पर्यटक अप्वःसां सुनसान लुम्बिनी
दँय्दसं लखौं पर्यटक दुहां वइगु बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीइ ३९ क्वःगु विश्व पर्यटन दिवसया न्हिकुन्हु धाःसा सुनसान जुल । संघीय सरकार व प्रदेश सरकार जक मखसे स्थानीय सरकारंतकं लुम्बिनीयात केन्द्रय् तया? पर्यटक दुकायेत योजना दयेकेगु यानाच्वंगु दु । पर्यटन दिवसया न्हिकुन्हु धाःसा लुम्बिनीइ अज्याःगु छुं नं कथंया गतिविधि मजुइगु धइगु लुम्बिनीया पर्यटन प्रवद्र्धनया निंतिं हे चिउताःया विषय जुया बिउगु दु ।
लुम्बिनी क्षेत्रय् न त स्थानीय सरकारं छुं ज्या यात न त लुम्बिनी विकास कोषं हे छुं ज्याझ्वः याःगु दु । वंगु विहीवाः विश्व पर्यटन दिवसया दिंकुन्हु लुम्बिनी क्षेत्र सुनसान थें हे जुयाबिल । शान्ति नायक, महामानव गौतम बुद्धया जन्मस्थल लुम्बिनी नेपाःया न्हूगु संरचना कथं प्रदेश नं. ५ य् लाः ।
उकिसनं लुम्बिनी प्रदेश नं. ५ या विकासया मुख्य आधारस्तम्भया रुपय् स्थापित जुया वनाच्वंगु दु । पर्यटनपाखें हे विकासया खाका की फइकथं सरकार नं न्ह्याः वनाच्वंगु दु । नेपाल सरकारं लुम्बिनीयात केन्द्रय् तयाः पर्यटनसम्बन्धी योजना तर्जुमा यानाच्वंगु दु । दीर्घकालीन व अल्पकालीन योजनाया कारणं लुम्बिनी न्ह्याबलें नं केन्द्रय् लाना वयाच्वंगु दु ।
३९ क्वःगु पर्यटन दिवस न्यायेकाच्वंगु इलय् लुम्बिनीया महत्व व गरिमा नं झन थहां वंगु दु । आतकया दुने ९५ गू देय्या नागरिकं लुम्बिनीया भ्रमण याःगु लुम्बिनी विकास कोषया सूचना शाखाया तथ्यांकं क्यंगु दु । राहदानीसहित वइपिं पर्यटकया तथ्यांकयात स्वयेगु खःसा सन् २०१८ य् दकलय् अप्वः श्रीलंकाया पर्यटकं लुम्बिनीया भ्रमण याःगु खनेदु ।
लुम्बिनी भ्रमण याःपिं श्रीलंकाली ३७,०१३ दु । निगूगु थासय् थाइल्याण्ड दु । थुगुसी १४,७७९ थाई नागरिकं लुम्बिनीया भ्रमण याःगु कोष सूचना अधिकृत हरिध्वज राई कनादिल । लुम्बिनीइ ९४,४०५ विदेश राहदानी वाहक नागरिकं भ्रमण याःगु खने दु । उखे लुम्बिनी वइपिं भारतीय पर्यटकया ल्याः नं अप्वया वनाच्वंगु दु ।
इमित राहदानी मदुसां नेपाः वये फइगु अनुमति दुगुलिं यानाः इमिगु ल्याः झन् अप्वःगु खः । कोषया सूचना शाखाया कथं छगू लाख ६,५९८ भारतीयं थुगु दँया अगष्टतकया दुने लुम्बिनी भ्रमण याःगु दु । लुम्बिनी चाः हिलेत वइपिं नेपाःमिया ल्याः नं न्हियान्हिथं अप्वयाच्वंगु दु । सन् २०१८ जनवरीनिसें अगष्टतक न्हय्गू लाख न्हय्न्हय्द्वः सछि व चय्गुम्ह नेपाःमिं लुम्बिनी भ्रमण याःगु दु ।
