शताब्दीपुरुषया “वैद्यबा” मञ्चनया दुने

नेपालभाषाया बृहत् शब्दकोश पिकायेगु मनंतुनाः पीन्याद्वः खँग्वः मुनेत ताःलाःम्ह अमर साहित्यकार पन्नाप्रसाद जोशीया जीवनया छगू दुर्घटनाया लिधंसा कयाः वाङ्मय शताब्दीपुरुष सत्यमोहन जोशीं ने.सं. १०९१ स च्वयाः पिथनादीगु “वैद्यबा” नाटक (पूधा प्याखं) दबुली मञ्चन यायेगु मति तयाच्वंगु ताःदत ।

न्यय्दँति न्ह्यः हे पिदंगु थ्व पूधा प्याखं “वैद्यबा” नेपालभाषाया नाटक ख्यलय् छगू न्हूगु पलाः जुयाः थ्व वालय् पिलूवल । शताब्दीपुरुष जोशीया हे छेँया क्यबय् क्यनेज्या जूगु थ्व “वैद्यबा” मुक्कं न्यागू लु दुगु प्याखं खः ।

न्हापांगु लु
थुकी पन्नाप्रसाद जोशी नांयाम्ह पात्रया नां गुकथं “वैद्य बा” (शरद कसाः) च्वंवन, अले वय्कःया पारिवारिक पृष्ठभूमि छु खः धइगु क्यनेगु कुतः जुयाच्वंगु दु । वय्कः बैद्य ज्या नं याइम्ह खः, थ्व क्यनेत अन जःलाखःलाय् छम्ह मचा घाःपाः जुइबलय् वैद्यबा वासः ज्वनाः स्वःवंगु क्यनातःगु दु । न्हापांगु दृश्यय् विशेष यानाः बैद्यबाया छय् मचा (सम्राट अवाले) लिसेया सम्वाद महत्वपूर्ण जू ।

अले उकिया नापनापं वय्कःया थः तःधिकःम्ह काय (धर्म श्रेष्ठ) व जहान दुछेमय्जु (पुर्णिमा शाक्य) लिसेया सम्वादया माध्यमं वैद्यबाया चरित्र चित्रण यायेगु कुतः जुयाच्वंगु दु ।थ्वहे दृश्यय् वैद्यबालिसे नापलायेत वःपिं विद्यार्थी मिसा (शेफाली महर्जन व मोहनदेवी प्रजापति)तय्गु माध्यमं वैद्यबाया शिक्षाक्षेत्रय् दयाच्वंगु योगदानयात न्ह्यब्वयाः क्यनेगु कुतःया नापनापं नेपालभाषाया बृहत् शब्दकोशया निंतिं जुयाच्वंगु तयारीया खँ दु ।

अथे हे तुं वैद्यबाया साहित्य प्रतिया मतिना क्यनेत छम्ह युवा साहित्यकार चक्रबीर (चिरीबाबु महर्जन) थःगु नःलि चिनाखँ ज्वनाः वैद्यबायात न्यंकःवःगुयात प्रतिक कथं छ्यलाः तःगु दुसा वैद्यबा थःगु बृहत् शब्दकोश पिकायेगु सिलसिलाय् शाक्यजु नापलायेत परोपकार हाइस्कूलय् वनेत्यनागु खँ न्ह्यथना तःगु दु ।

निगूगु लु
परोपकार हाइस्कूलया थ्व दृश्य थ्व पूधाःप्याखंया मू दृश्य कथं कायेमाः । थ्व दृश्यय् थ्व प्याखनय् शाक्यजु (नबीन थेच्वमि) धकाः धयातःम्ह आशाराम शाक्यया प्रतीक कथं क्यनातःम्ह पात्र व पूर्णकाजि (किशोरकुमार नेपाली) लिसे वैद्यबाया शब्दकोश पिकायेगु बारे सहलह व उगु सफू पिथनाया निंतिं मन्त्रीलिसे सहलह याःवनेगु ग्वसाः ग्वयाच्वंगु खँ न्ह्यब्वयातःगु दु ।

अले मन्त्रीलिसे अप्वाईन्टमेन्ट मिले यायेगु कुतः जुयाच्वंगु क्यनातःगु दु । थुकी धाइमां (मञ्जु श्रेष्ठ)यात छ्यलाः छम्ह आम मनूया वैद्यबायात कयाः दयाच्वनीगु जिज्ञासाया लिसः मालेगु कुतः जुयाच्वंगु दु ।

