सीधुंकाः नं थाय् मंत नेवाःतय्त
नेपाःया आदिवासी नेवाःत थौं राज्यपाखें थुलि उत्पीडनय् लायेधुंकल कि आः नेवाःत सीधुंकाः नं याउँक सद्गति याकेत समस्या ब्वलने धुंकल । राज्यं नेवाःतय्गु भूमि, कला, संस्कृतिया दोहन थुलि यायेधुंकल कि थुमिगु पहिचानया अन्त आः यक्व हे न्ह्यःने लायेधुंकूगु आभास नेपाःया वर्तमान संविधानं स्पष्ट क्यनाच्वंगु दु, विकासया नामय् नेवाःतय्गु वस्ती हे न्हंकाः अन सडक, विशाल भवन दयेकेगु ज्या न्ह्याकाच्वंगु दु । तर समग्र नेवाःत अझं चेत जुइ फयाच्वंगु मदुनि ।
छम्ह नेवाःयात जूगु दुःख मेम्ह नेवालं वाःचायेके मफुगु व अज्याःगु दुःख थःत जूगु मखु धकाः सुम्क च्वनेगु प्रवृत्तिं नेवाःत झन् झन् लिउने लानाच्वंगु वास्तविकता खः । उकिसनं राजनीतिक पार्टीनाप सतीपिं नेवाःत थःपिनिगु सत्ता, स्वजनतय्गु अधिकार, संस्कृति सम्पदाया संरक्षण स्वयां नं राजनीतिक पार्टीनाप अप्वः प्रतिवद्ध जूगु कारणं थुज्वःगु समस्या झ्न हे जटिल जुजुं वनाच्वंगु दु ।
सन्दर्भ छु दिं न्ह्यः चाबहीया दिपय् सी उइत अन पिनें वयाः वसोवास याना वयाच्वंपिं मनूतय्सं पंगः थंगु विषयलिसे सम्बन्धित खः । छखे परिवारया मनू सिनाः दुःखं कयाच्वंपि मनूतय्त थःपिनिगु आदिभूमि, पुस्तौं न्ह्यवंनिसें सद्गति यानाच्वनागु थासय् सी उइत पंगः थना बिउगु खँय् न्ह्याम्हेसित नं प्रतिकार यायेमाःगु वास्तविकता वाःचायेका बीगु स्वाभाविक खः । सीम्ह मनू छखे तयाः अन ल्वापु यायेमाःगु व अन्ततः सिपाही हे पाः तयाः थःपिनिगु जन्मौंजन्मंनिसें याना वयाच्वनागु थासय् सद्गतिया ज्या यायेमाःगु धयागु गुलि मर्माहत जुइगु खँ खः धयागु सकल नेवाःतय्सं वाःचायेकेमाःगु तथ्य खः । तर थुकी न त थःपिंत नेवाः न्ह्यलुवा धयाच्वंपिंसं थःगु सरोकार क्यन, न त दुई तिहाइया सरकार न्ह्याकाच्वनापिं धकाः फुइँ याइपिं राजनीतिक पार्टीया नेवाःतय्सं चिउताः क्यन । आखिर पीडित सु खः वं हे जक थःत वःगु पीर, समस्याकथं थुकियात न्हंकेमाःगु स्थितिया सामना यायेत बाध्य जुइमाल ।
स्वनिगः दुने अनियन्त्रितरुपं पिने वयाः थन वसोवास यानाच्वंपिंसं ब्वलंकूगु अनेक समस्यात मध्ये थ्व नं छगू तःधंगु समस्या खः । न्ह्यःनेलाःथे छेँ बुँ न्यायेगु, अज्याःगु थाय्या सांस्कृतिक, धार्मिक महत्व हे मथुइक जग्गाया भोग यायेगु ज्या थुमिसं यानाच्वंगु व स्थानीय प्रशासन, जनप्रतिनिधि व कर्मचारीतय्सं वास्ता मयागुलिं जक मखु सरोकारवाला नेवाःतय्सं तकं वेवास्ता यानाजूगुया कारण थुज्वःगु समस्या धमाधम विकराल जुयावःगु खः ।
छखेर थनया आदिवासी नेवाःत अड्डा अदालतया भैmझमेला क्वमबीपिं अले मेखेर सत्ताय् थ्यनाच्वंपिं मनूतय्सं अनेक ऐन नियम दयेकाः थनया स्ववासीतय्गु सम्पत्ति, बुँ, जग्गा हडपे यायेगु अनेक प्रपञ्च नं याना जूगु खनेदु ।
