ने. सं. ११४४ कछलागा तृतीया -

यँयाः नखतं लुमंकाच्वंगु क्षण

येँयाः नखःया रौनकता म्हिगः गथे खः थौं नं अथेहे तिनि । थौं नं मनू उलि हे उत्साह व जोशं थ्व नखः हनेगु यानाच्वंगु दु । ई व मनूत पानाच्वंसां नखःया मौलिकता अझ नं अथेहे तिनि । मनूतय् आस्थाय् छु नं कथंया हिउपाः वःगु मदुनि । थौं नं फुक्कं मनूत जात्राय् व्यस्त । कुमारी माजु, भैलद्यः व गणेद्यःया खः सालेगुलिइ हस्तेलय् हाँइस्ते यायां लिमलाः ।

हाथुद्यःया म्हुतुं पवित्र थ्वँया सवाः कायेत छम्हं मेम्हेसित घ्वात्तुघ्वानाच्वंगु दु । न्हय्गू त्वाःया दबुलिइ कुमारी, भैरव, चन्दी, दैत्य, कवं, ख्याः व बेताः सहित दीप्याखंया न्हय्ताः बाजंया न्हय्गू तालय् मस्त जुयाच्वंगु दु । उखे पुलुकिसिया लिउलिउ जुजुं मनूत उखेलाः थुकेलाः जुइगु त्वःफिउगु मदुनि । मजिपाः लाखे आजुयात हायेकाः च्वनीम्ह नचाम्ह झ्यालिंचा बिसिउँ वंवं लिलाःगु मखु ।

अले छेँय्छेँय् च्वनाः अय्लाः, समयबजि व थ्वँया सवाः कयाच्वनीपिं येँमितय् भ्वय् यायेगु चहःपहः नं अथेहे तुं ।थज्याःगु रोमाञ्चकता थौं गथे खः सायद न्हापा नं थथे हे जुइ । २५०दँ न्ह्यः नेपाल संवत् ८८८या येँयाःया इन्द्रजात्राया न्हि कुन्हु नं थथे हे जुइमाः शायद येँयाः जात्राया माहोल । फुक्कं थःथःगु थासय् मग्न, मस्त । यदि छुं पाःगु खःसा उगु इलय् येँय् नाकाबन्दी जुयाच्वंगु ।

म्हिगः येँयाः नखतय् मस्त जुइपिं यमित थौं नं उगु नखतय् अथेहे मग्न जुयाच्वंगु दु । अले म्हिगः गथे यानाः थन पिनेयापिं वयाः राज यात थौं नं अथेहे राज यानाच्वंगु दु । म्हिगः मुक्कं स्वंगू नाका जुयाः थन आक्रमण याःगु खः । तर थौं येँया हरेक नाका जक मखु, हरेक बहाः बही, चुक ननीइ वयाः झीत आक्रमण व अतिक्रमण यानाच्वंगु दु ।

छचाःखेरं गोरखा जुजुया फौज तैनाथी अवस्थाय् । येँया राजगद्दी थःगु यायेत आतुर गोरखालीत । पुन्हिया छन्हु न्ह्यः येँमित फुक्कं जात्राय् मस्त जुयाच्वंगु इलय् पृथ्वीनारायण शाहं येँेय् आक्रमण यात । येँया भिंद्यःपाःचाः, ताम्सिपाखाया पाःचाः व उखे तिंख्यःपाखें घेरा तयाः येँय् आक्रमण यात । वहे बहनी येँय् मल्ल जुजुयात सत्ताच्युत यानाः थःगु राज्यया ध्वाँय् ब्वयेकल ।

जात्राय् मस्त जुयाच्वंगु इलय् याःगु आक्रमण । येँयात नाकाबन्दी यानाः याःगु आक्रमण । बस् झीसं न्यनाच्वंगु व थुइकाच्वंगु थुलि हे जक । तर येँय् आक्रमण याये उलि अःपुगु खँ मखु । आक्रमण याःसां त्याकेगु चांचु खँ मखु । अथेखःसां इन्द्रजात्राया बहनी गोरखया पृथ्वीनारायण शाहं थः सैन्य शक्तियात येँया लाय्कू तक बिस्तार यात । थः येँया राजगद्दी बिराजमान जुल । कारण छु ?

