
दसि व तर्क
भूमिका कथं टिप्पणी यानातःगु (छुं भति जातीय भाषां) न्हापांया पौ आपा हे गुइ धुंकल । ‘स्वर व्ययं’ नामं मूल लेख २६ पेजं निसें सुरु जुइ ।
सफूया लिउने तंसा पद्ये च्वयातःगु दु
(पेज १६१ ब्)
श्री श्री जयस्थिती रास्य मल्लदेवस्य भूपतेः ।
अमात्य श्री जय ृ।े न्द्रम्हास्वामिकार्य परायणः ।।
स स्वपुत्राय विधिवदिमां टीकामचीकरत् ।
श्रीमत्यात्रकुलानां यो विशिष्टो मण्डनीचितः ।।
माणिक्यमिव माणिक्यनामा पण्डितसत्तमः ।।
कृतैषा अमरकोषस्य तेन नेपाल भाषाया ।
विवृतिर्नाम लिंगानां टिप्पणी बालबोधिनी ।।
पट्त्तरे–क्ष्अ) पञ्चशते गते ऽब्दे नेपालिके माप्ति च चैत्रसंज्ञे ।
कृष्णपक्षे मदनाभिधायां तिथौ शशाङ्कात्मजवासरे च ।।
श्रीजयस्थिति भूपाले नेपाल राष्ट्रशास्तरि ।
श्रीभद्रभक्तपुरे देशे ग्रथित्वा लिखितं तदा ।।
खँ : गोपालराज वैशावली (ने.सं. ५०७–५१०, इस्वी १३८७–१३९०) ताडपत्र, साइज ११ इञ्च ह ६ इञ्च थ्व पुमवंगु सफू पौ १७ निसें शुरु जुयाः पौ २९ (क) तक अशुद्ध संस्कृतं च्वयातःगु दु । पौ २९ (क) या दकले लिपा जयस्थिति मल्लया शासन कालंनिसेंया उल्लेख पुलांगु नेपालभाषां यानातल । थन तकया सम्बत् वा मिति खः ने.सं. ५०७ ।
पौ ३०(ख) निसें पौ ३६ (ख) तकया भाषा संस्कृत (अशुद्ध) व पुलांगु नेपालभाषा प्रयोग यानातःगु दु । अले पौ ३६ (ख) निसें पौ ६३ (ख) तक वंशावलीया अन्तिम पौ तक — वंशावली आतक नेपालभाषाय् लुयावःगु ल्हातं च्वयातःगु सफुली दकलय् पुलांगु मौलिक ग्रन्थ खः । उकिं थुकिया इतिहासरयात जक मखु भाषाशास्त्रीयात नं तःधंगु महत्व दु ।
थ्व वंशावलीया भाषाया विषये लुशियानी पेटेकया धापू दु,’The old Newari in which they are written is practically incomprehensible nowadays. The language has changed enormously, the linguistic tradition is lost and even Nepalese Pundits are at loss for interpreting this text…. The manuscript presents a historical and also a philological interest of the first magnitude and its deition and translation is at present the foremost desideratum in the field of Nepalese history and possibly also of Newari linguistic studies.’