नेवाःतय्सं थःपिनिगु सभ्यतालिसें विकास याःगु संस्कारय् मनूत सित कि वयागु दाहसंस्कार यायेगु खः । थुकिया निंतिं थःपिनिगु वस्तिया पिने ब्यवस्थित मसान÷दिप दयेकातइगु खः । अज्याःगु थाय्या स्वामित्व सुयागुं हे जुयाच्वनी मखु, तर उकियात व्यवस्थित यायेगु ज्या सम्बन्धित जाति, गुथिं याना तइगु खः । थुज्वःगु पर्ति जग्गायात हे निजी स्वामित्वकथं दर्ता यानाः थुकियात क्रय बिक्रय कथं कारोवार यानाच्वंगु दु । थुज्वःगु ज्याय् कर्मचारीतय्गु मिलोमितो सहित कानूनय् म्हितेगु ज्या समेत यनाच्वंगु दु ।
पिनें वयाच्वंपिं मनूतय्सं थन आप्रवासनया समस्या जक ब्वलंकूगु मखुसें थनया आदिवासीतय्गु जग्गा जमिन हे हडपे यायेगु ज्या नं यानाच्वंगु समाचार आः पिदनाच्वंगु दु । छखेर थनया आदिवासी नेवाःत अड्डा अदालतया भैmझमेला क्वमबीपिं अले मेखेर सत्ताय् थ्यनाच्वंपिं मनूतय्सं अनेक ऐन नियम दयेकाः थनया स्ववासीतय्गु सम्पत्ति, बुँ, जग्गा हडपे यायेगु अनेक प्रपञ्च नं याना जूगु खनेदु । थुकिया दकलय् तःधंगु दसि धयागु मुलुकय् भूमि सुधारया ऐन हयाः थनया जग्गा जमिनत नियन्त्रण यायेगु कुतः जुल । उकथं हे गुठी संस्थानया नामं थनया आदिवासी नेवाःतय्गु सशक्त संरचना ‘गुथि’यात तहसनहस जक याःगु मखुसें थुकिया निंतिं तयातःगु बुँ नं सरकारी निकायय् दुतिनेगु ज्या याःगु वास्तविकता खः ।
पिनें वःपिं मनूतय्सं न्ह्याथेंजाःगु जायज नाजायज ज्या यानाः थनया प्राकृतिक सम्पदा, व्यक्तिगत सम्पत्तिया स्वामित्व तकं थःपिनिगु यायेगु ज्या यानाच्वंगु तथ्य छुं दिं न्ह्यः थासंथाय्या कर्मचारी व हाकीमतय्त ज्वनाः कारवाही यायेवं तथ्य सार्वजनिक जूगु दु । न्ह्यागु याःसां जिउ धयागु मानसिकताय् जग्गा धनीं हे मसीक स्वामित्व समेत नक्कलीम्ह मनू दयेकाः अज्याःगु जग्गा न्याये–मीगु ज्याय् थुपिं संलग्न जुयाच्वंगु तथ्य पिदंगु खः । आः थुमित कारवाहीया निंतिं प्रक्रिया न्ह्याकूगु खःसा कानूनया हे कमी कमजोरीया लिधंसाय् थुपिं निर्दोष धकाः समाचार पिदने फइगु सम्भावना नं दनि ।
वस्ति विकासया लिसे लिसें आपालं सी उइगु दिपया समस्या न्हापा नं खने दयाच्वंगु दु । स्वयम्भूया आनन्दकुटी लिउनेया दिप, मैतिदेवी, चाबही आदि लागाया दिप थज्याःगु हे समस्यां ग्रसित जुयाच्वंगु दु । नेवाःतय्गु संस्कृति व परम्पराकथं न्ह्याकेमाःगु संस्कारय् थुज्वःगु पंगः धयागु नेवाःतय्गु अस्तित्व व पहिचानय् वयाच्वंगु हाथ्या खः । विकासया नामय् थःपिनिगु संस्कृति, संस्कार न्हंकेगु धयागु खँ वइ मखु । थुज्वःगु समस्याया शान्तिपूर्वक समाधानया निंतिं सम्बन्धित निकाय व अधिकार सम्पन्न मनूतय्सं यायेमाः । अझ चाबहीया प्रकरणय् अनया दिप लागाया छेँबुँयात अधिग्रहण यानाः कायेमाः धयागु सः पिदनाच्वंगु लिसें माला वन धाःसा सम्बन्धित गुथिया मनूतय्सं सरकारया चलनचल्तिया भावं थःपिंसं हे न्याना कयाः थःपिनिगु संस्कार व संस्कृतिया संरक्षण याये धकाः क्यनाच्वंगु प्रतिवद्धतायात सम्बन्धित निकायतय्सं थुकियात शान्तिपूर्णगु समाधानकथं नाला कायेमाः । माःकथंया ब्ववस्था याना बीमाः । अथे मजुसे थनया आदिवासी, मूलवासीतय्गु संस्कृति सम्पदा नष्ट यायेगुपाखे हे निरन्तर न्ह्याः वनाच्वन धाःसा स्थिति विस्फोटक जुया वनेफइगु तथ्ययात नं ध्यान बीमाः ।
LEAVE YOUR COMMENTS