‘सिलु’ निसें न्ह्याःगु मातृभाषी फिल्मया यात्रा
फिल्मया खँ ल्हायेबलय् आदिवासी मातृभाषी फिल्मया खँ नं वइ । हलिमय् आदिवासी जनजाति मातृभाषी फिल्म दयेकेगु छगू अभियान नं न्ह्यानाच्वंगु दु । थथे हलिमय् न्यंकभनं दयेका वयाच्वंगु आदिवासी मातृभाषी फिल्मया मेला नं जुया वयाच्वंगु दुसा निदँ प्यदँ न्ह्यःतक नेपालय् नं इन्डिजिनस फिल्म आर्काइभ(आइएफए) या ग्वसालय् नेपाल ईन्टरनेशनल फिल्म फेस्टिभल धकाः अन्तर्राष्ट्रिय स्तरया फिल्म फेस्टिभल नं जुया वयाच्वंगु खः ।
आः वयाःथ्व फेस्टिभलं दिपाः काल । उगु हे फिल्म फेस्टिभलय् निर्देशक आर्यम नकःमिया “भिन्तुना”यात क्रिटिक्स च्वाइस अवार्ड वःगु खःसा निर्देशक लुजः सिंहया “इम्प्रेशन्स अफ लुम्बिनी” नांयागु डकुमेण्ट्रिं नं छगू सिरपाः त्याकूगु खँ थन लुमंकेबहजू । नेपालय् वि.सं.२०२२ सालं दकलय् न्हापांगु फिल्म कथं “आमा” पिदंगु खःसा वयां नीनिदँ लिपातक नं खस नेपाली भाय्या फिल्म हे जक पिदनाच्वंगु खः ।
थ्व ईया दुने पिदंगु खस नेपाली भाय्या फिल्म धुंकाः वि.सं. २०४४ सालय् पिदंगु नेवाःफिल्म “सिलु” हे नेपाःया दकलय् न्हापांगु गैर खस नेपाली भाय्या फिल्म खःसा थ्वहे दकलय् न्हापांगु मातृभाषी फिल्म खः । थ्व फिल्मया निर्देशक प्रदिप रिमाल खः । थुकी जय श्रेष्ठ व नबिना श्रेष्ठया मेन रोल दुगु ल्याखं आदिवासी मातृभाय्या दकलय् न्हापांम्ह अभिनेता जय श्रेष्ठ ठहरे जुलसा अभिनेत्री नबिना श्रेष्ठ ।
आदिवासी मातृभाषी फिल्मया इतिहासया हे दकलय् न्हापांगु पलाः जुइत ताःलाःगु नेवाः भाय्या फिल्म “सिलु” धुंकाः तःदँतक हाकनं मेगु आदिवासी मातृभाषाया फिल्म पिमदन । “सिलु”पिदने धुंकाः झिनिदँ लिपा वि.सं.२०५३ सालय् मेगु नेवाः फिल्म कथं “राजमति” पिदन ।
नेपालय् दुने थःगु हे भाषा दुपिं आदीवासी जनजातित यक्वहे दःसां अज्याःगु दक्व भासं फिल्म हे धाःसा दयेकाच्वंगु मदु । आः वयाः मुगाली, कोइंच, राई भाषाया नं फिल्म पिहां वयाच्वंगु दु ।
“राजमति”या निर्देशक नीर शाह खः अले थुकी हिसिला महर्जनं राजमतिया मेन रोल म्हितातःगु दुसा मणि राजलवट व श्रीकृष्ण श्रेष्ठया नं मू भूमिका दु ।थुलिया दुने मेगु प्यंगू नेवाः फिल्म नं पिदंगु दु तर नेवाः फिल्मया इतिहासय् गनं उल्लेख यानातःगु मदु । थथे जूगुया मूहुनि धइगु “सिलु”व “राजमति” उगु ईया फिल्म निर्माण प्रविधी सेलुलाइडय् दयेकूगु खःसा मेगु प्यंगू फिल्म“चरित्र”, “चिपनिप”, “न्हिलाः न्हिलाः हुँ” व “निपाः ख्वाःपाः” धाःसा भिडियो प्रविधीं दयेकूगु फिल्म खः ।
