुद्ध धर्मया महत्वपूर्ण गन्थ त्रिपिटकया गहन अध्ययन यानादीगु खः ।
साहसिक यात्रा
तच्वकं वा वया वयाच्वंगु इलय् नं छेँय् नं पिहां वंम्ह गणेशकुमारी चन्द्रगिरि पर्वत शिखरया पैदल यात्रा यानादीगु इलय् वा वयाच्वंगु व ध्याचःया लँपुया कारणं थाकुगु खः । दाजु मानकाजीया ग्वाहालिं भीमफेदी बजाः थ्यंकादीम्ह गणेशकुमारी भीमफेदीया द्वारिकादास मानन्धरलिसें मेपिं सहयात्रीनापं न्यासि हे वनाः भारतया कुशीनगर थ्यंकादिल ।
कुशीनगरय् बर्मी विहारय् बर्मी भिक्षु धम्माबुध व नेपाली भिक्षु बुद्धघोषलिसेया शिष्टाचार भेटलिपा गणेशकुमारीं ‘बुद्ध शासनय् शीलवती जुइगु व त्रिपिटकया अध्ययन यानाः ग्रन्थधर जुइगु’ धकाः महापरिनिर्वाणया मूर्ति न्ह्यःने संकल्प यानादिल । बुद्धया महापरिनिर्वाण लिपा ५०० दँतक बुद्ध पुजा यायेगु प्रचलन मदुगु स्थविर ऊ धम्माबुधपाखें गणेशकुमारीं सीकादिल । बुद्ध जीवनीलिसे सम्बद्ध बोधिवृक्ष, धर्मचक्र, चैत्य, किसि, सल, सिंह थेंज्याःपिं प्रतीकयात पुजा यानाः बुद्धप्रति श्रद्धा प्वंकेगु चलन दुगु खः । बर्माया मोलमिनस्थित खेराराम नांया अनागारिकारामपाखें गणेशकुमारीयात बुद्ध धर्म ब्वनेत वःगु ब्वनाया निला लिपा असार पुन्हिनिसें आश्विन पुन्हितक भिक्षुपिनिगु वर्षावास शुरु जूगुलिं धम्मावतीं कुशीनगरय् पाली व बर्मी भाय्या अध्ययन यानाबिज्यात ।
उगु हे इलय् गणेशकुमारी गृहस्थरुप त्याग यानाः शीलवती जुयाबिज्यात । थःगु यइपुसे च्वंगु सँ थम्हं चायेधुंकाः वय्कलं पासापिं मनोहरादेवी व शुभलक्ष्मीया सँ नं चानाबिल । स्थविर धम्माबुधपाखें अष्टशील ग्रहण याकेधुंकाः गणेशकुमारीयात ‘धम्मावती’ मनोहरादेवीयात ‘मागधी’ व शुभलक्ष्मीयात ‘माधवी’ नां बिल । शाक्यमुनि तथागतया पालय् प्रजापति गौतमीया अथक कुतः व आनन्द स्थविरया निःस्वार्थ प्रार्थनां मिसा जातिं नं भिक्षुणी जुइ दइगु अवसर प्राप्त जूगु खः । भिक्षुणी शासन बुद्ध संवत् ४०० लिपा लोप जूगु अनुमान दु ।बर्माया मोलमिनस्थित खेमाराम नांया अनागारिकारामपाखें गणेशकुमारी, मनोहरादेवी व शुभलक्ष्मीयात बौद्ध धर्म ब्वनेत वःगु ब्वनाया निला दयेधुंकाः नं राहदानी दयेके मफुगु कारणं वय्कःपिं बर्मा वने मखन ।
आसाम–बर्माया कठिन यात्रा
भारतया नागाल्याण्डया लँपु जुयाः न्यासि हे वनाः स्थविर धम्माबुध व शीलवतीं स्यान जातिया लँजुवा लँय् नाप लानादिल । चिकुलाया इलय् तसकं ख्वाउँसे च्वंगुया दथुइ नं न्हिछियंकं न्यासि वने धुंकाः जब सन्ध्या काःई जुजुं वल घनघोर जंगलय् जंगली जनावरया ग्याःचिकु अप्वया वल ।
बुद्ध गुण, धर्म गुण संघ गुणया स्मरण यासें सुत्रत पाठ यायां यात्राय् वनाच्वा बिज्याःपिं धम्मावतीसहितया लँजुवाः बहनि तग्वःगु ल्वहंया कापिइ च्वंगु प्राकृतिक गुफाय् बासं च्वंगु इलय् ध्वदुक्क धुँ नाप लात । स्वन्हुया न्हिया यात्राया झ्वलय् झंगःपछिलिसे म्हितुम्हितुं न्ह्याः वनाच्वंगु इलय् आकाझाकां याकःचा जूगु इलय् शीलवतीया भेट अजिंगरलिसे जूगु खः । अनेकानेक दुःख कष्ट नयाः आपालं जंगल पार यायां कयौं पहाड–पर्वतय् थहांकुहां जुयाः थप निन्हु निचा मानवरहित लागाय् ई छ्यायेवं स्वन्हुया दिं कुन्हु मिचिना सहरय् बासं च्वने दइला कि धइगु आशा दयाच्वंगु इलय् अनकण्टार जंगलया लँपुइ दापा जुइवं खुघौतक न्यासि वंगु नं सितिं वन । खँय् ग्यानापुसे च्वंपिं भुजिं व पत्तिं न्याःगु सह यायां शीलवती व वसपोलया सहयात्री मिचिना, रंगून जुयाः बर्माया स्वंगूगु तःधंगु सहर मोलमिन थ्यन । थ्व सहरया शीरय् नागवीस, पर्वतमाला व आपालं बौद्ध विहार दु । उगु पर्वतय् रश्मिसमान सुनौलो चमकयुक्त च्याँइतल्लान चैन्य व महाभ्यात नांया बुद्धमूति थापना यानातःगु दु । उकिया च्वकाय् खेमाराम नांया शीलवती विहार दु, गन धम्मावतीं त्रिपिटकसम्बन्धी उच्च शिक्षा हासिल यानाबिज्याःगु खः ।
LEAVE YOUR COMMENTS