सम्मानित जुइ मफुपिं नेवाःत
नेवाःतय् दथुइ न्ह्याबलें खँ जुइगु छगू विषय खः – नेवाःतय्त मेमेगु समुदायं सम्मान याः वा मयाः ? चाहे नेवाः आन्दोलनया इलय् जुइमा वा नेवाःतय् दथुइ जुइगु मुँज्या वा छेँय् दुनेया विषय, न्ह्यागु इलय् नं सहलह जुइगु विषय खः, थ्व । नेवाः आन्दोलनया झ्वलय् ला थ्व छगू मुद्दाया रुपं हे ल्ह्वनेगु ज्या जुयाच्वंगु दुकि नेवाःतय्त राज्य सञ्चालन यानाच्वंगु शासक वर्ग व शासन यानाच्वंगु समुदायं सम्मान मयाः, अधिकार मबिउ अले झीत लिउने लाकेगु निंतिं पलाः ल्ह्वनाः च्वन ।
राज्यया थ्वहे दमनकारी भूमिकां नेवाःत थौंया अवस्थाय् लानाच्वंगु निष्कर्ष नं आपालं मनूतय्सं पिकायेगु याः । तर थज्याःगु मूल्यांकनया झ्वलय् थौं नेवाःत गन दु उकिया लिउने केवल राज्य, शासक व मेमेगु समुदायं याःगु असमान व्यवहार जक खःला धइगु विषय दयेकाच्वंगु मदु । थौं नेवाःतय् थाय् व भाय्या अवस्था गन दु, उकी छु राज्य जक जिम्मेवार खः ला ?
नेवाःत दुने भाषिक चेतना तनाच्वंगु शासन व्यवस्थाया जक गैरजिम्मेवारीं यानाः खः ला ? नेवाःतय् वस्तिइ सांस्कृतिक अतिक्रमण जुयाच्वन छु व राज्यया गलत नीतिं जक खःला ? थज्याःगु विषययात झीसं गबलें मूल्यांकन यानाः स्वयेगु मयाः थें च्वं ।दकलय् न्हापां भाय्या खँ ल्हाये ।
राज्यपाखें भाय्या गलत नीतिया कारणं सरकारी अड्डा व शिक्षा क्षेत्रय् खँय् भाय्या एकछत्र राज जुल । नेवाः भाय्यात अन थाय् मबिल । वा मेमेगु गैर खस भाषीतय् निंतिं अन छुं नं नीतिगत कानून मदु । पाय्छि खः । तर छेँय् दुने थः मस्त व छेँजःपिं नाप नेवाः भासं खँ ल्हाये मते धकाः राज्यं धाःगु मदु ।
राज्यं मामं मस्तय्त खँय् भाय् जक स्यँ धकाः बाध्यकारी व्यवस्था लागू याःगु नं मदु । अथे नं छाय् मामं थः मस्तनाप थःगु भाय् स्यनेगु त्वःतल ? छाय् थःगु हे छेँजःनाप नेवाः भासं खँ ल्हायेगु बन्द जुल ? थ्व झीगु हे कमजोरी मखुला ? मां अबुं थः मस्तय्त नेवाः भाय् मस्यनेगु राज्यया दोष सिबें झीगु अप्वः दोष दु धकाः झीसं गबले वाःचायेकेगु ?
