ग्वय्स्वां पिउपिं कृषकतय् लिमलाः

ख्वप – तःदँ न्ह्यवनिसें ग्वय्स्वांया खेती याना वयाच्वंपिं चाँगुनारायण नगरपालिका ९ ताथली बालात्वाःया बासिन्दात थौंकन्हय् ग्वय्स्वांमाः हनेगु व बजारय् यंकेगु ज्यां लिमनाच्वंगु दु । थन हे च्वनीम्ह बिनिता बालाया छेँजःपिं सकलें थ्व इलय् ग्वय्स्वांमाः हनेगु व बजारय् यंकेगु ज्याय् हे व्यस्त जुयाच्वंगु दु ।

बिनिता जक मखु बालात्वाःया बनमाला व मेमेगु जातियापिं नं थःगु बुँइ ह्वयेकागु ग्वय्स्वां हनेगु व मी यंकेगुली व्यस्त जुयाच्वंगु दु ।
स्वन्ति वयेधुंकल । स्वन्तिबलय् स्वां मी मफतकि दक्वं सितिं वनी उकिं थनया ६० खा छेँया छेँजःपिं ग्वय्स्वां थ्वयेगु, माः हनेगु व बजारय् मीयंकेगु ज्याय् व्यस्त जुयाच्वंगु खः ।

थनयापिंत वा दुकायेगु स्वयां नं स्वांमाः हनाः मीत व्यस्त जुयाच्वंगु खँ स्थानीय सन्तमाया बालां कनादिल । झिदँ न्ह्यव तक थनया बनमालातय्सं जक स्वां खेती याना वयाच्वंगु खःसा थौंकन्हय् स्वां पियाः हे गाक्क आम्दानी यायेफइगु व छक्वलं निगू बाली यायेफइगु जूगुलिं थनया मेमेपिं किसानत नं स्वां पिइगु ज्याय् आकर्षित जुयाच्वंगु दु ।

न्हिछिया दुने छम्हेसिनं सछि निसें सत्या तक स्वांमाः हनेगु यानाच्वंगु दु । थौंकन्हय् ला सुथं निसें चान्हय् तक हे स्वांमाः हनेगु, बजारय् थ्यंकेगु ज्याय् हे स्थानीयत लगे जुयाच्वंगु दु । व्यापारीत नं गामय् हे स्वांमाः व स्वां कायेगु यानावंगुलिं गुलिसिनं व्यापारीतय्त हे स्वांमाः हनाः बियाछ्वयेगु नं यानाच्वंगु दु ।

व्यापारीतय् माग कथं तकं स्वांमाः हनेमफयाच्वंगु खँ उमिसं धयाच्वंगु दु ।सन्तमायां धयादीगु दु,‘ग्वय्स्वांमालं आत्मनिर्भर यानाबिउगु दु । मोहनी स्वन्तिया निंतिं मेथाय् खर्च माःवनेमाःगु अवस्था मन्त । नखःचखः हनाः नं गाक्क ध्यबा बचे यायेफु । वा मसइगु थासय् स्वये हे यइपुसेच्वंक स्वां ह्वया वःगु खनाः हे जिमिसं नं स्वां पिइगु सुरु यानागु खः । ’

ग्वय्स्वांमाः पिनातयाथासय् हे मेमेगु जातया स्वांया लिसें मुस्याः, कःनि नं पी जिउगुलिं निगू बाली छक्वलं दुकायेगु ज्या यायेदइ । छगू रोपनी जग्गाय् स्वां पिल धाmसा छगू लाख तक आम्दानी जुइगुलं नं किसानत आकर्षित जुयाच्वंगु दु । किसानतय्सं चार आनां निसें न्यागू रोपनी जग्गाय् तक स्वां बाली याना वयाच्वंगु दु ।

ख्वपया सूर्यविनायक नगरपालिका ७ या गुण्डु व चाँगुनारायण नगरपालिका ९या ताथली स्वां बालीया निंतिं नांजाःगु थाय् खः । ख्वपय् थौंकन्हय् थ्यंमथ्यं न्यासः हेक्टर बुँइ स्वां बाली जुइगु जुयाच्वंगु दु । ख्वपय् उत्पादन जुइगु स्वां स्वनिगः लिसें थीथी जिल्ला व विदेशय् तकं निर्यात जुयाच्वंगु दु ।

गामय् थ्यंक व्यापारीत वयाः स्वां काःवइगुलिं नं स्थानीय किसानतय्त सहज जुयाच्वंगु खँ गरिबसँग विश्वेश्वर कृषि समूहया संयोजक मन्सरा मिश्रं कनादिल । वि.सं. २०६० इ स्थानीय विकास कोषं स्वांखेतीया निंतिं तालिम व स्वांमाः बिइधुंकाः किसानत स्वां खेती यायेत आकर्षित जूगु खः ।

वैशाख–जेठ महिनाय् पिउगु ग्वय्स्वांमाः साउनं थ्वयाः असोज दुने मीगु यानाच्वंगु दु । साउन निसें कात्तिक तक हे स्वां थ्वयेफइ ।
छेँय् थ्यंकः स्वांमाः काःवइपिं व्यापारीतय्सं छमाःया २० निसें २५ तका तक पुलाच्वंगु व थः हे बजारय् वनाः मीवन धाःसा ५० तका तक कायेफइगु जुयाच्वंगु दु ।

ग्वय्स्वांमाः कायेगु निंतिं साउन निसें हे व्यापारीतय् वयेगु सुरु जुइगु खँ ताथलीया सरिता बालां कनादिल । खेती यायेत अःपुगु व आम्दानी नं यक्व जुइगु जूगुलिं थौंकन्हय् बनमाला बाहेक मेमेगु जातयापिंसं नं स्वां खेती अप्वयेकाहःगु दु