नेपालय् आदिवासी मातृभाषी फिल्मया चर्चा यायेबलय् नेपालभाषाया“सिलु”धुंकाः तःदँ लिपा मेगु भाय्या फिल्म कथं पिदंगु धइगु थारु भाय्या फिल्म “करम” खः ।परशुराम चौधरीं दयेकूगु थ्व फिल्मं उगु इलय् जूगु भिडियो चलचित्र महोत्सवय् थीथी सिरपाः त्याकेत ताःलाःगु खः ।
थ्व इलय् भिडियो प्रविधीं दयेकूगु फिल्मत हलय् क्यनेगु चलन मदुगुलिं यानाःउबलय् पिदंगु प्यंगू नेवाः फिल्म नं हलतक थ्यने मफुगु खःसा “करम” नं नेपाल भिडियो चलचित्र संघया ग्वसालय् भृकुटीमण्डपय् दुने च्वंगु हाईभिजन हल दुसां अन तकं क्यने मफुगु खः । उगु फिल्म नं निर्माताया थःगु हे कुतलं थीथी थासय् च्यारिटी शो कथं क्यनेज्या जूगु खः ।
थथे नेपालय् आदिवासी मातृभाषी फिल्मया क्यनेज्या न्ह्याःगु नं स्वीदँ पुले धुंकल तर आः तक नं अज्याःगु फिल्मं हलय् बांलाक्क थाय् काये फुगु मदुनि ।“सिलु”या क्यनेज्या शुरु जूगु इलय् आपालंआपाः स्वकुमि वयाः फियांफी मफयेक हुल जूगु खःसा लिपा “राजमति” नं ५१ न्हूतक क्यनेत ताःलाःगु खः ।
व धुंकाः आः तकया नेवाः फिल्मया चर्चा यायेबलय् बुद्धकालिन बाखनय् दयेकूगु निर्देशक रामकृष्ण खड्गीया “पटाचारा” गुण सिनेमां हलय् १२५ न्हुसिबें अप्वः क्यनाः रेकर्ड तःगु खःसा रामकृष्ण खड्गीया हे “कृषा गौतमी”नं ६८न्हूतक क्यनेत ताःलाःगु खः । थ्व प्यंगू फिल्म बाहेक निर्देशक पवन जोशीया “बांलाः मय्जु” नं हलय् सार्वजनिक रुपं क्यंगु फिल्म खःसा आः वयाः निर्देशक रवि साय्मिया “जामनः गुभाजु” वालय् छन्हु जूसां क्यना वयाच्वंगु नेवाः फिल्म खः ।
आदिवासी मातृभाषी फिल्मया पुलां खँ दुवालेगु खःसा थन च्वयेबहगु छता खँ धइगु “सिलु”पिहां वःगु इलय् खस नेपाली भाय्या फिल्मयातजक नेपाली फिल्म धयातःगु खःसा उगु इलय् राज्यं म्हइगु मनोरञ्जन करया ५० प्रतिशत निर्मातायात लितबीगु याना वयाच्वंगु खः ।तर “सिलु”यात नेपाली मखु धकाः अज्याःगु सुविधा मबीगु कुतः याःगु खः।
थुकथं न्हापांगु आदिवासी मातृभाषी फिल्मयात क्यंगु थज्याःगु चिरिमां व्यवहारं यानां अप्वः लाय् तयाः सेलुलाइड फिल्म दयेकेगु आँट सुनां मयात । तर छगू–निगू जूसां भिडियो फिल्म दयेकेगु ज्या धाःसा जुल । आः तकया दुने करिब १२५ गू ति नेवाः फिल्म पिदने धुंकलसा मेमेगु भाय्या फिल्मया नापं यानाः थ्यंमथ्यं खुसः–न्हय्सःति फिल्म आदिवासी मातृभाषां पिहां वयेधुंकल, तर अज्याःगु दक्व धयाथें फिल्मत हल तक धाःसा थ्यने फुगु मदु ।
नेपालय् दुने न्ववाइगु व लिपि दुगु भाय् मध्ये तामाङ्ग,मगर,गुरुङ्ग लगायत थीथी आदिवासी मातृभाषां नं फिल्मत दयेका वयाच्वंगु दुसा दछिया दुने न्यय्गूति अज्याःगु फिल्म पिदनाच्वंगु दु । नेपालभाषा धुंकाः थारु भाय्या फिल्म पिहां वलसा व धुंकाःवि.सं.२०५१ सालय् वयाः मगर भाय्या फिल्म “लङघन”पिदन ।
