देसंदेसय् न्यना वनाच्वंगु येँयाः
यंला महिना अर्थात येँयाः नखःया ई । येँयाः धायेवं मनूतय्सं लुमंकीगु आपलं खँ मध्ये छगू खः – कुमारी माजु । अले वय्कः बिज्याइगु खः (रथ) । ञलाथ्व अष्टमि कुन्हु यःसिं थनेवं शुरु जुइ येँेयाः नखः, अले उबलय्निसें खनेदइ कुमारी माजुया खः नं । दशअवतार देगः न्ह्यःने तयातइगु कुमारीया खः जक स्वयेत, नापं च्वनाः फोटो कायेत मनूत म्वः म्वः जुयाच्वनी ।
कुमारीया रथजात्रा शुरु मजूनिवं रथया बारे सां चर्चा जुइगु याइ ।दशअवतार क्यनेगु दबू न्ह्यःने तयातइगु कुमारीया खः अले उकिया विशेषतायात कयाः आपालं चर्चा परिचर्चा जुइ । थुगुसीया माहोल नं आपाः मपाः । कुमारी माजु नापं कुमारी बिज्याइगु खःया नं चर्चा जुल । तर थुगुसी भचा विशेष जुल ।
केवल येँया बसन्तपुली तयातःगु कुमारीया खःया बारे जक चर्चा मजू । येँ देसं पिने च्वंगु कुमारी खःया बारे नं विशेष चर्चा जुल । चर्चा खः अमेरिकाया वासिङटन डिसी महानगरय् दयेकूगु कुमारीया खः । स्वतँ जाःगु गजू । २ फिट दुगु प्यचाः घःचा । अले ११ फिट उचाइ खः । वासिङटन डिसीइ न्हापांखुसी निर्माण जूगु कुमारी खःया छुं छुं विवरण खत ।
केवल झिन्हु–झिन्यान्हुया दुने तयार जुल वासिङटनय् कुमारीया खः । अले निर्माण याःपिं अन हे च्वनाच्वंपिं नेवाःत । नेवाः अर्गनाइजेशन अफ अमेरिका (एनओए)या मुक्कं झिम्ह सक्रिय दुजःतय् ग्वाहालिं थुगु खः तयार याःगु खः । अले उगु खतय् दकलय् न्हापां बिज्यायेगु ह्वःताः चूलात गु्दँ दुम्ह कुमारी माजु (प्रतिकात्मक) – एल्भीसा प्रधानयात ।
वय्कः बिज्यायेधुंकाः खः साःगु रुट खः – ब्ल्याकहिल रिजनल पार्क । थुज्वःगु ज्याया ग्वसाः ग्वयेगु भाला क्वबूगु खः उगु हे खः दयेकूगु संस्था एनओएं । खय्त ला एनओएं थ्व स्वयां च्यादँ न्ह्यः हे येँयाः हनेगु शुरु यायेधुंकूगु खः । तर कुमारीया खः नापं सालेगु ज्या धाःसा थुगुसी निसें जक याःगु खः ।
‘अमेरिकाय् कुमारीया रथ सालाः पर्व न्यायेकूगु थ्व न्हापांखुसी खः’, एनओएया कार्यवाहक नायः पुष्कर प्रजापतिं कनादी, ‘थुगुसी कुमारीया रथ जक सालेगु ज्या जुल, सम्भव जूसा आकिवं निसें भैलद्यः व गणेद्यःया खः नं दयेकाः सालेगु बिचाः दु ।’सन् २०११ निसें येँयाः हनेगु चलन सुरु याःगु एनओएं थुगुसी कुमारीया खः साःला न्हूगु पलाः छिनाक्यन ।
कार्यवाहक नायः प्रजापतिया कथं मेमेगु थासय् कुमारीया खः क्वबियाः जात्रा यायेगु यानाच्वंसां एनओएं साले हे जिउगु रथ दयेकूगु खः । प्रजापतिं धयादी, ‘सम्भवतः नेपालं पिने साले हे जिउगु रथ निर्माण यानाः थज्याःगु ज्याझ्वः याःगु थ्व न्हापांखुसी खः ।’अन येँयाः हनेगु झ्वलय् केवल कुमारीया खः सालेगु ज्या जक जूगु धाःसा मखु ।