मू कारण येँ दुनेया आन्तरिक कलह । छुंछुं येँमितय्सं थः मनूयात स्वयां पिनेयापिंत याःगु विश्वास । वा थःगु थाय् व थः मनू प्रति याःगु गद्दारी । पिनेया कारण नं दयेफु तर मू कारण आन्तरिक हे खः । पृथ्वीनारायण शाहं येँ आक्रमण यायेत स्वंगू मू नाका छ्यःगु खः गन न्हापा फुक्क थासय् ततःजाःगु ध्वाखा दुगु खः ।

यदि थनया मनूतय्सं नाकाया इलय् ध्वाखा मचायेकूगु जूसा गोरखा सैनिकत शहर दुने दुहां वयेगु सम्भावना म्हो जक जुइगु खः । अले येँया राजगद्दी तक थ्यनीगु सम्भावना कमजोर जुइगु खइ । म्हिगः येँयाः नखतय् मस्त जुइपिं येँमिपिं थौं नं उगु नखतय् अथेहे मग्न जुयाच्वंगु दु । अले म्हिगः गथे यानाः थन पिनेयापिं वयाः राज यात थौं नं अथेहे राज यानाच्वंगु दु ।

म्हिगः मुक्कं स्वंगू नाका जुयाः थन आक्रमण याःगु खः । तर थौं येँया हरेक नाका जक मखु, हरेक बहाः बही, चुक ननीइ वयाः झीत आक्रमण व अतिक्रमण यानाच्वंगु दु । कारणं म्हिगः छु खः, थौं नं व हे । झी दुनेया आन्तरिक कलह । झी दुनेया विभाजन । झी छधि–छप्पँ जुइमफुगु । अले झीसं झीतः हे विश्वास यानामच्वंगु । पाःगु आपाः मखु । ई व मनू जक खः ।

झीसं यानाच्वंगु कमजोरी धाःसा म्हिगः छु खः थौं नं अथेहे तिनि । नखः हनेगु पहः व झीसं यानाच्वंगु कमजोरी अथे हे जूसां थौं ई यक्व हिलेधुंकूगु दु । म्हिगः झीगु थासय् राज याइपिं जक पिनेयापिं जूसां थःगु थाय्बाय् झीगु हे तिनि । थौं राज याइपिं निसें कयाः थाय्बाय् तकं मेपिनि ल्हातय् लानाच्वंगु अवस्था दु ।

म्हिगः जनस्तरय् जूसां थःगु थासय् झीगु बाहुल्य दुगु खः थौं व तकं मधेधुंकल । अप्रवासीतय् ल्याः झीगु स्वयां अप्वया वनेधुंकल । थःगु थासय् झी अल्पमतय् लायेधुंकूगु अवस्था दु । म्हिगः झीगु थासय् झीगु हे भाय् ल्हाइपिं दुगु खः । थौं झी थः हे थःगु भाय् मल्हाइपिं जुइधुंकल ।

उकिं येँयाः नखतं झीत गुलि रोमाञ्चकता बी, उलि हे झीगु यथार्थयात नं लित्तुलिनाः लुमंकाच्वंगु दइ । यथार्थ थ्वहे खः की झीगु पुर्खापिं तसकं तःमि । संस्कृति व संस्कार नीस्वनाथकल । झीत थःगु अस्तित्व व म्हसिका बियाः झाल । झीत तःमि यानाथकल । तर अज्याःगु तःमि नेवाःत थौं थःगु अस्तित्वया संकतया इलय् थ्यनाच्वंगु दु, थ्व नं यथार्थ खः ।

अले अज्याःगु संकत वःगु धइगु झी थःपिं छप्पँ जुइमफुगुलिं खः । थ्व दकलय् तःधंगु यथार्थ खः । पाय्छि २५०दँ जुल गवले निसें झी छप्पँ जुइमफुगुया दसु झीसं न्ह्यब्वया । बुलहुं वहे कारणं झी कमजोर जुजुं वनाः थौं तकया अवस्थाय् थ्यन । झीगु कमजोरीयात अझ नं वाःचायेकेगु कुतः जुयाच्वंगु मदु । वहे कारणं म्हिगः झीगु राज्य झीसं तंकेमाल ।

थौं वहे कारणं झीसं पहिचान दुगु संघीय राज्य नीस्वेमफुत । उकीं थौं झीसं मेमेपिनिगु कारणं छु जुल धकाः धायेगु स्वयां झीगु थःथःगु कारणं झीसं छु छु तंकाच्वनाःगु दु उकीया मुल्यांकन यायेमाल । दकलय् न्हापां झीगु कमजोरीयात झीसं भिंकेफयेमाः । झी दुनेया कलह न्हंकेफुसा कन्हय् सुनां नं झीत आक्रमण याःसां इमित अपुक परास्त यायेफइ । येँयाः नखतं थ्व नखः गुलि न्ह्यइपुसेच्वं उलि हे झीत छप्पँ–छधी जुइमाःगु आवश्यकता बोध नं याकाच्वंगु दु ।