झीगु मौलिक बुद्ध धर्म लित हये माःगु दु

# विद्याधर आचार्य महायोगी श्रीधर राणा रिन्पोछे

वज्रयान बुद्ध धर्मया उद्गमस्थल स्वनिगः खः । स्वनिगःया नेवाःतय्सं हे वज्रयान बुद्ध धर्मया सम्वद्र्धन व संरक्षण याना वयाच्वंगु खः । व नं यानाच्वंगु दु । तर इतिहासया थीथी कालखण्डय् जूगु थीथी घटनाक्रमतय्सं यानाः स्वनिगःया वज्रयान बुद्ध धर्म धमाधम कमजोर जुजुं वनाच्वंगु दु ।

तसकं शक्तिशाली व सम्पन्नगु वज्रयान बुद्ध धर्म आः संस्कार व संस्कृतिया रुपय् जक छुं भचा ल्यनाच्वंगु दनि । थुकिया दर्शन, अभ्यास आः मदयेधुंकल धाःसां जिउ । छगू इलय् थ्व बुद्ध धर्म गुलि तक शक्तिशाली धायेबलय् तिब्बतया लामा गुरुपिंत बुद्ध धर्म स्यना छ्वःगु हे थनं खः । तिब्बतया नांजाःपिं विद्वान गुरुपिंसं गबलें थन वयाः, गबलें भारतया नालन्दा, तक्षशिलाय् वनाः बुद्ध धर्म सयेकूगु खः ।

तिब्बतया तसकं नांजाःम्ह गुरु मार्फां यलया रत्नाकर विहारय् न्यादँ तक च्वनाः बुद्ध धर्म सयेका वंगु खँ इतिहासय् हे च्वयातःगु दु । अबले नेपाःया वज्राचार्यपिं नं सुं स्वयां कम मजू । वय्कःपिं तसकं हे सःसिउपिं विद्वानत खः । झीसं जामनः गुभाजु, लीलावज्र, सुरतवज्र आदिपिनि नां न्यना तयागु दु । वय्कःपिं उगु ईया तसकं सिद्धपिं वज्राचार्य गुरुपिं खः ।

भारो वज्राचार्य ला चोभारया गुफाय् ध्यान च्वनाच्वँच्वं अन हे सिद्ध जुया वंगु खँ तक न्यनेदु । तर थौंकन्हय् उलि ज्वःपिं वज्राचार्य गुरुजुपिं झीथाय् मदु । अले अज्याःपिं गुरुजुपिं जन्मे नं मजू । छाय् जन्म मजुल धायेबलय् वय्कःपिंसं न्हापा वज्रयानया गुगु अभ्यास याइगु खः वहे आः तना वनेधुंकल । व ध्यान, व दर्शन, व अभ्यास आः झीथाय् मदु ।

थपाय्धंगु वज्रयान थौं थथे मदु सरह जूवंगुया दोष नेवाः गुरुजुपिं मखु । इतिहासया थीथी कालखण्डय् थ्व बुद्ध धर्मयात मदयेकेगु लागिं आपालं घटनात जूगु दु । १२ औ शताब्दीपाखे थन ठकुरी जुजुपिं वल । उपिं नं बौद्ध हे खः । अबले थन बुद्ध धर्मया यक्व विकास जुल । तर वयां लिपा वःपिं शासकतय्सं बुद्ध धर्मयात मदयेका छ्वयेगु हे ज्या यात ।

थौंकन्हय् तिब्बतय् गुगु बुद्ध धर्मया अभ्यास जुयाच्वंगु दु, व स्वनिगःया नेवाःतय्सं स्यना
छ्वःगु हे बुद्ध धर्म खः । उकी छुं हे मपाः । संस्कृतय् दुगु धर्मया श्लोकतय्त उमिसं तिब्बती भासं अनुवाद यात । उकिं भाय् जक पाः, अर्थ वहे खः । अन शुद्ध धर्मया अभ्यास जू, स्वनिगलय् ल्यंपुल्यं जक अभ्यास जुयाच्वन ।

मल्ल जुजुपिंसं बुद्ध धर्मया मदयेकाः उकिया थासय् उमिसं मिथिलां ब्रम्हूत झिके यानाः मनुस्मृति कथं जातभातया चलन हल । बुद्ध धर्मय् जातभात दइ मखु । तर उमिसं कायम याना बिल । अज्याःगु इलय् नेवाःतय्सं थःगु धर्म बचे यायेगु लागिं हिन्दू धर्मलिसे नं ल्वाकःबाकः यानाः अभ्यास यानाच्वन ।

उलि नं मयाःसा बुद्ध धर्मयात पूरा हे नष्ट याना बी । शाह वंश वयेधुंकाः नं बुद्ध धर्मयात थाय् मबिउ । राणा शासकतय्सं ला बुद्ध धर्मया ग्रन्थ तकं च्याका बिल । अथे च्याका बिउगु व च्याकेत ठिक्क यानातःगु गुलिं ग्रन्थ बेलायती विद्वानतय्सं नं ज्वना वंगु दु । थुकथं शास्त्र फुक्क हे तनावंबलय् अध्ययन मदया वन । भिक्षुतय्त नं ब्याहा यानाः गृहस्थीइ हया बिउबलय् विहार धइगु नं मदया वन ।