थुकथं लुम्बिनी चाःहिलेत वइपिं स्वदेशी व विदेशी पर्यटकया ल्याः न्हियान्हिथ अप्वयाच्वंगु खनेदु । लुम्बिनी वइपिं पर्यटक अप्वःसां आवश्यक व्यवस्थापन धाःसा फ्यासुया च्वंगु दु । सन् १९७८ य् जापानी वास्तुविद् प्रा. शिन्जो ताँगें तयार याःगु वृहत्तर लुम्बिी विकासया गुरुयोजना थौं प्यंगू दशक दयेधुंकाः तकं पूवने फुगु मदुनि ।
सरकार व लुम्बिनी विकास कोषं तःक्वः तःक्वः हे गुरुयोजनाकथंया ज्या निदँ–प्यदँया दुने हे पूवनी धकाः सार्वजनिक रुपं घोषणा यायेगु यानाच्वंगु दुसां व्यवहारिक रुपय् कार्यान्वयन जुयाच्वंगु धाःसा मदु । कोषया सदस्य सचिवया तकं जिम्मेवारी कयाच्वनादीम्ह योजना प्रमुख ई. सरोज भट्टराईयाकथं आतकया दुने गुरुयोजनाया ८० प्रतिशत ज्या पूरा जूगु दु ।
थ्व बाहेकं कोषया गुरुयोजनाकथं झिंखुताजिकथंया ज्या जुइ अझं ल्यं दनि । माक्व बजेट दत धाःसा स्वदँया दुने पूवने मफयाच्वंगु ज्या नं पूवनीगु कोषं न्ह्यथंगु दु ।
लुम्बिनी सांस्कृतिक केन्द्रया प्रत्येक भवन ३० गू करोडया दरं ल्यं दुगु खुगू भवन, पार्किङ, उ थान्त अडिटोरियम हल, जलस्तम्भ, गुरुयोजना क्षेत्र दुने जल आपूर्ति प्रणाली, विहार क्षेत्र दुने पदमार्ग, क्याम्पिङ, कर्मचारी आवाु, कालोपत्रे सतक, सर्भिस रोड, धः निकास, हरहवा, तेलार खुसिइ डाइभर्सन, उत्तर व दक्षिण पुखू निर्माण, खुज्वः सिम्बोलिक पभेलियन, हाइस्कुल कम्प्लेक्स, विद्युत आपूर्ति प्रणाली, दूरसंचार लगायतया ज्या ल्यं दनि ।
सरकार व लुम्बिनी विकास कोषं तःक्वः तःक्वः हे गुरुयोजनाकथंया ज्या निदँ–प्यदँया दुने हे पूवनी धकाः सार्वजनिक रुपं घोषणा यायेगु यानाच्वंगु दुसां व्यवहारिक रुपय् कार्यान्वयन जुयाच्वंगु धाःसा मदु ।
गुरुयोजनाकथं ज्या जुइ ल्यं दयाच्वंगु इल लुम्बिनीइ छुं गुरुयोजना अःखः जुयाच्वंगु ज्या धाःसा याकनं सिधःगु दु । यद्यपि कोषया सदस्यसचिव तकं जुयाच्वनादीम्ह योजना प्रमुख भट्टराईं आः वइगु स्वदँया दुने सरकारं माक्व बजेट मबिल धाःसा गुगुं थासं त्यासा कयाः जूसां नं केन्जो ताँगेया गुरुयोजनाया ज्या क्वचायेगु दृढता प्वंकादिल ।
वय्कलं धयादिल, ‘ल्यं दुगु योजना पूवंकेत खुगू अर्ब आवश्यक जूगुलिइ सरकारं चालु आर्थिक दँय् जम्मा ५७ ग करोड जक फ्याःगु दु । अथे खःसां थःपिंसं त्यासा कयाः जूसां नं स्वदँइा दुने योजना पूवंकेत स्वयाच्वनागु दु ।’सन् १९९७ य् विश्व सम्पदाया धलखय् दुथ्याकूगु लुम्बिनीयात स्मार्ट सिटीया रुपय् विकास यायेकथं सरकारं गृहकार्यतकं न्ह्याकेधुंकूगु दु ।