‘थ्व ग्रन्थत च्वयातःगु पुलांगु नेवाः भाय् थौकन्हे थुइके हे मफये धुंकल । भाषा यक्को हिला वन, भाषाया परम्परा त्वादल, अले थ्व सफूया अर्थ छ्यायेत नेपाली पण्डिततय्त नापं थाकु । थ्व लेखे ऐतिहासिक भाषा विज्ञानया दृष्टि तस्सकं हे यक्को महत्व दु, अले थुकिया सम्पादन व अनुवाद थौंकन्हे नेपालया इतिहास व अझ नेवाः भाय्या अध्ययने नं तस्सकं सिइकेत सनाच्वंगु विषय जूगु दु ।’
३. जनभाषाया रुपे नेपालभाषाया दसि
३.१ च्वे च्वंगु खं यच्चुक सीदत कि झीगु भाषा अभिलेख ने.सं. ३५३ (इस्वी १२३३) व वाङमय रचनाय् ने.सं. ४८१ (इस्वी १३६०) निसें ज्याय् ख्यलातःगु दसि झीके दु । जुजु अभय मल्लया मोतिटारया अभिलेखयां न्हापा नेपालभाषा द हे मदु वा प्रयोग जुया गनं लिपिबद्ध जूगु हे मदु धैगु थुकिं गबलें प्रमाणित जुइ फैमखु ।
अय्नं आतक लुयावःगु दसि थ्वयां न्ह्यःया मदुनि । जुइफु थनंनिसें हे जक थ्व भाषा लिपिबद्ध जुल वा थ्वयां यक्व न्हापा १००÷२०० दँ न्ह्यः थ्व भाषा लिपिबुद्ध जुल – दसि ल्हनावन वा मलूनि वा लुइगु सम्भावना दनि । इतिहास संशोधन मण्डलया छम्ह विद्वान सदस्य भाजु धनबज्र बज्राचार्यजुं जितः खँल्हाबल्हाया प्रसंगय् त्रिभुवन विश्वविद्यालयय् छक्व धयादीगु दु कि राष्ट्रिय संग्रहालये छक्व वेकलं खूद थःगु मिखां ने.सं. १५३ साले च्वयातःगु नेपालभाषाया गणितया सफू खनागु दु ।
तर अभाग्यवश व सफू थौं बेपत्ता जूगु खनेदु । व ने.सं. १५३ (इस्वी १०३३) या सफू दुगु खःसा वा हानं लुयावल धाःसा झीगु वाङमयया इतिहास २०० दँ ताःहाः ज्वी । व लुया मवःतले नं झीसं थौं लुया वय्धुंकूगु दसि ज्वना जक खँल्हाय् मालाच्वन । ३.२ ने.सं. ३५३ (इस्वी १२३३) या मोतिटारया अभिलेखं निसें जक नेपालभाषा लिपिवद्ध जूगु खनेदुसां लिच्छवीकालया शुरु निसेंया आपाः धैथें अभिलेख यकों थुजागु शब्दत खनेदु गुगु संस्कृत भाय्या शब्द मखु ।
इतिहास शिरोमणि बाबुराम आचार्यजुं ‘नेपाल, नेवार र नेवारी भाषा’ धैगु लेखे थ्वखँयात थुकथं न्ह्यथना दीगु दु:
‘नेवारहरूको बोलीको नमूना कहीं नपाइए तापनि नेपाल व्यासीमा रहेका लिच्छवि राजाहरू संस्कृत भाषामा लेखिएका शिलापत्रहरूमा जो असंस्कृत शब्द पाइन्छ ती नेपारका बोलीको शब्द हुनामा सन्देह छैन । ती असंस्कृत शब्दहरू संज्ञावाचक छन् ।’
अथे तुं भाजु धनबज्र बज्राचार्यजुया ‘लिच्छवी कालको इतिहासमा किरातकालको प्रभाव’ धैगु लेखे वय्कलं च्वयादीगु दु:
‘लिच्छवी कालका अभिलेखहरू केलाइ हेर्दा असी प्रतिसत भन्दा बढी स्थानादिको नामाकरण संस्कृत भित्र तात्कालिक जनभाषाबाट भएको देखिन्छ ।….’
मानदेव जुजुया पालेयाम्ह गोलेयाम्ह रत्नसंघया निगू अभिलेख (शक सम्बत ३९९, इस्वी ४७७) दुंलङग्राम, खोपृङग्राम, दुंप्रङगाम, म्हस्प्रिङग्राम, यूपग्राम, खैनष्पु आदि थाय्यागु नां दुथ्याःगु दु । अथेहे तुं अबलेया अभिलेखे कुथेर, शुली लिङग्वल व माप्चोक धैगु प्यंगू कर अड्डाया नां असंस्कृतं हे खनेदु ।
अनं करया अर्थे प्रयोग जूगु बस्तुया नां ‘अस्माभि हाम्हु वस्तु द्वादश तैलघटाः कुम्हु वस्तु च’ धकाः महासामन्त अम्शुवर्माया इस्वी ६०८ या सांगाया अभिलेख, खोपृङ (खोप), कुर्पासी (खोपासी), शङगा (सांगा), तेग्वल (त्यागल), तेङखु (टेकु) आदि थाय्या नां जक मखु थौंनं झीगु भाषाय् चले जूगु ‘चा’ (डाँडाया अर्थे) ‘गुँ’, ‘बूँ’ ‘तिलमक’ (घः) आदि खँगो लिच्छविकालया शिलापत्रे खनेदु ।
कथहं
LEAVE YOUR COMMENTS