सन् १९९७ या डिसेम्वर महिनाय् नेपालभाषा मंकाः खलकं सिक्किमय् नेवाः संस्कृतिया पुवाचा पिया थकूगु थौं वामा जुया सयाच्वने धुंकूगु दु । सिक्किमया नेवाःतय्सं थःपिनिगु जातीय म्हसीकाया निंतिं यानाच्वंगु अथक मेहनतया लिच्वः खने दयावःगु दु । थुगु दँ, सन् २०१८ य् सिक्किमया गान्तोकय् इन्द्रजात्राया इलय् अनं नं ‘कुमारी खः’ साःगु स्वयाः थ्व अनुभव जूगु खः ।
सन् १९९७ य् भारत स्वतन्त्रया ५० दँया लसता हनेगु झ्वलय् सिक्किम नेवाः गुथिपाखें नेपालभाषा मंकाः खलःयात नेवाः कला, साँस्कृतिक ज्याझ्वः न्ह्यब्वयेगु निंतिं ब्वंगु खः । डिसेम्वरया १४ व १५ तारिख निन्हुयंकं सिक्किमय् नेपालभाषा मंकाः खलःया पुचलं नेवाः कला, संस्कृति व सांस्कृतिक ज्याझ्वः न्ह्यब्वयाः दकलय् न्हापां सिक्किमय् नेवाःतय्गु गौरव व गरिमा न्ह्यब्वयेत ताःलाःगु खः ।
निन्हुयंकं जूगु उगु साँस्कृतिक ज्याझ्वलय् सिक्किमय् दकलय् न्हापां धिमे, खिं बाजंया सः थ्वःगु खः । नेवाःतय्गु मौलिक, सांस्कृतिक महाकाली, लाखे व मेमेगु प्याखं सिकिम्मया कम्यूनिटी हलय् न्ह्यब्वयेगु ज्या जूगु खः । सिक्किमया गभर्नर व मुख्यमन्त्री पवन चामलिंगयात नेपालभाषा मंकाः खलःपाखें नेपाल लिपिं हनापौ लःल्हायेगु ज्या नं जूगु खः ।
नेपाःया नेवाःतय्सं ह्वलाथकूगु स्वांया पुसा सिक्किमय् बांलाक ह्वया वयाच्वंगु दु । अनया राज्य सरकारया पूर्णसमर्थन कायेत सिक्किमया नेवाःत ताःलानाच्वंगु दु ।
नेपालभाषा मंकाः खलःया नायः पद्मरत्न तुलाधर व छ्याञ्जे नरेशवीर शाक्यया नेतृत्वय् वंगु थुगु सांस्कृतिक पुचलय् रामकृष्ण दुवाल, गणेशराम लाछि लगायतयापिंसं ब्वति काःगु खः । सिक्किमया गमर्नर, मुख्यमन्त्रीपिनिगु नुगलय् नेवाः संस्कृतिया छाप त्वःतेत सफल जूगु थुगु भ्रमण लिपा हे जक सिक्किमय् नेवाःतय्गु विविध गतिविधि न्ह्याःगु खः ।
सिक्किम सरकारं नं नेवाः कला सस्कृति विकासया निंतिं सिक्किम सरकारं व्यापक ग्वहालिया योजना पितहःगु खः । सिक्किमया इतिहासय् नेवाःतय्गु महत्वपूर्ण योगदान दुगु वास्तविकता वाःचायेकाः राज्य सरकारपाखें नेवाःतय्त स्वयेगु दृष्टिकोण हे हिलावंगु खः ।
सिक्किमय् थौं नेवाःतय्गु स्थिति गुकथं न्ह्यब्वयेबहः जुयावयाच्वंगु दु उकी स्वनिगःया नेवाः खलः पुचतय्गु तःधंगु योगदान दु । नेपालभाषा मंकाः खलः, नेपाल लिपि गुथि, मध्यपुर थिमि कला परिषदपाखें अन भाषा, लिपि, संस्कृति प्रशिक्षण बीगु निंतिं ला लां मायेक सिक्किमया राजधानी गान्तोकय् जक मखु, सुदूर गामय् तकं वनाः नेवाः भाषा, संस्कृतिया प्रशिक्षण बीगु ज्या जूगु खः ।