स्वंगूगु लु
स्वंगूगु लु दुने मन्त्रीलिसे नापलाः वनेत शाक्यजु मोटरसाइकल ज्वनाः वैद्यबायात काःवःगु क्यना तःगु दु । छगू कथं थ्व प्याखंया क्लाइमेक्स हे थ्व लु खः । सेमिक्लाइमेक्सं शुरु जुयाः क्लाइमेक्स थ्यनीगु थ्व लु भचा ताःहाकः नं जू । वैद्यबाया सामाजिक सम्बन्ध क्यनेत थुकी छज्वः नकतिनि इहिपा जूपिं तिपू (दीलिप श्रेष्ठ व सर्निका राजोपाध्याय)लिसे सम्वाद न्ह्यब्वयातःगु दु ।

थ्व थासं वैद्यबायात मोटरसाइकलय् लिउने तयाः वंम्ह शाक्यजु थौंकन्हय्या राष्ट्रिय सभागृहपाखें पुतली सतकपाखे वनाच्वंगु इलय् दुर्घटनाय् लाइ । लकस झिंझांमिझां दनि ।

प्यंगूगु लु
थ्व अस्पतालया लु खः । थन अस्पतालया खाताय् वैद्यबायात ग्वारातुइकातःगु दु । डाक्टर (किरणकेन रन्जित) व नर्स (सोनी श्रेष्ठ) वैद्यबाया वासः यायेगुली व्यस्त खनेदु । अन हे कसाःभाजु (शान्तराज शाक्य) व मेमेपिं (शाक्य सुरेन) या नापनापं बैद्यबाया तःधिकःम्ह काय (धर्म श्रेष्ठ) दइसा मेम्ह काय (किरण चित्रकार) थः अबुया निंतिं माःगु वासः न्यानाः दुहां वइ । तर दैवया लिला धाये थें वैद्यबाया प्राण बचे याइफइ मखु ।

न्यागूगु लु
थ्व वैद्यबाया शोकसभा थेंज्याःगु लु खः । नापनापं वैद्यबाया शवयात्राया लु नं खः । अले वैद्यबानं नेपालभाषाया साहित्य व वाङ्मयख्यः तःमि यायेत याःगु कुतः व थ्वहे कुतलय् अनाहकय् ज्यान वंगु खँयात कयाः वय्कःयात भाषिक शहीद धकाः धायेमाःगु खँया उद्घोषया नापनापं “वैद्यबा” पूधा प्याखं क्वचाइ ।

तँसा लु
थ्व लु धइगु सूत्रधार निम्हेसिया (सनी व्यञ्जनकार व कर्ण बज्राचार्य) लु खः । थ्व नाटककार वाङ्मय शताब्दीपुरुष सत्यमोहन जोशीं रचना यानादीगु लु मखु । निर्देशक सुनिता राजभण्डारीं सृजना यानदीगु लु खः । नाटक शुरु जुइ न्ह्यः पात्रया परिचय न्ह्यब्वयेगुनिसें कयाः छगू लु क्वचायेकाः मेगु लु शुरु मजूतले दर्शकयात चिना तयेगु निंति छ्यलातःगु लु खः ।

दुवाला
थुकथं न्यागू लु दुगु पूधाः प्याखं “वैद्यबा” क्वचाइ । नेपालभाषाया साहित्य ख्यलय् नाटक विधाया नं तःधंगु देन दु । मल्लकालसिबें न्ह्यवंनिसें हे थन नाट्य परम्परा न्ह्याना वयाच्वंगु दु धइगु दसु यक्व हे दु । तर नाट्य मञ्चनपाखे धाःसा नेपालभाषाया ख्यः थौंकन्हय् भचा लिउने लानाच्वंगु दु ।

स्वीदँ–पीदँ न्ह्यःतक नं थन ‘किसि न्याइम्ह मदनमान’, ‘कुलां चकनि तिनि’ थेंज्याःगु नाटक मञ्चन जुयाच्वंगु खःसा सँझ्याः प्याखं धेंधेंबल्लाः कासा, मुनासःपाखें ख्यालः कासा जुया वयाच्वंगु खःसा आः वयाः थ्व ख्यः सुलं च्वनाच्वंगु दु । थज्याःगु इलय् पिलूवःगु “वैद्यबा” पूधाः प्याखं छगू च्वछायेबहगु पलाः खः ।

प्रस्तुति पक्ष
प्रस्तुति पक्ष थुकिया बांलाः हे जू । विशेष यानाः पात्रया मनोदशा न्ह्यब्वयेत ताःलाइ कथंया मञ्चया साजसज्जा जुयाच्वंगु दु । अले छगू लु धुंकाः मेगु लुया दथुइ सूत्रधार छ्यलाः दर्शकयात चिनातयेगु कुतःयात निर्देशकया सिर्जनशीलता कथं कायेमाः । अथे खयाः नं चिचाधंगु थासय् च्वनाः मञ्चसज्जाया निंतिं हलंज्वलं मुंकेमाःबलय् निर्देशकं मतितःसिबें अप्वः ई काःगुलिं यानाः सूत्रधारया कुतलं जक दर्शकयात चीफुगु खनेमंत ।

