समाज विकासय् साहित्यया देन

छुं नं चीज ज्ञान, बुद्धि, सी व विज्ञानया न्हू न्हूगु आविष्कार बिना सम्भव जुइ मखु । पशु युगं मानव युगय् पदार्पण यायेधुंकाः मनूतय्सं आपालं खोज, अनुसन्धान व आविस्ष्कार यानाच्वंगु कारणं हे जक थौं मानव समाज थन तक थ्यंकेफुगु खः । मियागु आविष्कारं छत्थुं हे तःधंगु परिवर्तन हलसा वयां लिपा स्टिम इन्जिनया आविष्कारया कारणं जहाज, रेल, गाडीनिसें थौं जेट विमान व रकेट तकं आविष्कार जुल ।

थज्याःगु थीथी कथंया वैज्ञानिक आविष्कारया दथुइ ज्ञानया महत्व बयान यानां साध्य हे मजू । ज्ञान विज्ञान व सोचया कारणं हे मानव सभ्यता कायम जूगु खः । उकिसनं साहित्यकार, लेखक व दार्शनिकतय्गु दर्शनया समाज विकासय् तःधंगु महत्व दु । म्हिगः बैज्ञानिक समाजवादया आविष्कार जूगु इलय् समाज थुलि याकनं परिवर्तन याये फइ धइगु कल्पना तकं याये थाकु ।

तर लेनिनया पालाय् सोभियत संघं उकियात कार्यान्वयन यानाः क्यन । निसः दँ न्ह्यः कार्ल माक्र्स व फेडरिक ऐंगेल्सं ‘पूँजी’ नां तयाः थःपिनि माक्र्सवादी दर्शनया मू आधार कम्युनिष्ट घोषणा पत्र च्वयाच्वंगु इलय् सोभियत संघ, चीन, क्यूबा, भियतनाम, लाओस लगायतया थीथी देसय् समाजवाद कायम जुइगु धारणा सायद हे जक कल्पना यात जुइ ।

अथेहे जःलाखःला देय् चीनय् किसानत जानाः नं क्रान्ति सफल जुइ धइगु कल्पना तकं मयाःगु खइ । तर संगठित अभिब्यक्तिया कारणं थीथी देसय् वैज्ञानिक समाजवाद कायम जुयाच्वंगु दु । थौं विश्वया उत्कृष्ट व्यवस्था मध्ये छगू जुयाच्वंगु थ्व वैज्ञानिक समाजवादयात संसारं पत्याः यानाच्वंगु दु । लागू यायेगु कुतः कथं थीथी कथंया संघर्ष जुयाच्वंगु दु ।

संघर्षया दौरानय् आपालं साहित्यकार व कलाकारतय्सं मनूतय्गु मानसिक परिवर्तनया लागिं ज्या यानाच्वंगु दु ।म्हिगः नं लेखक व साहित्यकारतय्सं थीथी बाखं, म्येँ, कहानी व संकिपा मार्फत् मनूतय्गु मानसिक धारणाय् परिवर्तन हयेगु ज्या जू । अले संसार परिवर्तन यायेत बैज्ञानिक समाजया स्थापना यायेत थुकिं नं तःधंगु योगदान यानाच्वंगु दु ।

सोभियत संघ स्थापना यायेत मेक्सिम गोर्की थेंज्याःम्ह साहित्यकारया साहित्य मार्फत् नं तःधंगु हे ग्वाहालि जूवन । अथेहे चीनय् समाजवादी गणतन्त्र स्थापना यायेगु ज्याय् नं अन हे बुयाः जनतानाप बुलाः लेखक साहित्यकार धायेकाः विश्वय् नां चले जूम्ह लू शुनया तःधंगु योगदान दु ।

चीनय् समाजवाद कायम जुइ न्ह्यः लू शुन थेंज्याःम्ह महान साहित्यकारं उत्कृष्ट साहित्य च्वयाः समाजयात लँ क्यनेगु ज्या याःगु खः । अथेहे रुसय् मेक्सिम गोर्की थेंज्याःम्ह लेखकं ‘मां’ लगायत थीथी विश्वप्रसिद्ध साहित्य च्वयाः अबले लखौं करोडौं जनतायात उगु समाजयात थुइकेगु ज्या याना क्यन ।

अथेहे शेक्सपीयर थेंज्याःम्ह महान नाटककारया कारणं बेलायती साम्राज्य संसारन्यंकं न्यंकेत तःधंगु ग्वाहालि जूवन । थ्वहे झ्वलय् नेपालय् नेपाली भाषा देय्न्यंकं चले यायेगु ज्याय् नं निसःदँ न्ह्यः भानुभक्त आचार्य, मोतिराम भट्टपिंसं योगदान बिया वन । वयां न्ह्यः धाःसा थन मैथिली भाषा व नेपालभाषाया उलि हे वर्चश्व कायम जुयाच्वंगु खः ।

नेपालभाषा छगू नेपाःया पुलांगु व साहित्य नं विकास जुयाच्वंगु भाषा खः । पुलांगु थ्यासफू, भजन म्येँ व लिखित साहित्यया खँ ल्हायेगु खःसा थुगु भाषा व मैथिली भाषाया हे जक नां वइ । नेपालय् दुगु १२३ गू भाषा मध्ये मेमेगु भाषाय् अथे विकसित साहित्यया स्थान मदु । उकिं नं समाज विकास यायेत साहित्यया तःधंगु देन दु धइगु स्पष्ट खने दयाच्वंगु दु ।

