प्रा. माणिकलाल श्रेष्ठयात भिंतुना ,पद्मरत्नया निर्वाण कामना याना
#माधवलाल प्रधान
नेपालभाषा एकेदेमिं दँय्दसं बिया वयाच्वंगु दान्यहिरा सिरपाः थुगुसी (ने.सं. ११३८या अन्तपाखे) वरिष्ठ समालोचक प्रा. माणिकलाल श्रेष्ठयात, अले दान्यहिरा हःपाः सिरपाः व दान्यहिरा विज्ञान प्रविधि हःपाः सिरपाः छसिकथं पत्रकार व साहित्यकार नजरराम हर्जन व वैज्ञानिक मुनिबहादुर शाक्ययात लःल्हाःगु बुखँ ब्वनाः जितः नं लय्ताः वल ।
पुस्कार कयादीपिं वय्कःपिं सकसितं भिंतुना । थन जिं ब्वँमिपिनि ध्यान सालेगु कुतः यानागु वरिष्ठ समालोचक प्रा. माणिकलाल श्रेष्ठजुया विषयय् खः । गुगुं इलय् राजनीतिइ सक्रिय जुयादीम्ह अले थनिं न्यय्दँ न्ह्यवनिसें नेपालभाषाया ख्यलय् च्वसा न्ह्याका वयाच्वंम्ह, नेपालभाषा व अंग्रेजी साहित्यया विद्वान प्रा. श्रेष्ठजुया म्हसीका जिं बिया च्वनेगु आवश्यक मखना ।
यद्यपि वय्कलं जीवनय् पुरस्कार कयादीगु धयागु थ्व हे न्हापांगु पटक जुइफु । सही व्यक्ति ल्ययाः सिरपाः बिउगुलिं नेपालभाषा एकेदेमियात सुभाय् मबिसे मगाः । नेपालभाषा साहित्य समालोचना ख्यलय् प्रा. माणिकलाल दाइयागु योगदान यक्व दु । थन समालोचना धयागु छु खः सीकेगु आवश्यक जू ।
थुथाय् वय्कलं बियादीगु परिभाषा लुमंकेबह जू । न्ह्यागु प्रकारया साहित्य नं अर्थात कविता, प्याखं, उपन्यास फुक्कया जीवननाप तप्यंक सीदयेक स्वापू दइ, साहित्य धयागु छगू कथं जीवनया व्याख्या खः । समालोचना साहित्यया व्याख्या खः । अथे जूगुलिं समालोचना जीवनया व्याख्याया व्याख्या खः (समालोचनाया सिद्धान्त सफुलिइ उल्लेखित) ।
थुकियात मेकथं धायेगु खःसा छुं नं कृतिया थीथी पक्ष गथेकि विचार, शैली आदि अध्ययन यानाः विश्लेषण यायेगु, मूल्यांकन यायेगु हे समालोचना जुइ । ने.सं. ११०८ स च्वसापासाया लुखां पिहांवःगु वय्कः श्रेष्ठजुया ‘समालोचना सिद्धान्त’ झीगु साहित्यिक धुकुया अमूल्य निधि खः ।
झी कवि केशरी चित्तधर हृदय व भाषा निभाः प्रेमबहादुर कसाःजुपिनिगु विशेष आग्रह कथं च्वयादीगु उगु सफू नेपालभाषाया साहित्यकार व विद्यार्थी न्ह्याम्हेसिनं ब्वने हे माःगु खः । थुकी समालोचनाया खँ जक मखु, साहित्य धयागु छु, छाय् ? काव्य, प्याखं, उपन्यास, महाकाव्य आदिया व्याख्या यानातःगु दु ।
इलय्ब्यलय् पिहां वयाच्वंगु नेपालभाषा सफूया समीक्षात्मक भूमिका च्वयाः प्रा. श्रेष्ठजुं झीगु साहित्य बारे ब्वँमिपिंत थुइकाबीत यक्व ग्वाहालि यानादीगु दु । गथेकि आधुनिक कविताया विषयय् स्व. बुद्ध साय्मिया ‘जि ः जिगु वर्तमान’ सफूया भूमिका, बाखं व उपन्यासया विषयय् स्व. गिरिजाप्रसाद जोशीया ‘धकिं’ सफूया भूमिका आदि न्ह्यथनेबहः जू ।