प्रस्तुति ताःलाकेत मञ्च साजसज्जा याःम्ह धर्मकृष्ण सिकःमि व पात्रयात जीवन्त रुप बीत समाः याःम्ह रेशम लामाया कुतः च्वछायेबह जू । बाज्यः हे मवंनिम्ह पूर्णिमा शाक्ययात बुरीम्ह अले शरद कसाःयात धाथेंम्ह बैद्यबा थें हे च्वंक क्यनेत रेशम लामाया समाःज्या ताःलाःगु दु ।
अथे हे तुं स्वंगूगु लुया दुने मू पात्रया खँल्हाबल्हा जुयाच्वंगु लँपुइ लः काःवःपिं पात्रत छ्यलाः उगु लुयात जीवन्तता बीत याःगु कुतः नं बांलाः ।

अले छथाय् कमला नांयाम्ह पात्रं “थ्व सफू ला नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानं पिकाःगु शब्दकोश” धकाः न्ववानातःगु दु । वि.सं.२०२३ सालय् ला राजतन्त्रया ई जूगुलिं उगु संस्थाया नां नेपाल राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठान धकाः हे धाइगु जुइ । अथे हे तुं छम्ह पात्रं छथाय् नयाँसतक धकाः नं न्ववाइ । थ्व नं न्हूसतक हे धकाः धाःसा बांलाइगु खः ।

अभिनय पक्ष
वैद्यबा जुयाः म्हितूम्ह शरद कसाःया अभिनय थ्व पूधाः प्याखंया मू आकर्षण खः । वय्कलं छम्ह भाषासेवी व छम्ह पारिवारिक जिम्मेवारी क्वबियाच्वंम्ह पात्रया रुपय् याःगु अभिनय बांलाः । पूर्णिमा शाक्यया बुरिपहः नं बांलाःसा मचाम्ह पात्र सम्राट अवालेया मचासूया अभिनययात नं च्वछायेमाः ।

शाक्य सुरेन, चिरीबाबु महर्जन लगायत सकलें पात्रतय्सं स्वाभाविक अभिनय यायेगु कुतः याःगु दु । थौंकन्हय् दबुलिइ क्यनीगु नाटकय् न्हापा न्हापा थें ल्हाःभाय् यानाः अभिनय यानाच्वने म्वाःल धइगु खँया दसु खः तर अथे जूसां निर्मला श्रेष्ठ व मोहनदेवी प्रजापति लिसें छम्ह निम्ह कलाकारतसें ल्हाःभाय् यानाः याःगु अभिनय उलि बांलाःथें खनेमदु ।

सूत्रधारया रुपय् म्हिताच्वंपिं कर्ण बज्राचार्य व सनी व्यञ्जनकारं गम्भीर प्रकृतिया नाटकया दुने दर्शकया निंतिं छझाः न्हिइकेगु लकस ब्वलंकेत थःथःगु अभिनयपाखें याःगु कुतः बांलाः । फिल्मया ख्यलय् बिस्कं हे म्हसीका दयेधुंकूम्ह मञ्जु श्रेष्ठं याःगु अभिनय च्वछायेबह जू ।

वसःया खँ
वि.सं.२०२३ साल अथे धइगु ने.सं. १०८५÷१०८६पाखे पुनीगु वसःया प्रतिनिधित्व थ्व प्याखं मञ्चन जूगु इलय् जुइ मफुत थें च्वं । विशेष यानाः शाक्यजु जुयाच्वंम्ह पात्रयात लँसुरुवाः वा तपाःलँ सुरुवा फिकूसा बांलाइगु खः । अथे हे परोपकार स्कूलय् छ्यलाच्वंगु फाइल नं प्लाष्टिकया फाइल क्यनातःगु दु । जबकि उगु इलय् नेपाली भ्वंया फाइल छ्यःगु क्यनातःगुसा बांलाइगु खः । अथेतुं पात्रतय्सं घाना जूगु तपाःगु म्हिचा (बाय्ग) नं थौंकन्हय्या फाइल बाय्ग थें च्वं ।

दकलय् लिपा
थज्याःगु छता निता मगाःमचाः त्वःताः थ्व “वैद्यबा” पूधाः प्याखं भाषाया ख्यलय् छगू ज्वःमदुगु ज्या कथं बृहत् शब्दकोश पिकायेगु थःगु च्वय्निदँया वैंशय् याःगु कुतः व व हे कुतलय् ज्यान वंगु खँयात कुलेत ताःलाःगु दु । थौंया पुस्तां म्हमसी धुंकूम्ह वैद्यबा अर्थात पन्नाप्रसाद जोशीया भाषा ख्यलय् दुगु योगदानयात क्यनेत याउँक हे ताःलाःगु दु ।