पुलुकिसि व लाखे नं ज्याझ्वःया आकर्षक विषय खत । नापं थुगुसी न्हापांखुसी दशअवतार क्यनेगु नं ज्या जूगु खः । उखे अमेरिकाया बाल्टिमोर मेरिल्याण्डय् धाःसा येँया किलाघः त्वालं पिहांवइगु थेंज्याःम्ह हे पुलुकिसि पिकाःगु दु । पुलुकिसि नापं अनं कुमारीया रथजात्रा नं जूगु खः ।
बाल्टिमोरय् न्हापांखुसी येँयाः हनिगु ¬झ्वलय् थुगुसी कुमारीया रथजात्रा व पुलुकिसिया नापं धुन्याँ ब्वज्या, झ्यालिंचाया प्याखँ, आकाश भैरवया ख्वाःपाः नापं येँयाः विषयलय् प्याखं क्यनेगु ज्या जूगु खः । न्ह्यइपुगु खँला अन हाथुद्यःया म्हुतुं थ्वँ हायेकेगु ज्याझ्वः नं जूगु खः । अले अन वःपिं खुसलं मल्याक मनूतय्त नेवाः नसा सितिकं नकूगु खः ।
थ्व स्वयां न्ह्यः अन नेवाः वसः पुनाः व नेवाः हलंज्वलं ज्वनाः सांस्कृतिक ¥याली तकं जूगु खः । बाल्टिमोरय् च्वंपिं आपालं नेवाः व गैरनेवाःतय्सं येँयाः नखः हनेत इनाप याःगुलिं थुगुसी निसें थ्व नखः हनेगु सुरु यानागु खँ संस्कृतिविद्लिसें ज्याझ्वः ग्वसाः ग्वयादीम्ह वासभ राजोपाध्यायं कनादिल ।
‘आपालं नेपाःमितय् इनापं कथं येँयाः हनेगु शुरु याना’, राजोपाध्यायं धयादी, ‘न्हापांखुसी जूसां आपालं मनूतय्सं ब्वति कयाः न्ह्यइपुकादिल ।’अथे हे न्यूयोर्कया ज्याक्सन हाइट्सं नं थुगुसी न्हापांखुसी येँयाः हंगु दु । नेवाः गुथि न्यूयोर्कया ग्वसालय् अन येँयाः हंगु खः ।
अथे हे अमेरिकाय् हे नेवाः अर्गनाइजेशन अफ न्यू इंग्ल्याण्डं बोस्टन, नेवाः अर्गनाइजेशन अफ अमेरिका नर्थ क्यालिर्फोनिया च्याप्टरं सान फ्रान्सिस्को, नेवाः अर्गनाइजेशन अफ अमेरिका साउथर्न क्यालिर्फोनिया च्याप्टरं लस एन्जलस्ं येँयाः ज्याझ्वः याःगु खः । थुगुसी येँयाःया लसताय् अमेरिकाय् जक मखु कुमारीया खः दयेकाः कुमारी जात्रा यायेगु ज्या अष्टे«लियाय् नं जुल ।
अथे हे स्वतँजाःगु गजू दुगु खः दयेकाः कुमारीया खः सालेगु ज्या जुल । गुथि साउथ अष्ट्रेलियाया ग्वसालय् ऐडिलेडय् जूगु उगु ज्याझ्वलय् कुमारी जात्रा नापं पुलुकिसि, लाखे प्याखं, कुमारी प्याखं लगायत पिथनेगुया लिसें समय्बजि नकेगु ज्याझ्वः नं जूगु दु । निक्वःगुखुसी जूगु येँयाः नखः हनेगु ज्याझ्वलय् अनया सहायकमन्त्री नापं विपक्षी लेबर पार्टीया सासंद व आपालं विदेशीतय् उपस्थिति दुगु खः ।
ज्याझ्वलय् प्रमियरया निंतिं सहायकमन्त्री जिङ लिं नेपाःया कला संस्कृतिया उच्च प्रशंसा यानादीगु खः ।अष्ट्रेलियाया सिड्नीइ नं अज्याःगु हे ज्याझ्वः जुल । पासा भाइ अष्ट्रेलियाया ग्वसालय् जूगु ज्याझ्वलय् समय्द्वँ तयेगु नापं पुलुकिसि सालेगु व लाखे प्याखं क्यनेगु ज्या जूगु खः ।येँयाः नखः हनेगु सवालय् भारतया सिक्किमय् च्वंपिं नेवाःतय्सं थुकीयात त्वःफिकीगु ला खँ हे मजुल ।
नेपालं पिने दकलय् न्हापां येँयाः हनेगु सुरु याःगु सिक्किमय् अनया राज्य सरकारं इन्द्रजात्राया न्हि कुन्हु सार्वजनिक बिदा बियातःगु दु । थुगुसी नं बिदा जूगुलिं अन विशेष कथंया ज्याझ्वः जुल । थुगुसी येँयाःया जात्रा तालाकेत ‘इन्द्रजात्रा उत्सव समिति – २०१८’ तकं नीस्वनाः ज्याझ्वः याःगु खः ।
