ने. सं. ११४४ चौलाथ्व एकादशी - कामदा एकादशी

अर्थतन्त्रया बांलाःगु व बामंलाःगु न्यागू पक्ष

बिबिसी – -थौंकन्हय् अर्थतन्त्तया अवस्था बारे सहलह यायेबलय् निगू कथंया धापू पिहां वयेगु यानाच्वंगु दु । छगू धापुर्ति अर्थतन्त्रय तसकं सही दिशाय् वनाच्वंगु धाइसा मेगु धापुतिं अर्थतन्त्र धरासायी जुइत्यंगु दु धाइ । थज्याःगु बिचाः तइपिनि थःथःगु तर्कलिसे अनुकुल जुइकथं अर्थतन्त्रया परिसुचकतय् स्थिति न्ह्यथनेगु याइ ।

प्रधानमन्त्री केपी ओलीया नेतृत्वय् दयेकूगु नेकपाया सरकारं दछिया कार्यकाल पूवंकेधुंकूगु दु । समृद्धियात मूलमन्त्र दयेकूगु सरकारं अर्थतन्त्रयात थःगु मू मुद्दा दयेकातःगु दु । थ्व सरकारयात आर्थिक दृष्टिकोणं मूल्यांकन यायेबलय् गथे खनेदइ ? थीथी अर्थविद्तलिसे यानागु खँल्हाबल्हा लिपा दछिया आर्थिक चित्र मिश्रित खनेदःवःगु दु ।

थन थुइके अःपुइ कथं अर्थतन्त्रया न्यागू बांलाःगु व न्यागू बांमलाःगु पक्ष न्ह्यब्वयाच्वना–बांलाःगु पक्ष

१) आर्थिक वृद्धि
समृद्धिया म्हगस तारंताः क्यनाच्वंगु जूगुलिं थ्व सरकारयात लनास्वयेगु दकलय् बांलाःगु सूचक धयागु आर्थिक वृद्धि हे जुइफु । खय्त ला सरकारं बजेटय् धाःकथं च्यागू प्रतिशतया आर्थिक वृद्धि ला चूलाकेफइगु खनेमदु, तर ६ प्रतिशत स्वयां अप्वइगु हे अनुमान दु ।

थ्वयां निगू आर्थिक दँ न्ह्यव खुगू प्रतिशत स्वयां अप्वःगु अर्थतन्त्रया जगय् थ्व पालय् लगातार स्वक्वःगुखुसी उच्च वृछि जुइगु खनेदु । सरकारया हे धापू माने यायेगु खःसा थ्व पालय् ७ प्रतिशत स्वयां च्वय् थहां वनी । गरिबी निवारण व उच्च रय् विकास यायेत आर्थिक वृद्धियात मू आधार कथं कायेगु याइ ।

२) रेमिट्यान्सया हिला वनाच्वंगु प्रवृत्ति व रोजगार सिर्जना
रेमिट्यान्सया हिला वनाच्वंगु प्रवृत्तियात सरकारं देन्यंकं रोजगारीया अवसर सिर्जना जुयाच्वंगु स्थितिलिसे स्वायेगु यानाच्वंगु दु । वंगु खुलाया आर्थिक अवस्था बारे नेपाल राष्ट्र बैंकं प्रकाशन याःगु विवरण कथं न्हापांगु दँया थ्व हे अवधीया तुलनाय् थ्व पालय् वैदेशिक रोजगारय् वनीपिनि ल्याः थ्यंमथ्यं ४० प्रतिशतं कुहां वंगु दु । तर देशय् रेमिट्यान्सया ध्यबा धाःसा ३० प्रतिशतं अप्वःगु दु । थ्व अवधी दुने ४४३ अर्ब तका बराबरया रेमिट्यान्स दुहां वःगु दु ।

३. मुद्रास्फीत व महंगी
मुद्रास्फीटी वा महंगीया दर थौंकन्हय् औसत ४ प्रतिशत दु । थ्व दछिया दुने ५ वा ६ प्रतिशत स्वयां म्हो हे जुइगु अनुमान सरकारया दु । उच्च आर्थिक वृद्धिइ थुलि जक मुद्रास्फीत दरया अवस्था चूलाकेगु धयागु अर्थमन्त्रीं बांलाःगु हे उपलब्धि तायेकूगु दु ।

४) कानुन व नीतिगत सुधार
लिपागु इलय् सरकारं आर्थिक सुधारय् केन्द्रीत गुलिखे नियमकानुन न्ह्यःने हःगु खनेदु । थ्व सुधारोन्मुख कानुनय् विशेष आर्थिक क्षेत्र सम्बन्धी कानुन, औद्योगिक व्यवसाय ऐन, विदेशी लगानी ऐन, लगानी बोर्ड ऐन आदि लाः ।