तर धर्मया अध्ययन अध्यापन बन्द जूसां उकियात थःगु संस्कारय् धाःसा छुं भचा ल्यंका तल । गथे कि न्हापा पूवंक हे भिक्षु जुयाः अध्ययन अध्यापन याइगु खःसां लिपा अथे यायेगु सम्भव मदयेवं थः सन्तानयात न्हय्न्हु जकसां भिक्षु यानाः उगु परम्पराया अवशेष ल्यंका तल । दीक्षित यायेगु ज्या नं मेपिंत सम्भव मजुइवं थः हे सन्तानतय्त जक यायेगु चलन जुया वल ।

थुकिं यानाः वज्रयान पूवंक लोप जुइ मखन । संस्कारय् अवशेष जुयाः ल्यनाच्वन । नेपालय् थ्व धर्म लोप जुया वंसां नेपालं हे स्यना छ्वःपिं लामा गुरुपिंसं तिब्बतय् धाःसा उकियात तःजिक प्रवद्र्धन याना यंकल । अन शासकतय्सं नं उकियात साथ बिल । उकिं स्वनिगःया बुद्ध धर्म स्वनिगलं गायब जूसां तिब्बतय् सुरक्षित जुयाच्वन ।

तिब्बतय् भारतया नालन्दा व तक्षशिलां बुद्ध धर्म वंगु धाःसां भारतया २५ प्रतिशत हे बुद्ध धर्म तिब्बत मवं । अधिकांश धर्म नेपालं हे वंगु खः । उकिं थौंकन्हय् तिब्बतय् गुगु बुद्ध धर्मया अभ्यास जुयाच्वंगु दु, व स्वनिगःया नेवाःतय्सं स्यना छ्वःगु हे बुद्ध धर्म खः । उकी छुं हे मपाः । संस्कृतय् दुगु धर्मया श्लोकतय्त उमिसं तिब्बती भासं अनुवाद यात ।

उकिं भाय् जक पाः, अर्थ वहे खः । अन शुद्ध धर्मया अभ्यास जू, स्वनिगलय् ल्यंपुल्यं जक अभ्यास जुयाच्वन । उकिं अन व थन पाः थें जुयाच्वंगु जक खः । मालावं वनेबलय् धर्म छगू हे जुयाच्वंगु खने दइ ।थौंकन्हय् स्वनिगःया नेवाःतय्सं अभ्यास याइगु वज्रयान बुद्ध धर्मय् स्तुती व मन्त्र जक ल्यं दनि । आध्यात्मिक पक्ष तनेधुंकल ।

वास्तवय् बुद्ध धर्म धइगु स्तुती व मन्त्र जक मखु । आध्यात्मिक पक्ष मुख्य खः । ज्ञान प्रमुख खः । अध्ययन याना वनेबलय् उकिया अवशेष वज्रयानय् लुया वइ । उकिया अर्थ छु धायेबलय् अज्याःगु अभ्यास न्हापा दुगु खः । अभ्यास हे मदुगु खःसा अवशेष नं दइ मखु । नेपाःया वज्रयान धर्मया अध्ययन यायेबलय् उकी नं उत्पत्तिक्रम व सम्पन्नक्रम थेंज्याःगु ध्यान या धकाः च्वयातःगु दु ।

तर थौंकन्हय् अज्याःगु ध्यान यायेगु अभ्यास मदयेधुंकल । आः अभ्यास मयाःसां न्हापा उकिया चलन दु धइगु खँ शास्त्रय् च्वयातःगुलिं सी दत । अभ्यास मदुगु खःसा छाय् च्वइ ? अज्याःगु हे ज्ञान, ध्यानया अभ्यास याइपिं जुयाः झी वज्राचार्य दथुइ सुरतवज्र, लीलावज्र थेंज्याःपिं सिद्धहस्त गुरुपिं जन्म जुल ।

अज्याःपिं महान गुरुपिं मेपिं नं गुलि दइ तिनि । इतिहास मदुगु जुयाः वय्कःपिनि नां पिहां मवयाच्वन । न्हापा न्हापा नेपाःया सिद्धहस्त गुरुजुपिंसं याइगु अज्याःगु अभ्यास थौंकन्हय् तिब्बतय् ल्यनाच्वंगु दु । आः झीसं उकियात हानं नेपाः लित हयाः अभ्यास यायेमाःगु दु । झी गुरुजुपिंसं तिब्बतय् अभ्यास जुयाच्वंगु बुद्ध धर्म अध्ययन यानाः उकियात थःपिंसं अभ्यास यायेमाःगु दु ।

झीगु मौलिक बुद्ध धर्मयात लित हयेगु उपाय थ्वहे खः । तिब्बतया बुद्ध धर्म अध्ययन यानाः उकिया अभ्यास यायेत मछालेमाःगु वा हिनतावोध यायेमाःगु आवश्यकता मदु । छाय्धाःसां व ला झीसं हे न्हापा उमित स्यना छ्वयागु अभ्यास खः । झीथाय् इतिहासय् घटित थीथी घटनां यानाः तना वन । उमिथाय् सुरक्षित जुयाच्वन ।