भारतया संविधानकथं अनया थीथी प्रदेशय् बसोवास याना वयाच्वंपिं नेवाःतय्त ओबिसी, सेड्यूल ट्राइभ आदिया मान्यता कायेत माःकथंया ऐतिहासिक प्रमाण, दस्तावेज व मेमेगु सामाग्री स्वनिगःया नेवाः खलः पुचःतय्सं उपलब्ध यानाबिउगु खः । नेपालभाषा मंकाः खलःया प्रतिनिधितय् पाखें सिक्किमया सरकारी प्रतिनिधितय्त माःकथंया नेवाः विषयय् प्रशिक्षण बीगु ज्या याःगु खः ।
सिक्किमय् थौं राज्यं गुकथं सम्मान यानाः नेवाःतय्गु विकासया निंतिं योजना, ग्वसाः दयेकाच्वंगु खः, उकिया लिउने थुकथंया इतिहासयात नं ल्वःमंके फइमखु ।सिक्किमय् नेवाःत थ्यंमथ्यं ३० हजार दुगु अनुमान जुयाच्वंगु दु । वर्तमान मुख्यमन्त्री पवन चामलिंगया नेतृत्वया सरकारं अन थीथी जातिया भाषा, संस्कृति विकासया निंतिं अनेक योजना न्ह्याकाच्वंगु दु ।
राज्यपाखें बजेटया हे ब्यवस्था जुयाच्वंगु दु । सिक्किमय् दुपिं विविध जातिया जातिय विकासया निंतिं निरन्तर कुतः जुयाच्वंगु दु ।
नेपालभाषा मंकाः खलःया १९९७ या भ्रमण लिपा सिक्किमन्यंक हे च्वंपिं नेवाःतय्सं थःपिनिगु भाषा, संस्कृतिया निंतिं योजनावद्धकथं प्रशिक्षण न्ह्याकेगु ज्या याःगु दु ।
थुकिया हे परिणामकथं आः सिक्किमय् जुइगु अनेक जात्रा पर्वय् नेवाः बाजं, कला संस्कृतिया न्ह्यथनेबहःगु सहभागिता दयाच्वंगु दु । उकथं हे थीथी जातितय् दथुइ जुइगु मंकाः सांस्कृतिक ¥याली, प्रर्दशनी नेवाःतय्गु प्रस्तुति न्ह्याब्लें हे आकर्षक जुइगु जुयाच्वंगु दु । सिक्किमय् कुमारी जात्रायात विशेष महत्वकथं हनेगु याना वयाच्वंगु दु ।
विशेष कथं गान्तोकय् जुइगु जात्राय् मुख्यमन्त्रीया उपस्थिति व सिक्किमन्यंकया नेवाःत अन वयाः नखः हनेगु याना वयाच्वंगु दु । थुकथं थ्व जात्रा सिक्किमया नेवाः जातिया पर्यायवाची जात्रा थें हे नं जुइधुंकूगु दु । सिक्किम राज्य सरकारं थ्व न्हियात सार्वजनिक विदा कथं नं घोषणा यानातःगु दु ।
सिक्किमय् इन्द्रजात्राया इलय् नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु कुमारीयाःया इलय् सिक्किम व लिक्क लाःगु प्रदेशया नेवाःतय्त उगु जात्राय् ब्वति कायेगु निंतिं सिक्किम नेवाः गुथिं ज्या न्ह्याकाच्वंगु खः । थुगु जात्राय् ब्वति कायेया निंतिं सिक्किमया थीथी थाय्या नेवाःत थन मुनेगु याइ । सुथय् कुमारीया किपाय् विशेष पाहाँपिनिगु उपस्थितिइ पुजा न्ह्याकी ।