५) श्रम सम्बन्धय् सुधार
ताःई तक नेपाःया अर्थतन्त्र बन्द हडतालया शिकार जुल । तर बुलुहुं श्रम सम्बन्धय् सुधार जूगु संकेत खनेदयावःगु दु । श्रमिक, रोजगारदाता व सरकार यानाः स्वंगुलिं पक्षया सहमतिइ वःगु श्रम तथा सामाजिक सुरक्षा सम्बन्धी न्हूगु कानुनतय्सं छुं ई न्ह्यवनिसें श्रमस्वापू बांलाना वःगु खनेदु ।

बांमलाःगु पक्ष

१) न्यून पूँजीगत खर्च
पूँजीगत वा विकासय् खर्च जुइमफयाच्वंगु खँ थ्व सरकारया नेतृत्व तहय् च्वनाच्वंपिंसं न्हापांनिसें हे सिउगु खँ खः । तर स्थिर व प्रभावशाली शासनया प्रतिबद्धता दथुइ नं माघ मसान्त तक मुक्कं प्यब्वय् छब्व नं खर्च मजूगु खँ गुलिखे अर्थविद्तय्सं न्ह्यथनाच्वंगु दु ।
उकिसनं गुलिखे शीर्षकय् थःम्हं खर्च यायेफुपिं प्रदेश व स्थानीय तहया हालत नं अथेहे दु । विकासय् हिउपा हयेगु सरकारया बचंयात थुकि धुमिल यानाबीगु खँ धाःगु दु ।

२) तरलताया जटिलता
छुं ई न्ह्यवनिसें तरलताया समस्या निरन्तर जारी जुयाच्वंगु दु । आः नं बैंकय् लगानीयोग्य ध्यबा मदु धकाः उमिसं त्यासाया ब्याज अप्वयेकाच्वंगु दुसा व्यापारीत प्रधानमन्त्रीयाथाय् वनाः ध्यनाकर्षण याःवनेधुंकूगु दु ।

न्हापा चिहाकःगु ईया निंतिं खनेदइगु व हाकनं मदयावनीगु तरलताया समस्या थौंकन्हय् ताःई तक हे नियमित कथं जुयाच्वनी जूगु दु । थुकी व्यापारी, साधारण उपभोक्ता व लगानी फुक्कयातं प्रभावित यानाच्वंगु दु ।

३) लगानी
सरकारं हाकनं लगानी सम्मेलनया तयारी यानाच्वंगु दु । वंगु दँय् सरकारं खनेदयेक छुं न्हूगु लगानी दुत हयेफुगु मदु । प्रधानमन्त्री स्वीटजरल्यान्डया डाभोसय् वनाः विश्व आर्थिक मञ्चय् सहभागी जुयादिल । तर लिहां वयाच्वंच्वं हे वय्कःया हे पार्टीं भेनेजुएलाया राष्ट्रपति निकोलास मदुरोया समर्थनय् वक्तव्य पिकयाबिल ।

चिकया धनी ल्याटिन अमेरिकी देय् भेनेजुएलाया अर्थतन्त्र तहसनहस जूगु आरोप बियातःगु पक्षय् वक्तव्य बियाः गुकथं विदेशी लगानी आकर्षित जुइ धयागु न्ह्यसः नं दनाच्वंगु दु ।

४) शोधान्तर व व्यापार घाटा
यक्व अर्थविद्तय्सं चिन्तापूर्वक न्ह्यब्वयाच्वंगु खराब आर्थिक परिसूचक धयागु अप्वया वनाच्वंगु शोधनान्तर व व्यापार घाटा खः । वंगु खुला दुने व्यापार घाटा ६७८ अर्ब थ्यनेधुंकल । देशं निर्या, पर्यटन व रेमिट्यान्सपाखें कमे यानातःगु विदेशी मुद्रा व दें यानाच्वंगु आयातया निंतिं पुलेमाःगु विदेशी मुद्रया दथुइ फरक शोधनान्तर वा भुक्तानी सन्तुलनया घाटा थ्व अवधिइ ६३ अर्ब पुलेधुंकूगु दु ।

थ्व हे कारणं देय्या ढुकुटीइ दुगु विदेशी मुद्राया सञ्चिती नं म्हो जुयावंगु दु । थ्व विषययात सम्बोधन मयात धाःसा अर्थतन्त्र हे डांवाडोल जुइगु खतरा दु । तर सरकारया कथं धाःसा थ्व सूचक नियन्त्रण दुने हे दु ।

५) शेयर बजाः
खय्त ला व्यापार घाटा थें शेयर बजाःया अवस्था नं थ्व सरकार गठन जुइ न्हयवनिसें हे ठीक मजुयाच्वंगु खः । तर न्ह्यागुसां थ्व सरकारं शेय बजारय् उत्साह धाःसा हयेमफुगु हे खनेदत । वंगु निदँत्या दुने नेपाल स्टक एक्सचेञ्जया सूचकांक लगातार कुहां वयाच्वंगु दुसा उकी न्हय्गू खर्ब तका बराबरया बजार पूँजीकरण परिमाणय् द्यापं फयेमाःगु दु । अर्थतन्त्रया न्हाय्कं कथं काइगु शेयर परिसूचकया थ्व हालतं नं छुं संकेत ला अवश्य हे याःगु दु ।