जिं म्हसिउम्ह कमलप्रकाश मल्ल

झी सकसियां हनेबहम्ह पद्मरत्न तुलाधरया बिचाः मुँज्या जुयाः कन्हय् कुन्हु शनिवाःया सामाजिक सञ्जालय् जिं तसकं दुःखया बुखँ न्यनेमाल । व खः देय्या उच्च बौद्धिक व्यक्तित्व डा. कमलप्रकाश मल्ल दिवंगत जूगु बुखँ । अथे ला वय्कः मफयाच्वंगु खँ जिं न्हापा हे न्यनागु खः ।

कात्तिक १५ कुन्हुया दान्यहिरा सिरपाः ज्याझ्वः मञ्चय् मल्ल दाइ (मल्ल के सुन्दर) नं जितः कमल दाइ (कमल प्रकाश मल्ल) तसकं म्हं मफुगु खँ कनादिल । वासः यानाः नं दाइया ल्वय् भतिचा हे क्वमलाः धयागु खँ मल्ल दाइ पाखें न्यनाबलय् जितः अबलय् तसकं नुगः मछिन ।

जिं नेपालभाषा कयाः बिए ब्वनाबलय् डा. कमलप्रकाश मल्लया सम्पादनय् पिदंगु मूसः निबन्ध (१०८४) ब्वनेमाः । उबलय्निसें कमल प्रकाश मल्लया नां न्यनागु खः । पलिस्था नीस्वनाः पलिस्था दँपौ पिदने धुंकाः ल्याः ४ स डा. कमलप्रकाश मल्लया खँल्हाबल्हा तयेगु क्वःजित । उकिया निंतिं जिं हे न्ह्यसः दयेका ।

वय्कःपाखें न्ह्यसःया लिसः कायेत वय्कःया छेँ मैतिदेवीइ पासापिं नाप जिं नं वना । वय्कलं न्ह्यसः ब्वनाः थ्व ला थाकुइ थें च्वं धकाः न्हिलादिल । खँल्हाबल्हाया निंतिं वय्कलं छुं न्हि लिपा नापलायेगु धयादी कथं जिपिं हाकनं वय्कःया छेँय् सन्ध्या इलय् वना । वय्कःया छेँ पिने क्यबय् वय्कलं न्ह्यसःया लिसः छसिकथं कनादिल ।

उबलय् जिमिगु न्ह्यसःया लिसः बीगु झ्वलय् छम्ह विज्ञ इतिहासकारं थें तिथिमिति नां तकं त्याजिक्क खुरुरुरु कनादिल । छगू न्ह्यसःया लिसलय् नेपाल संवत् शंखधर साख्वाः नं फेरे यात धकाः ठोस ऐतिहासिक प्रमाण मदुनि धकाः त्याजिक्क कनादिल । उबलय् वय्कःनाप चुलिंचू च्वनाः अतिकं याउँक खँल्हाबल्हा जूगु थनिं २३ दँ न्ह्यःया लु थौं नं जिगु मिखां मतंनि ।

पलिस्थाया ग्वसालय् जुइगु चिनाखँ मुँज्या, बाखं मुँज्याया समीक्षाया निंतिं जिमिगु इनापयात वय्कलं न्ह्याक्व हे व्यस्तसां गुबलें म्हाः धयामदी । फोन यानाः ई कयाः समीक्षाया निंतिं मुँज्या फाइल छेँय् वनाः वय्कःयात बिउ वने । वय्कःया छेँय् सफू, पत्रपत्रिकां दराज जायाच्वंगु खनीबलय् जितः वय्कलं गुलि जक, गुबलय् जक उलिमछि अध्ययन यानादिइ धयाथें जुइ ।

पलिस्थाया मुँज्या जुइबलय् वय्कः इलय् हे झायाः समीक्षात्मक न्वचु बियादी । वय्कलं ने.सं. १११३ या बाखं मुँज्या, ने.सं. १११९ या चिनाखँ मुज्या व ने.सं. ११२२ या बाखं मुँज्याया समीक्षा यानादिल, गुगु पलिस्थाया निंतिं स्मरणीय खः । डा. कमलप्रकाश मल्लं विद्यार्थी जीवनकालय् भाषा साहित्य, ख्यलय् पलाः न्ह्याकाः च्वसा न्ह्याकादीगु खः ।