पुजा क्वचाये धुंकाः पुजा याःगु तस्वीरयात रथय् तयाः गान्तोकया सतकय् रथ सालेगु ज्या याइ । सांस्कृतिक बाजागाजा सहित विशिष्ट व्यक्तिपिनिगु सहभागिताय् थ्व जात्रा घौछि ति गान्तोकया सहरय् चाःहिली । रथ सालेगु ज्या क्वचायेके धुंकाः हाकनं सकलें छथासं मुनाः थीथी मनोरञ्जनात्मक ज्याझ्वः न्ह्याकी ।
थुगु दँया इन्द्रजात्रा तःजिक हनेगु निंतिं ‘इन्द्रजात्रा उत्सव समिति – २०१८’ भाजु डी.के प्रधानया अध्यक्षताय् नीस्वंगु खः । थुकि महासचिव जीवन प्रधान व दांभरि निर्मल प्रधान च्वनादीगु खः । सिक्किमय् दकलय् न्हापां सन् २००० निसें कुमारीयाः न्यायेका वयाच्वंगु खः ।
सिक्किमय् इन्द्रजात्रा न्यायेकाः जूगु मेगु छगू उपलब्धि कुमारी जात्राया इलय् पिदनिगु स्मारिका खः ।
सन् २०१२ निसें कुमारी जात्राया लसताय् थुगु स्मारिका पिदनाच्वंगु दु । थुगु स्मारिकाया विशेषता धयागु सिक्किमय् बसोवास यानाच्वंपिं नेवाःतय्सं हे नेवाः कला, संस्कृति, रहनसहन व रितिथितिबारे लेख रचनात च्वया पिथनेगु यानाच्वंगु दु । थुगु दँया इन्द्रजात्रा नखः थीथी ज्याझ्वःसहित सेप्टेम्वरया २१, २२ व २३ स्वन्हुयंकं हनेज्या याःगु खः ।
सिक्किमय् इन्द्रजात्रा न्यायेकाः जूगु मेगु छगू उपलब्धि कुमारी जात्राया इलय् पिदनिगु स्मारिका खः । सन् २०१२ निसें कुमारी जात्राया लसताय् थुगु स्मारिका पिदनाच्वंगु दु । थुगु स्मारिकाया विशेषता धयागु सिक्किमय् बसोवास यानाच्वंपिं नेवाःतय्सं हे नेवाः कला, संस्कृति, रहनसहन व रितिथितिबारे लेख रचनात च्वया पिथनेगु यानाच्वंगु दु ।
२३ तारिखया न्हियात मू न्हिकथं कयाः थुकुन्हु कुमारी द्यः सालेगु जात्रा हंगु खः । थ्व स्वयां न्ह्यः सिक्किम न्यंकया नेवाःतय् दथुइ ‘नेवाः लोक प्याखं’, ‘अचार दयेकेगु कासा’ ‘ट्यालेन्ट हन्ट’ व ‘भाजु सिक्किम’ ‘मय्जु सिकिम्म’ कासाय् त्याःपिंत सिरपा इनेगु ज्या नं जूगु खः ।
सिक्किमया ल्याय्म्ह पुचःया सकृयताय् न्ह्याःगु थुगु थीथी कासाया नगद प्रायोजन, सिरपा व हनापौ इनेज्या कुमारीया रथ सालेधुंकाः जूगु खः ।
सिक्किमय् च्वंपिं नेवाःतय्सं नं थुगु जात्रायात थःपिनिगु पहिचाननाप स्वानाच्वंगु जात्राकथं हनावयाच्वंगु दु । थुकियात ब्यापकता बीगु कुतः नं गाक्कं जुयाच्वंगु दु । सिक्किम नेवार गुथि सन् १९९३ य् स्थापना जूगु खः । उगु इलय् सिक्किमया प्रभावशाली नेवाःत व सरकारी ज्याकुथिपाखें अवकाश कायेधुंकूपिनिगु कुतलय् थुगु गुथि नीस्वनेगु ज्या जूगु खः ।