राज्य व शासकतय्सं झीगु समुदाययात सम्मान मयाःगु थःगु थासय् दु तर झीसं झीत गुलि सम्मान यानाः ले ? थ्व झीसं गबलें बिचाः मयाना । यदि धाथें झीसं नेवाः समुदाययात सम्मान यानागु खःसा नेवाःतय् भाय्, थाय्, संस्कृति व सम्पदा थौं स्वयां बांलागु अवस्थाय् लाइगु खइ ।
भाय्या सन्दर्भय् मेगु छता खँ । नेवाःतय्गु आपालं संस्कृति दु । अले अज्याःगु सांस्कृतिक ज्याझ्वः जुइबलय् पाहां ब्वनेगु नं चलन दु । तर थौंकन्हय् ब्वनापौ च्वयेगु इलय् नेवाः भाय्या पलेसा खँय् भाय् च्वयेगु यानाच्वंगु दु । झीसं च्वयेगु ब्वनापौयात नेवाः भासं च्वये मदु धकाः छुं नं कानूनं बन्देज यानातःगु ला मदु ।
अथेसां छाय् झी हे नेवाःतय्सं थःगु कार्डय् नेवाः भाय्या पलेसा खँय् भाय्यात थाय् बिल ?झीसं हनीगु संस्कृति मध्ये छगू खः, इहि । मिसा मचा दुगु प्रत्येक नेवाःतय् छेँय् इहि यायेगु चलन दु । अले इहि धुंकाः भ्वय् ब्वनेगु नं । थौं वहे इहि इहि मजुसे ‘बेलविवाह’ जुयावंगु दु । सायद राज्यं इहियात बेलविवाहकरण या धकाः गनं धयातःगु मदु ।
तर इहियात बेलविवाह धकाः झीगु थःगु संस्कृति स्यंकेगुली मेपिं सुं दोषी मखु, दोषी सुं दुसा व झी स्वयम् हे खः । सांस्कृतिक अतिक्रमणया खँ ल्हायेगु खःसा झीसं दोष दक्वं पिनेयापिं मनूतय्त जक बियाच्वंगु दु । गबलें झीगु कारणं सम्पदा क्षेत्रय् जुयाच्वंगु अतिक्रमणया बारे चर्चा तकं यायेगु मयाना ।
सम्पदा क्षेत्रयात सुरक्षित व सफा यानातयेमा धकाः झीसं बारम्बार धायेगु यानाच्वंगु दु । तर सम्पदा क्षेत्रय् वनाः स्वयेगु खःसा स्वयम झीसं नं अतिक्रमणयात प्रोत्साहन बीगु ज्या जुयाच्वंगु दु । दसूया निंतिं आपालं सम्पदा क्षेत्रय् झीसं हे बालं बीयाः अन बँ पसः लगायत तयेकेगु ज्या यानाच्वंगु दु । झीसं हे फल्चा, देगः व गुठीया जग्गा बालं बियाच्वनागु दु ।
थाय् बाय्या खँ ल्हायेगु खःसा झीसं झीगु हे थाय्या अप्व बाः कायेगु निंतिं पिनेयापिं मनूतय्त बीगु यानाच्वंगु दु । झीगु छेँय् सुयात थाय् बीगु वा मबीगु झीगु ल्हातय् खः । तर झीसं उकीयात खःगु तरिकां छ्यलेफयाच्वंगु मदु । अले झीसं हे धायेगु यानाच्वना की पिनेयापिं मनूतय्सं झीगु थाय् व भूमियात कब्जाय् कायेगु यानाच्वन ।
चाहे भाय्या खँ जुइमाः वा थाय्बाय्या खँ, चाहे संस्कृतिया खँ जुइमाः वा सम्पदाया खँ थुकीयात थौंया अवस्थाय् तक थ्यंकेगु निंतिं झी नं जिम्मेवार दु, थ्व खँ झीसं वाःचायेकेमाः । राज्य व शासकतय्सं झीगु समुदाययात सम्मान मयाःगु थःगु थासय् दु तर झीसं झीत गुलि सम्मान यानाः ले ? थ्व झीसं गबलें बिचाः मयाना ।
यदि धाथें झीसं नेवाः समुदाययात सम्मान यानागु खःसा नेवाःतय् भाय्, थाय्, संस्कृति व सम्पदा थौं स्वयां बांलाःगु अवस्थाय् लाइगु खइ ।
नेवाःतय्त अधिकार सम्पन्न यायेगु छगू खँ खः । उकीया निंतिं झीसं राज्य नाप यानाच्वंगु आन्दोलनयात निरन्तरता बियाच्वने माःगु आवश्यकता दु ।
मेखे नेवाःतय्त सुसम्पन्न यायेगु खँ धाःसा झी थः हे सचेत मजुइकं सम्भव मजुइफु । यदि झी थः सचेत मजुइगु खःसा कन्हय् राज्यं झीत फुक्कं अधिकार सम्मान रुपं बिउसां झी अझ ल्यूने लानाच्वनी । थौं नेवाःत गज्याःगु अवस्थाय् लानाच्वंगु दु व केवल राज्यया नीतिया कारणं जक मखु । झी थः हे सचेत जुइमफेकं झीगु अस्तित्व ल्यनीमखु ।
यदि झी सचेत जूगु खःसा नेवाःतय् थौंया अवस्था स्वयां कयौं गुणा बांलाइगु जुइ । यदि राज्य नाप थःगु सम्मानया निंतिं आन्दोलन यायेगु खःसा दकलय् न्हापां थःम्ह थःम्हेसित सम्मान यायेफयेमाः । अले जक राज्य नाप सम्मान अधिकारया निंतिं आन्दोलन यायेगु सार्थकता दइ । गवले तक झीसं थःगु समुदाययात थःम्हं सम्मान यायेफइमखु उबले तक सुनां अधिकार बिउसां झी सम्मानपूर्वक म्वायेफइमखु ।
LEAVE YOUR COMMENTS