वय्कःया दकलय् न्हापांगु च्वसु ‘निपू कविता’ ने.सं. १०७७ कछला ल्याःया थौंकन्हय् लय्पतिइ पिदंगु खः । वयां लिपा ‘धर्मोदय’ दँ ११, थ्यंल्याः १३३ स ‘कोस’ नांगु बाखं पिदन । महाकवि चित्तधर हृदय व भाषानिभाः प्रेमबहादुर कसाःपिनिगु प्रभावं हे वय्कलं च्वसा न्ह्याकादीगु खः ।

थ्व खँ ‘खास यानाः महाकवि चित्तधर हृदययागु प्रभाव व अनं लिपा सन् १९५९ निसें प्रेमबहादुर कसाःजु नाप जिं व्यक्तिरूपं म्हसिउगु खः । वयां न्ह्यः व्यक्तिगत परिचय मदुसां वय्कःपिनिगु कृतिपाखें परिचित जुयाः उकिया प्रभावं हे जिं गुलि नं च्वया’ धयागु वय्कःया धापुतिं स्पष्ट याः ।

वय्कःया ‘निपु कविता’ पिदनाः स्वदँ लिपा वय्कःया सम्पादनय् जनकवि दुर्गालालया ‘लिसं’ (१०८०) पिदन । ‘लिसं’लय् डा. कमलप्रकाश मल्लया ग्यसुग्यंगु भूमिका दु, गुगु सफुलिं व हे दँया श्रेष्ठ सिरपाः त्याकल । थ्वयां लिपा वय्कःया सम्पादनय् ‘मूसः’ निबन्ध (१०८४), ‘नःलिस्वना’ (१०८७), ‘नःलि कविता छगू विवाद’ (१०८७)पिदन ।

वयां लिपा वय्कलं थीथी इलय् रचित नेपालभाषा साहित्य बारेया समीक्षात्मक अन्वेषणात्मक च्वसु मुनाः ‘सिकःमिया स्वाने’ (१०९८) पिदन । थथे हे नेपालभाषा ध्वाना सफूया धलः (१०९९) व निगूगु धलः (११०४) व पूर्वज लुमंकाः (११००) पिथनादिल । थ्वया नापं वय्कलं भाय् हिलाः प्रकाशन जूगु सफू ‘नेपालया प्राचीन भाषा नेपालभाषा’ (१०९७), ‘दि गोपाल राजवंशावली’ (ई १९८५) फुक्क झीगु निंतिं अमूल्यगु ग्रन्थ खः ।

सम्भवतः दकलय् लिपाः वय्कःयागु सम्पादनय् पिदंगु ब् म्ष्अतष्यलबचथ या अबिककष्अब िलभधबचष् ९ब्म् द्दण्ण्ण्० खः । थ्व सफूया निंतिं जापानया केइजाम सिम्बन संस्थां च्वसापासायात ई.सं. २००१ या ‘निकि एसिया’ सिरपाः बिउगु खः । वय्कःया थथे नेपालभाषा व अंग्रेजी भासां पिदंगु नापं यानाः थ्यंमथ्यं निगू दर्जन सफू पिदंगु दु ।

वय्कःया सिकःमिया स्वाने ’ पिदने धुंकाः लिपा नेपालभाषा वांङमय, समीक्षात्मक च्वसु, नेवाः जाति, इतिहास आदि थीथी विषयया तःपु च्वसु पिदंगु दु । ‘पलिस्था’ दँपतिइ बाखं मुँज्याया निपु व चिनाखँ मुँज्याया छपु यानाः स्वपु समीक्षात्मक च्वसु व खँल्हाबल्हा पिदंगु दु ।

थथेहे ‘खेलुइता’ दँपतिइ पिदंगु ‘मल्लकालया अभिलेखय् नेपालभाषा’, खुसःदँ न्ह्यःया नेपालभाषाया भाषिक विशेषता’ व ‘विश्वभूमि’ न्हिपौ (२०५५।०७।०३) कुन्हु पिदंगु ‘इतिहास निसें वर्तमान तकया म्हपुजा छपुलु’, ‘कुचाकुचागु किपा दुने ’ सफुलिइ समालोचनात्मक न्वचु च्वसुया नापं ‘पासुका’य् नेपाली भासं पिदंगु ‘नेवारहरूको सामाजिक इतिहास’, ‘नेवार बौद्ध विद्वता’ आदि अनुसन्धानमूलक च्वसु खः ।