थ्व फिल्मया निर्देशक युवराज मास्की मगर खः । मगर भाषी फिल्मया दकलय् न्हापांम्ह फिल्म निर्देशक जुइगु ह्वःताः चूलाकूम्ह युवराज मास्की मगरं लिपा वि.सं.२०५२ पाखे गुरुङ्ग भाय्या फिल्म “पाते” दयेकाः गुरुङ्ग भाय्या नं दकलय् न्हापांम्ह फिल्म निर्देशक जुइगु ह्वःताः चूलाकल ।
थौंकन्हय् गुरुङ्ग भाय्या फिल्मया ल्याः अप्वयावयाच्वंगु दुसा पोखराय् थ्व भाय्या फिल्मयात व्यवस्थित रुपं हलय् हे क्यनेगु निंतिं गुरुङ्ग फिल्म संघं कुतः यानाच्वंगु दु धइगु न्यनेदु ।फिल्म स्वइपिं स्वकुमिया ल्याः व थःगु भासं पिदंगु मातृभाषी फिल्मयात मतिना यायेमाः धइगु भावना तामाङ्ग समुदाय दुने दुगु खनेदु ।
तामाङ्ग फिल्मया शो जुइबलय्तामाङ्ग समुदायया स्वकुमित बथांबथां मुुनाः स्वःवःगु खनेदु । थुकिं यानाः तामाङ्ग फिल्मय् ज्या याइपिनिगु हौसला झन् अप्वःया वःगु खनेदु । थुकथं थःगु भाषाया फिल्म प्रति मतिना क्यनीपिं तामाङ्गतय्गु दकलय् न्हापांगु फिल्म “सेमरी छोरङान” खः । थ्व फिल्मया निर्देशक जयनन्द लामा खः ।
नेपालय् दुने थःगु हे भाषा दुपिं आदीवासी जनजातित यक्वहे दःसां अज्याःगु दक्व भासं फिल्म हे धाःसा दयेकाच्वंगु मदु । आः वयाः मुगाली, कोइंच, राई भाषाया नं फिल्म पिहां वयाच्वंगु दुसा दकलय् न्हापांगु फिल्म धइगु “सायाबुङ” खःसा थ्व फिल्मया निर्देशक डिक बान्तवा खः । अथेहेतुं लिम्बु भाय्या न्हापांगु फिल्म कथं दयेकूगु टेलिफिल्म “तरेवा” खःसा थुकिया निर्देशक नबीन सुब्बा खः ।
लिपा वनाः नबीन सुब्बां नेपालय् आदिवासी जनजाति मातृभाषाया फिल्मया अभियानयात हे न्ह्याकलसा वयागु हे कुतलं इन्डिजिनस फिल्म आर्काइभ नीस्वंगु खः । सन् २००७ निसें नेपाल इन्टरनेशनल इन्डिजिनस फिल्म फेस्टिभलया अभियान न्ह्याकूगु खः । अथेहेतुं नबीन सुब्बां लिपा वनाः “नुमाफुङ” नांयागु छगू फिल्म लिम्बु तजिलजियात कयाः दयेकल ।
थ्व फिल्मं राष्ट्रिय व अन्तर्राष्ट्रिय फिल्म फेस्टिभलय् ब्वति काःगुजक मखसे थीथी सिरपाः नं त्याकल । व हे नबीन सुब्बां दकलय् न्हापांगु शेर्पा फिल्मया रुपय् “खाङग्री”दयेकलसा निर्देशक मयजु तोमा लामां दकलय् न्हापांगु मुगाली भाय्या फिल्मदयेकूगु खः ।
थुकथं नेपाःया फिल्म ख्यलय् नेपालय् न्ववाइगु खस नेपाली भाय्या एकछत्रीय राजयात हाथ्या बियाः दकलय् न्हापां नेवाः भासं फिल्म दयेकूगु खःसा व धुंकाः तिनि बुलुहुंबुलुहुं मेमेगु आदिवासी मातृभाषां नं फिल्म पिहां वयेगु शुरु जूगु खः धइगु खँ थन लुमंकेबहजू ।
LEAVE YOUR COMMENTS