थ्व बाहेकं लुम्बिनीइ ताँगेया गुरुयोजना पूमवंकं हे थप निगू गुरुयोजनाया विषयय् नं अभ्यास जूगु दु । कोरियाली प्रा. डा. क्वाक युन हुनं लुम्बिनी विश्वशान्तिग्रामया गुरुयोजना न्ह्यः हयादीगु दु । क्वाकया योजनायात मन्त्रिपरिषदं पारित यायेधुंकूगु दु । नेपाल सरकारं कोषया हे उपाध्यक्षया नेतृत्वय् रुपन्देही, कपिलवस्तु व नवलपरासीयात स्वानाः वृहत्तर लुम्बिनी गुरुयोजनाया गृहकार्य यानाच्वंगु दु ।
ई.पू. स्वंगूगु शताब्दीनिसें आतकया दुने लखौं धर्मावलम्बि व पर्यटकं लुम्बिनीया भ्रमण यायेधुंकूगु दु । इपू २४९ पाखे मौर्य सम्राट अशोक थः गुरु उपगुप्तया नेतृत्वय् बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनी वःगु तथ्य कुण्डलवदन व लुम्बिनीइ च्वंगु अशोकस्तम्भया अभिलेखं पुष्टि याः ।
चिनिया यात्री मध्ये न्यागूगु व न्हय्गूगु शताब्दीया लुम्बिनी वःम्ह सुइ–चिङ–चु, फाहियान व हु–एन–सांगं अनया वस्तुस्थिति व परिवेशयाया बारे न्ह्यथनातःगु दु ।
फाहियानया कथं मायादेवीं म्वःल्हूगु (स्नान याःगु) पुखू, उत्तरपाखे २० पलाः न्यासि वंगु व सिमा कचा ज्वंगु थेंज्याःगु घटनाक्रम वं खंगु खः । हु–एन–सांगं न्हाय्कं थेंज्याःगु यचुगु स्वां ह्वयाच्वंगु स्नान पुखू (पुष्करिणी तलाउ), ग्वतुलाच्वंगु अशोकवृक्ष, स्तूप आदि खंगु विवरण यात्रा वृत्तान्तय् दुथ्याकातःगु दु ।
थन प्राप्त कलावस्तु व पुरावशेषं प्राचीनकालंनिसें पालसेनकलाया प्रभावतकं दुगु पुष्टि याःगु दु । पूर्वमध्यकालय् खसान प्रदेशया रिपु मल्ल थन वयाः अशोकस्तम्भय् थःगु नां कीके बिउगु खः । सिकन्दर लोदी (१४८९–१५१७) प औरंगजेब (१६६८–१७०७)या आक्रमणं कपिलवस्तु व देवदहय् थें लुम्बिनीइ नं थीथी कलावस्तु विनाश याःगु तथ्य संस्कृतिविद् प्रा. डा. गितु गिरीं कनादिल ।
युवराज सिद्धार्थं २९ दँ ई छ्याःगु शाक्यवंशया ऐतिहासिक पुलांगु राजधानी तिलौराकोट, कपिलवस्तु, कनकमुनि बुद्धया जन्मस्थल निग्लिहवा, शाक्यमुनि गौतमया अस्थिधातु दुगु रामग्राम, बुद्धया पाजुपिनिगु छेँ प्राचीन कोलिय राज्यया राजधानी देवदह, क्रकुछन्द बुद्धया जन्मस्थल गोटिहवा लुम्बिनीलिसे सांस्कृतिक व ऐतिहासिक दृष्टिं स्वानाच्वंगु क्षेत्र खः
LEAVE YOUR COMMENTS