वय्कःया च्वसुपाखें साहित्यिक कृति थुइकेत, मूल्यांकन यायेत आपालं ग्वाहालि जूगु दु । झीगु भाषिक ख्यलं वय्कःया गुणयात सदां लुमंका तइ । लुमंकेबहगु मेगु खँ नं दु । तःदँ तक नेपालभाषा केन्द्रीय विभागय् प्राध्यापन यानादीम्ह माणिकलाल दाइया निर्देशन कथं थेसिस च्वयाः नेपालभाषाय् गुलिसिनं पीएचडी यानादीगु दु ।
एमए याःपिं ला यक्व हे दइ । उकी मध्ये छम्ह थ्व पंक्तिया च्वमि नं खः । क्लासय् नं वय्कःया लेक्चर न्यनाच्वनेबलय् न्ह्यइपुसे च्वं । तर थौंकन्हय् वय्कः म्हसुख मदयेकाः अस्पताल भर्ना जुयाच्वन धयागु खँ थ्व हे झीगु न्हिपौ ब्वनाः सिउगु खः । जि थः नं उसाँय मदया च्वंम्ह जूगुलिं वय्कः नाप स्वापू तयेगु सम्भव मजुल ।
वय्कःया भिंउसाँय् व ताःआयुया कामना याना । खय्त ला आः नेपाल संवत् ११३९ न्हूदँ वयेधुंकूगु दु । अय्सां झीत छुं लय्ताः वःगु मदु थें च्वं । नेपालभाषा लिसें नेपाःया मानवअधिकार व आदिवासी जनजातिया आन्दोलनया न्ह्यलुवाः पद्मरत्न तुलाधर मदुगुलिं झलीगु भाषाख्यः हे स्तब्ध जूगु दु ।
वय्कःया मृत्यु धयागु छगू अकल्पनीय दुर्घटना खः, छाय्कि करिब निला न्ह्यः तिनि वय्कःया ज्याजंक्वया उपलक्ष्यय् भाषण यानादीबलय् ‘जि बुरा मजूनि, जिगु म्ह जकं बुरा खः’ धयादीगु खः । अझ ‘आदिवासी जनजातिया लागि आन्दोलन न्ह्याकेमानि । झी निरास जुइमाःगु मदु । झी ग्यायेमाःगु मदु’ धकाः हःपाः बियादीम्ह अज्याःम्ह मनू मस्तिष्कघाट जुयाः आकाझाकां मन्त ।
झीगु न्हूगु दँ उपलक्ष्यय् भिंतुना कालबिल यायेत नं छुं उत्साह मंत । नेपाल संवत्यात तःजिक हनेगु व राष्ट्रिय मान्यता बीकेगु निंतिं आन्दोलनया नेतृत्व यानादीम्ह वय्कः तुलाधरजु खः । नेपालभाषाय् निबन्ध, कविता, ख्यालः आदि च्वयाः नेपालभाषा पत्रिका (न्हिपौ) व झी लय्पौया सम्पादन यानाः जक मखु, नेपालभाषा मंकाः खलःया नं नेतृत्व यानाः झीगु भाषा व साहित्ययात च्वन्ह्याकेगुली आपालं योगदान बियादीगु दु ।
नेपाःया राजनैतिक ख्यलय् नं शान्तिवार्ताया लागि सहजकर्ताया भूमिका म्हिताः यक्वसित प्रभावित यानादीगु दु । वय्कः मदुगु धयागु नेपालभाषा व आदिवासी जनजातिया लागिं तःधंगु अपुरणीय क्षति खः । आन्दोलन गुगु न्ह्यानाच्वंगु खः, गुकी पद्मरत्नं ल्हाः तयाच्वंगु खः, उकिया आजुइ मथ्यंनि ।
वय्कः थज्याःम्ह साहसी व इमान्दाम्ह नेता मेपिं दइमखु । वय्कःयात अवश्यक नं निर्वाण प्राप्त जुइ । मेगु खँ पद्मरत्नजुयात लुमंकाः धायेगु खःसा समालोचना धइगु साहित्यिक कृतिया जक मखु, थःगु जीवनया नं याये सयेकेमाःगु जुयाच्वन । थःगु अधिकार हनन जुलं नं झी छुं हे मखुथें यानाः च्वनाच्वन ।
थःगु मांभाय् त्वःताः मेगु भाय् मस्तय्त स्यनीपिं झीपिं न्हाय् ध्यनाः सर्गः खनीपिं जुयाच्वन । थुकी पद्मरत्न तुलाधरजुं कडा विरोध यानादीगु दु । वय्कःयात धाथेंगु श्रद्धाञ्जली बिइगु खःसा झी नेवाःतय्सं थ्व प्रवृत्ति मदयेके माःगु दु । थःगु मूल्यांकन थःपिंसं हे यायेमाःगु दु ।
LEAVE YOUR COMMENTS