गुगु नेवाःतय्सं जक मखसे गैरनेवाःतय्सं नं ब्वने हे माःगु च्वसु खः । थथेहे वय्कःया थीथी च्वसु, खँल्हाबल्हा, सफूया भूमिका, मन्तव्य तःपु पिदंगु दु । थुपिं फुक्क च्वसु मुनाः सफू प्रकाशन जूसा झीगु निंतिं व सफू छगः थीगु रत्न थें जुइ । भाषानिभाः प्रेमबहादुर कंसाकार व मदनलोचन सिंहपिंसं नेपालभाषाय् दकलय् न्हापां नीस्वंगु च्वसापासा खः ।

थ्व संस्थाय् मदुम्ह पद्मरत्न तुलाधरया न्ह्यः कमलप्रकाश मल्ल अध्यक्ष खः । वय्कः अध्यक्ष जुयाः च्वसापासायात तःदँ तक न्ह्याकादिल । प्रेमबहादुर कंसाकारं थः अबुया नामं ने.सं. ११०५ स नीस्वंगु आशा सफूकुथि खः । थौं वयाः थ्व छगू सार्वजनिक अभिलेखालय जूगु दु । थ्व सफूकुथिया पुलांम्ह दांभरिं कमलप्रकाश मल्ल खः ।

वय्कलं सफूकुथि न्ह्याकेत आर्थिक श्रोत व दाता मालाः थौंतक सफूकुथि न्ह्याकेत तिबः बियादिल । साहित्यकार रेवतीरमणानन्द श्रेष्ठया डा. कमलप्रकाश मल्लया बारे च्वमिपिंत च्वसु च्वकाः छगू सफू पिकायेगु इच्छा । थुकिया निंतिं रेवती दाइनं जितः फोनं च्वसुया निंतिं इनाप यानादिल । वय्कःया इनाप कथं च्वसु च्वयाः छेँय् वनाः वय्कःयात लःल्हाना ।

थ्व धयागु २०५९ वैशाख पाखेया खँ खः । जिं च्वयाबियागु च्वसुया शीर्षक ‘समालोचक कमलप्रकाश मल्ल व नःलि स्वना’ खः । थ्व च्वसु ल्हातय् लायेवं हे रेवती दाइ नं क्वथाया सोफाय् फ्यतुनाः छगू सिटिङ्गय् ब्वनाः क्वचायेकादिल । च्वसु ब्वने क्वचायेवं रेवती दाइनं जिगु ख्वाः स्वयाः ‘आइ एम भेरि स्याटिसफाइड’ धयादिल ।

वय्कःयात जिं छेँय् नापलानाः न्यान्हु लिपा हे रेवतीरमणानन्द श्रेष्ठ आकाझाकां मंत । कमलप्रकाश मल्लया सफू पिमदन । वयां लिपा जिगु उगु च्वसु ‘थाय्भु’या न्हापांगु ल्याखय् पिथना । थौं स्वयांः प्यदँति न्ह्यः उगु च्वसु पिदंगु कमल प्रकाश मल्लं मसिउ ला धकाः मल्ल दाइ (मल्ल के सुन्दर)यात बिया । छुं न्हि लिपा जिं मल्ल दाइ नापलात ।

उबलय् वय्कलं जितः कमलदाइ नं छिगु च्वसु तसकं बांलाः धयादिल धकाः कनादिल । थ्व खँ न्यनाः जितः सन्तोष जुल ।नेपालभाषा परिषदं न्हापां चित्तधर सिरपाः’, ‘ठाकुरलाल सिरपाः’ लःल्हायेत छगू समिति नीस्वनाः समितिया निर्णय कथं उगु सिरपाः बीगु क्वःछीगु खः । परिषदय् वरिष्ठ साहित्यकार फणिन्द्ररत्न वज्राचार्य अध्यक्ष जुयाच्वनादीबलय् जितः नं निदँ तक उगु समितिइ तःगु खः ।

ने.सं. ११२० या सिरपाःया निंतिं स्वंगु समितिया छम्ह दुजः कमलप्रकाश मल्ल खः । उगु समितिं डा. जनकलाल वैद्ययात ने.सं. ११२० या चित्तधर सिरपाः बीगु निर्णय याःगु खः । लिपा समितिया निर्णय कथं मजुसे मेम्हेसित हे चित्तधर सिरपाः बिल । उकिं कमलप्रकाश मल्लं तसकं नुगलय् स्याकल धयागु खँ उबलय् बय्बय् जूगु खः ।