उगु समितिया आव्हानय् स्वन्हु तक अन येँयाः हंगु खः । दकलय् लिप्पांगु न्हि धाःसा कुमारीया रथ जात्रा याःगु खः । गान्तोकय् जूगु ज्याझ्वलय् सुथय् न्हापां कुमारीया किपाय् विशेष पुजा याःगु खःसा अनं लिपा उगु किपायात रथय् तयाः बजाः चाहिकूगु खः । गान्तोकया मूमू बजारय् कुमारीया रथ सालेगु ज्या जूगु खः ।
सन् २००० निसें येँयाः हनेत सुरु याःगु सिक्किमय् थुगु जात्रा हनेत राज्य सरकारपाखें माःगु तिबः व आर्थिक ग्वाहालि यायेगु यानाच्वंगु दु । अझ सिक्किमया मुख्यमन्त्री समेतया ब्वति थुगु जात्रा जुइगुलिं येँयाःयात सिक्किमय् च्वंपिं नेवाःतय्सं थःगु म्हसिका ब्वयेगु तःधंगु उत्सव कथं हनेगु यानाच्वंगु दु ।
थुगुसी अन सिक्किमय् दुपिं नेवाःत जक मखसें नाप नापच्वंगु राज्यया नेवाःत नं अन मुनाः उगु जात्रा हंगु खः । भारत, अमेरिका व अष्ट्रेलिया जक मखु थुगुसी क्यानेडा व स्पनेय् नं येँयाः नखः हनेगु ज्याझ्वः जूगु जानकारी वल्र्ड नेवाः अर्गनाइजेसनया नायः सिसन श्रेष्ठं बियादिल । नेवाः सांस्कृतिक समाज, अल्बर्टाया ग्वसालय् अन येँयाः ज्याझ्वः जूगु खः ।
अथेहे नेवाः पासा पुचः स्पेनपाखें नं बार्सिलोनाय् छगू बचाःधंगु ज्याझ्वः यानाः येँयाः नखः हंगु खः ।येँयाः विशेषत येँ नाप व नेवाःत नाप स्वापु दुगु नखः जुल । उकीं थौं येँयाः व्यापकता गन गन नेवाःत दु अन अन हे थ्यनाच्वंगु दु । नेवाः समुदायं येँयाः नखःयात थःगु म्हसिका कथं देसँदय् न्ह्यब्वयेगु यानाच्वंगु दु ।
नापं नेवाः व नेपाःया कला, संस्कृति व पहिचानयात हलिंया न्ह्यःने न्ह्यब्वयेगु ज्या नं यानाच्वंगु जुल । थुलिभनं विश्वव्यापि जुयावनाच्वंगु येँयाःया कारणं नेवाः व नेपाःया सांस्कृति गुलि तःमि धकाः झीसं विश्वयात गर्व यानाः धायेफयाच्वंगु दु ।येँयाः नखतय् थाय्या विशेष महत्व दु । गथेकी कुमारीया खः सालेगु थःने व क्वःने ।
पुलुकिसि पिहांवइगु किलाघः त्वाः । मजिपाः लाखे आजु पिहांझाइगु मजिपाया लाखे नःनि । दशअवतार क्यनीगु बसन्तुलीया दशअवतार दबुली । अले मेमेगू । थुपिं फुक्कं थाय्या थःथःगु विशेष महत्व दु । तर थुपिं फुक्कं थाय् हे विदेशय् यंकेगु वा स्थापना यायेगु सम्भावना मदु ।
अथेखःसां कमसेकम अनं पिहांवइगु नखःया विशेषतायात जूसां नेवाःतय्सं देसँदय् हनेगु धाइगु हे छगू तःधंगु उपलब्धी खः । नेवाःत देशंपिने जूसां थःगु संस्कृति व संस्कार प्रति गुलि आस्था दु धाइगु चिं खः – देसँदय् हनाच्वंगु येँयाः नखः ।
रथ दयेकेत झिन्हु बित : पुष्कर प्रजापति, कार्यवाहक नायः, एनओए
थुगुसी न्हापांखुसी कुमारि जात्रा यानादिल, कुमारीया खः हे सालेगु कथंया बिचाः गुकथं वल ?