अन सुरक्षित जुयाच्वंगु झीगु हे धर्मयात झीसं हानं लित हयेगु जक खः । न्हापा न्हापा शासन व्यवस्थाया कारणं अथे यायेगु सम्भव मंत । तर आः ला देशय् लोकतन्त्र वयेधुंकल । तिब्बतय् ल्यनाच्वंगु बुद्ध धर्मया अध्ययन व अभ्यास यायेत आः झीत न्हापा थेंज्याःगु छुं नं पंगः मदु ।
अध्ययनय् रुची दुपिं विद्वान बौद्ध नेवाःतय्सं दुग्यंक अध्ययन यायां वंबलय् नेवाःतय्गु वज्रयानय् अज्याःगु तत्व लुइके मफुत ।

उकिं उपिं थेरवादपाखे लगे जू वन । गुलिं अध्यात्मया खोजी यायां रजनीशया धर्मय् वन । रजनीशय् वनेगु स्वयां थेरवादय् वंगु ला बांलाः हे धायेमाः । वर्मा, थाइल्याण्ड, श्रीलंकाय् सुरक्षित जुयाच्वंगु थेरवादी ज्ञानयात नेपालय् हयाः अभ्यास याःगु खः । थ्व धर्म भारतया लँपु जुयाः नेपालय् वःगु खः । नेपाः व भारत दथुइ भौगोलिक स्थिति नं सरल जूगु कारणं धर्म दुहां वयेत अः नं पुल ।

तिब्बत भौगोलिक रुपं नं विकट व उमिगु भाषा नं थाकुगु जुयाः झीथाय् दुहां वयेत थाकुल । तर दुत हयेगु लागिं थाकु चायेमाःगु आवश्यकता धाःसा मदु । आः न्हापा थेंज्याःगु थाकुगु स्थिति नं मदु । वर्मा, थाइल्याण्ड, श्रीलंकाया धर्म नेपालय् हये जिउसा तिब्बतया धर्म छाय् हये मजिउ ? अझ तिब्बतया धर्म धइगु ला झीथासं हे उखे वनाच्वंगु धर्म खः ।

थःगु हे धर्म लित हयेत झी छाय् लिचिलेगु ? जिं छु खनाच्वना धायेबलय् थौंकन्हय्यापिं झी वज्रयानी गुरुजुपिंसं थःगु धर्मया थ्व महत्वपूर्ण पक्ष गायब जुइधुंकल धइगु खँयात याउँक स्वीकार यानाच्वंगु खने मदु । आः गुलि दुगु खः वहे पूर्ण धायेगु यानाच्वंगु दु । व पूर्ण मखु । यदि उकियात हे पूर्ण तायेकाच्वन धाःसा आः ल्यं दुगु नं तना वनीगु सम्भावना दु ।

थौं वज्रयान अभ्यास याइपिं मनूत स्वनिगलय् हे न्हियान्हिथं छाय् म्हो जुयाच्वन ? अले तिब्बतया महायान (वास्तवय् थ्व नं वहे खः) अभ्यास याइपिं चाहिँ युरोप व अमेरिकाय् समेत छाय् अप्वयाच्वन ? आःया झी वज्राचार्य गुरुजुपिंसं थ्व खँ थुइकेमाःगु मदु ।
(विद्याधर आचार्य महायोगी श्रीधर राणा रिन्पोछेलिसे यानागु खँल्हाबल्हाया लिधंसाय्)

श्रीधर राणा रिन्पोछे म्हसीके
विद्याधर आचार्य महायोगी श्रीधर राणा रिन्पोछे गैर तिब्बती खयां नं रिन्पोछे उपाधी कयादीम्ह न्हापांम्ह नेपाःमि खः । वि.सं. २००६ सालय् जन्म जुयादीम्ह वसपोल तत्कालिन डीआईजी नरनारायण जबराया काय, राणा प्रधानमन्त्री पद्म शमशेर जबराया छुइ लिसें पाजुपिंपाखे बझांगे जुजु जयपृथ्वीबहादुर सिहंया छय् खः ।

ज्ञान प्राप्त यायेगु लागिं वसपोलं तःम्हमछि गुरुपिंथाय् तःता कथंया अध्ययन यानाबिज्याःगु दुसां टुल्कु उर्गेन् रिन्पोछेया सल्लाह कथं गम्भीर ध्यानय् आवद्ध जुयाबिज्यात । वसपोलं २१ दँ तक गुफाय् याकःचा च्वनाः ध्यानय् व्यतित याना बिज्याःगु दु । गुफां पिहां वःसां वसपोलया जीवन शैली धाःसा अझ नं गुफावास थें हे जुयाच्वंगु दु ।वसपोल थौंकन्हय् थीथी शिष्य व पुचः मार्फत थम्हं प्राप्त यानागु ज्ञान विस्तार यायेगु अभियान बिज्यानाच्वंगु दु ।