अथे ला नेपालभाषाय् दकलय् न्हापां विद्यावारिधि यानादीम्ह नं जनकलाल वैद्य खः । वय्कःया विद्यावारिधिया विषय ‘नेपालभाषाया काव्य सृजना प्रवृत्ति’ (११०६) खः, उकिया शोध निर्देशक नं कमलप्रकाश मल्ल खः । डा. मल्लया शोध निर्देशनय् अन्वेषण यानाः पिदंगु जूगुलिं ‘नेपालभाषाया काव्य सृजना प्रवृत्ति’ नेपालभाषाय् तसकं महत्वगु ग्रन्थ जूगु दु ।

नेपालभाषा ख्यलय् डा. कमल प्रकाश मल्ल अतिकं नांजाःम्ह वरिष्ठ समालोचक खः । जिं साहित्य बारे थीथी च्वसु च्वयेगु यायेधुंकाः कमल प्रकाश मल्लया पिदंगु च्वसु ब्वनेगु फछिंफक्व मत्वता । वय्कःया च्वसु जितः च्वसु च्वयेत मदयेक मगाःगु सामग्री जूगु दु । जिगु पिदनेधुंकूगु सफू दुनेया च्वसु व मेगु यक्व च्वसुइ वय्कःया च्वसु लिधंसा सामग्री कथं उल्लेख यानागु दु ।

नेपालभाषा साहित्य क्षेत्रय् जक मखुसे बौद्धिक क्षेत्रय् नं कमलप्रकाश मल्लया नां मन्यंपिं सायद हे जक दइ । वय्कलं बेलायतया एडनबरा विश्वविद्यालयं भाषा विज्ञानय् विद्यावारिधि यानादीगु खः । वय्कःयात देय्या न्हापांम्ह भाषाविज्ञानविद् धकाः धायेगु याः । वय्कः त्रिवि अंग्रेजी विभागया प्रमुख व वि.सं. २०३३–३४ सालपाखे शिक्षाध्यक्ष खः ।

थुकथं वरिष्ठ भाषाविद्, शिक्षाविद्, अनुसन्धानविद् व अन्वेषक विद्वान कथं तसकं नांजाःम्ह व्यक्तित्व हे कमलप्रकाश मल्ल खः । वय्कलं सन् १९७६ निसें १९९५ या निगू दशकया दुने जक झिंखुगू थीथी अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन व सेमिनारय् कार्यपत्र न्ह्यब्वयाः थःगु जहाँथीगु बौद्धिक व्यक्तित्वया अन्तराष्ट्रिय क्षेत्रय् परिचय बियादीगु दु ।

डा. कमलप्रकाश मल्लया समीक्षात्मक लेख ब्वनेबलय् वय्कःयाके गहन अध्ययन, अन्वेषण, अनुशीलनया नापं सम्वेदनशीलता ल्यहेँपुयाच्वंगु बांलाक खनेदु । समालोचकयाके दकलय् दयेमाःगु तःजिगु प्रमुख विशेषता जुयाच्वंगु खंकेफु । वय्कलं साहित्यिक कृति मूल्यांकनया क्रमय् धायेमाःगु खँ स्पष्टकथं क्वःजिक अभिव्यक्ति यानादी ।

वय्कःया समालोचना व्याख्या प्रधान मजुसे कृति मूल्य निरूपण उन्मुख जू । उकिं नेपालभाषा समालोचना क्षेत्रय् दकलय् सफल व सशक्त समालोचकपिं मध्ये छम्ह कलप्रकाश मल्ल खः । वय्कःया अन्वेषणात्मक च्वसुइ गनं हे पूर्वाग्रहया किचः जक खनेमदुगु मखुसे अन्वेषकयाके दयेमाःगु अध्ययनशीलता, इमान्दारिता, त्यल्लाः मिखा, बौद्धिकता, संयमता, निष्पक्षता सकतां भय्भय् बी ।

वय्कःया च्वसुया भाषाशैलिइ प्रौढता दु । वय्कलं समालोचनात्मक लेख, सफूया भूमिका, थीथी विषयया अन्वेषणात्मक च्वसु च्वयाः पिथनाः समालोचना लागायात तब्या व तःहाकः यानाः दुग्यंगु योगदान यानादीगु दु । थौं झी सकसियां सदां हनेमाःम्ह कमलप्रकाश मल्ल मंत । झीगु भाषाख्यःया निंतिं छगः थीगु नगु झीसं तंकेमाल । दकलय् लिपा दिवंगत जुयादीम्ह कमलप्रकाश मल्लयात जिं छ्यं क्वछुकाः समवेदनाया स्वां छपासः देछायाच्वना ।