थुगु गुथिया मू तातुना नेवाः जातिया भाषा, संस्कृति, परम्परा, धार्मिक अनुष्ठानया सम्बद्र्धन र संरक्षण खःसा भारतीय संविधानं थीथी जाति, ट्राइवयात बियातःगु मान्यता प्राप्त यानाः नेवाः जातिया विकास व पहिचानय् सुनिश्चितता हयेगु खः ।
थुकथं न्ह्यानाच्वंगु सिक्किम नेवाःतय्गु कुतलं नेवाः भाय्यात राज्यस्तरीय मान्यता कायेफुगु, नेवाःत बहुसंख्यक ल्याखय् दुगु थासय् अनया स्कुलय् नेवाः भाय्या पठनपाठन याकेगु, इन्द्रजात्रा पर्वया अवसरय् राज्यस्तरीय सरकारी विदा कायेफुगु, नेवाः अग्रजतय्गु नामं सडकया नामाकरण यायेफुगु, दक्षिण सिक्किमया काब्रेय् ३ एकड जमीन न्यायेगु व सिक्किम नेवाः गुथि भवन निर्माणया निंतिं जग्गा न्यायेगु ज्या जूगु दु ।
नेपाःया नेवाःतय्सं ह्वलाथकूगु स्वांया पुसा सिक्किमय् बांलाक ह्वया वयाच्वंगु दु । थुकि अनया राज्य सरकारया पूर्णसमर्थन कायेत सिक्किमया नेवाःत ताःलानाच्वंगु दु । उकथं हे सिक्किमया नेवाःत थःपिनिगु पहिचान, कला, भाषा, संस्कृति, नसात्वँसाया पुनर्जागरण हयेगु निंतिं अतिकं कुतः याना वयाच्वंगु दु ।
विशेषकथं अनया ल्याय्म्ह पुस्ता थ्व ख्यलय् सकृय जुयाच्वं थें न्हापाया पुस्ताया नेवाःतय्सं थुमित लँपु क्यनेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । नेवाः पहिचानया खँय् नसात्वँसा, वसः, तिसा व कला संस्कृतिया विकास सन्तोषपूर्वक जुयाच्वंगु दुसां नेवाःतय्गु म्हसीकाया मेगु महत्वपूर्ण आधार ‘भाय्’ नेवाः भासं खँल्हाबल्हा यायेगु संस्कार अन ब्वलने फुगु मदुनि ।
खय्त ला आः स्कुल स्कुलय् नेवाः भासं ब्वंकेगु ज्या न्ह्याकाहःगु दु । तर आःया नेतृत्वदायी पुस्तां नं नेवाः भाय् छ्यलाबुलाय् महत्वपूर्ण भूमिका म्हितेमाःगु आवश्यकता दु । खय्त ला अन पुर्खांै पुर्खानिसें बसोवास याना वयाच्वंपिं नेवाःतय्गु छेँय् छेँय् अझं नेवाःभासं खँल्हाबल्हा यायेगु चलन पूवंक हे त्वताछ्वःगु मदुनि । तर सभा सम्मेलनय् नेवाः भासं पूर्णता बीगु कुतः न्ह्याकेमाःगु आवश्यकता दनि ।
सिक्किमया नेवाःतय्सं अल्प ई दुने हे थःपिनिगु पहिचानया संस्कृति, कला सम्पदा म्वाकाहयेफुगु अति हे उत्साहवद्र्धक खँ खः । आः थज्याःगु कुतः भाषाया छ्यलाबुलाय् नं हयेमाःगु दु । थुकिया उपाय कथं कला संस्कृति छ्लाबुला जुइगु फुक्क खँग्वः नेवाः खँग्वः हे जुयावन धाःसा थुकिं सकारात्मक लिच्वः पिथनिगु निश्चित दु ।
LEAVE YOUR COMMENTS