वैज्ञानिक समाजवाद तक वनेत नं साहित्य व साहित्यकारतय् देनयात गबलें हे गौण तायेके मजिउ । वर्तमान परिवेशय् न्हापां साहित्य विकास जुयाःलि हे जक थन राजनीतिक परिवर्तन व राजनीतिक धारणा न्ह्यःने वयाच्वंगु खनेदु । पूँजीवादी समाजं पूँजीवादी धारणा व धनीमानीतय् गुणगान याइथें समाजवादी गणतन्त्रया पक्षपातीतय्सं नं थःपिसं समाजय् सकसियां नये, त्वने व च्वने दइगु बन्दोबस्त यायेत स्वइ ।

रुसय् सोभियत संघ स्थापना यायेत मेक्सिम गोर्की थेंज्याःम्ह महान लेखक साहित्यकारया साहित्य मार्फत् नं तःधंगु हे ग्वाहालि जूवन । अथेहे नेपाःया जःलाखःला देय् चीनय् समाज–वादी गणतन्त्र स्थापना यायेगु ज्याय् नं अन हे बुयाः जनतानाप बुलाः लेखक साहित्यकार धायेकाः विश्वय् नां चले जूम्ह लू शुनया तःधंगु योगदान दु ।

झीथाय् नं म्हिगः धार्मिक नापं आध्यात्मिक दर्शनया प्रवक्ता कथं थीथी लेखक साहित्यकारतय्सं ज्या याना वयाच्वंगु कारणं झीगु समाजय् सांस्कृतिक चहपह यक्व दयाच्वंगु खनेदु । यदि राम, सीता, लक्ष्मण, कृष्ण थेंज्याःपिं साहित्यया पात्रत महाभारत व रामायण थेंज्याःगु पूर्वीय साहित्यय् उल्लेख मजूगु जूसा थज्याःगु कथंया समाज थांै सिर्जना जुइगु खइ मखु ।

थन धार्मिक व सांस्कृतिक महत्वया आपालं चीज विकास जूगुया लिउने साहित्यया आपालं भूमिका दु । थौंया युग बैज्ञानिक युग खः । समाजयात परिवर्तन यायेत न्हूगु न्हूगु धारणां ज्या यानाच्वनी । रामायण व महाभारत अले गीता थेंज्याःगु धार्मिक व आत्यात्मिक ग्रन्थया प्रभावं विकास जूगु झीगु समाजय् बैज्ञानिक धारणां थाय् त्यलावनेगु खःसा आधुनिक साहित्यया नं महत्व थुइकेमाः ।

शोषणरहित समाज निर्माणया अवधारणा, छगू वर्गं मेगु वर्गयात शोषण याइगु वर्ग संघर्षया पाठ नेपाली जनतायात साहित्य मार्फत् थ्वाथुइके फत धाःसा याकनं थ्व समाज परिवर्तन याये फइ । तर थन अथे जुइ फयाच्वंगु मदुनि । थन ला खालि धर्मया नामय् अन्धविश्वास अप्वयाच्वंगु दु । धर्म संस्कृतिइ नं वैज्ञानिक चीन मालेगु स्वयाच्वंगु मदु ।

थुकियात गथे यानाः चीकेगु व थःगु वर्चश्व कायम यायेगु धइगु खँय् नेतात लालायित जुयाच्वंगु दु । धार्मिक ज्याय् हे थःपिंत पानाः नं माक्र्सवादी धायेका– च्वंपिं आपालं दु । सुथय्निसें बहनी तकं पूजा पाठ व मूर्ति पूजा यानाः जूसां थःत समाजवादी व कम्युनिष्ट नेता धायेकेत स्वयाच्वंगु दु ।

थज्याःगु अन्यौलया दथुइ यदि नेपाली समाजवाद वा बैज्ञानिक समाजवाद कायम यायेगु खःसा न्हापां नेपाली समाज कथंया माक्र्सवाद, लेनिनवाद व माओ त्सेतुङ विचारधाराया बारे जनतायात सुसूचित याये फयेकेमाः । साहित्य व कला मार्फत् न्हापां नेपाली समाजया रुपान्तरण याये फयेकेमाः । लेखक साहित्यकारतय्सं न्हापां थुखेपाखे थःपिनि च्वसा न्ह्याकेगु ज्यायात तीब्र ढंगं न्ह्यज्याके फयेकेमाः ।

अले हे जक नेपालय् विज्ञान सम्मत समाजवाद स्थापना सम्भव जुइ । आमूल परिवर्तनया लुखा चायेकेफइ । राजनीतिज्ञ व राजनीतिक नेतातय्के साहित्य, कला व संस्कृतिया सही ज्ञान मदुतले थ्व सम्भव हे मदु । सांस्कृतिक क्रान्ति व राजनीतिक क्रान्तिया लागिं न्हापां थःपिं तयार जुयाः समाजयात परिवर्तन यायेगु स्वयेगु खःसा थन साहित्यकार व लेखकतय्त न्हापां सही लँपुइ यंके फयेकेमाःगु खनेदु ।