एनओएं वंगु प्यदँ न्ह्यवंनिसें छु नं छुं कथंया न्हूगु ज्याझ्वः यानाच्वंगु जुल । थुगुसी च्याक्वःगु येँयाः हनेगु झ्वलय् नं छुं न्हूगु यायेगु धकाः जिं बिचाः यानाच्वनागु इलय् चिधंगु कुमारिया खः दयेकेगु बिचाः वल । अले एनओएया पुलांम्ह नायः व सल्हाकार राजेश श्रेष्ठ व मेमेपिं पासापिं नाप थुकिया बारे सहलह याना ।
संस्थाया निम्हम्ह न्वकु सुशील लाल श्रेष्ठं थुकियात समर्थन यानादिल अले थुकिया भाला नं थःम्हं कयादिल । तर संस्थाया दुजः यज्ञमान शाक्यं धाःसा नेपाःया थें तःधंगु हे खः दयेमाःगु बिचाः तयादिल । उगु खँयात एनओएया मुँज्यां सर्वसम्मतं पारित यासें कुमारिया खः दयेकेगु ज्या न्ह्यात ।
कुमारिया खःया डिजाइन सुनां यानादीगु खः ?
एनओएया भोलिन्टियर पासापिंसं थुकिया डिजाइन यायेगु व दयेकेगु ज्याया भाला काःगु जुल । सुशील श्रेष्ठं थुकिया शुरुवात यानादीगु खःसा राजेश श्रेष्ठ व यज्ञमान शाक्यजुपिंसं थःथःगु बिचाः बीगु नापं दयेकेगु निंतिं ग्वाहालि यानादिल । मदन श्रेष्ठंं थःगु छेँय् खः दयेकेगु निंतिं थाय् बियाः ग्वाहालि यानादिल । दक्वं यानाः झिंनिम्ह भोलिन्टियर पासापिनि ग्वाहालिं थुगु ज्या सम्भव जुल । रथ दयेकेत झिन्हुति बित ।
खः निर्माण यायेत छु छु ज्वलं छ्यलादिया ?
खः निर्माणय् दकलय् अप्वः सिँ व स्टिलया छ्यलाबुला जूगु दु । अथेहे नेपालं विशेष रुपं हयागु गं, भैलःद्यःया ख्वाःपाः, झलझलि लगायत ज्वलं छ्यलाः निर्माण यायेगु ज्या जूगु खः । सिक्किम लगायत मेमेगु थासय् नं कुमारिया खः दयेकाः येँयाः हनेगु याः । मेमेगु थासय् व थन निर्माण जूगु खतय् छु भिन्नता दु ?
खः सिक्किमय् दकलय् न्हापां येँयाः नखः हनेगु शुरु याःगु खः । अले एनओएं सन् २०११ निसें अमेरिकाय् हनेगु यात । थन निर्माण जूगु कुमारि खःया विशेषता धइगु १० फिट जाः, ८ फिटया ब्या, स्वतँजाः दुगु व प्यचाः घःचा दुगु नेवाः पहःया कथं निर्माण जूगु खः ।
LEAVE YOUR COMMENTS