पःखाः पिनेया जेल

अबलय् पद्मरत्नजु । जेलय् । जि नाप लाः वने । वय्कलं धयादीग खँ । आः थें लुमं । ‘झासँ छि नं । थन । साप न्ह्यइपुसे च्वं ।’जितः नं जेलजीवन गथे जुइ । गय् च्वं । सीके मास्ते वइ । कल्पना याये । छकः अनुभव याये दुसा जिउ । मती वइ । तर जि राजनीतिज्ञ मखु । मजुल । जितः जेलय् कुनीगु सम्भावना मदु । ‘सय् जितः नं जेलय् यंकि ।’ धयां यंकीमखु ।

भचा भचा राजनीतिया खँ ल्हायेवं । क्वथां क्वथां विरोध यायेवं सरकारं ज्वना यंकी मखु । जेलय् कुनी मखु । जेलय् वनेत ला सरकारया सशक्त विरोध यायेमाः । घोर विरोध । खतरापूर्ण गतिविधिइ सक्रिय जुइमाः । जेल वनेगु अवसर अले चूलाइ । अबलय् पंचायतया निरंकुश व्यवस्थाया ई । पंचायतया विरोध यायेगु घोर अपराध ।

त्वह मदु त्वह तइ । तुरन्त जेल चलान याइ । कुनाबी । पद्मरत्नजुं पंचायती निरंकुशताया विरोधय् जनमत थनी । जनमानसयात एकत्रीत याइ । तत्कालीन खिउँगु राजनीतिक वन्धनं देय् व जनतायात मुक्ति बीत चुम्बकीय भाषणत बी । राजनीतिक चेतनाया लहर थनी । राजनैतिक परिवर्तनया पक्षय् जनतायात परिचालित याइ ।

देय्या संरक्षण याइगु संस्था अदालत, प्रहरी, कर्मचारीतन्त्र, शिक्षा, स्वास्थ्य । दक्व फुक्कं थौं माफियातय् चंगुलय् । अपराधिकरणं ग्रस्त । भ्रष्टाचारीं व्याप्त । राजनीतिइ आदर्श व सिद्धान्तया ¥हास वःगु खनेदइ । अवसरवाद व स्वार्थतां थौंया राजनीति संचालित जुइ । राजनीति नं माफियातय् ल्हाती लाइ ।

थ्व हे कारणं वय्कःयात अबलय् इलय्व्यलय् जेलय् यंकी । कुनी ।अबलय् । जेलया थःगु हे संसार दइ । विशेष । अन राजनीतिज्ञ जक मखु, अनेक खुँ, दाखुँ, अपराधीत नं दइ । परिबन्दय् लानाः जेल जीवन फये माःपिं निरअपराधी नं दइ । विना कसुर जेल दण्ड फये माःपिं । खुँ, दाखुँ, ज्यानमारा धइपिं गज्याःपिं जुइ ! इपिं गुलि ग्यानापु जुइ ! इमिसं गथे खँ ल्हाइगु जुइ ? गथे यानाः न्हि छ्याइगु जुइ ! दँ दँ तक जेलय् गथे यानाः च्वनीगु जुइ ? इमि मती छु छु लुया वयाच्वनीगु जुइ ? अनुमान याये ।

इपिं हिंस्रक जुइ । जेलय् दुने प्रतिक्षण खतरा दइ । जेल दुनेया जीवन कल्पना याये । ग्याना वइ । अय्नं जिज्ञासा दयाच्वनी । धाथें जेल जीवन गथे जुइ ! पद्मदाइ नं ‘झासँ थन न्ह्यइपुसे च्वं धयादीबलय् जितः झन् वने मास्ति वइ । अझ वय्कः हे दुबलय् वने दुसा ला गुलि जिउ । गुलि न्ह्यइपुसे च्वनी ।लुमनी । जिमिगु विद्यार्थी काल ।

पद्मरत्नजु व जि अबलय् खूब नापं जुइगु । चाःहिलेगु । अनेक विषयय् खँल्हाबल्हा जुइ । व ई । साहित्य साधनाया ई खः जिमि । पद्मदाई नं अबलय् बांबांलाःगु निबन्धत च्वयादीगु दु । जिमि अबलय्या सहयात्रा उर्वरशील जुइ । जेल दुने नं नापं च्वने दुगु जूसा । जेलवासीतय्त कयाः गुलि चिन्तन मनन याये दइगु ! इमिगु मनोविज्ञानयात कुले दइगु ! मती लुइ ।

साहित्यिक साधनाया निंतिं जेल तसकं उर्वरभूमि ! पद्मदाइ नं गुलि स्यल्लाःगु निबन्धत च्वइगु जुइ ! गुलि बांबांलाःगु प्याखंत वइगु जुइ ! जि नं थःगु जेल जीवनया अनुभवत च्वये दइगु जुइ ! लुमं लुमं म्हुतुइ ई बुया वइ । तर, अबलय् ला जितः जेलय् वनेगु त्वह हे दइमखु । मती वइ । चिचिधंगु अपराध यानाः जूसां वने दुसा जिउ ।

आः छु अपराध यायेगु चिधंगु ? तर जेलय् यंकीगु । कुनीगु । दा धाःसा मदाइगु । छु अपराध याःसा तत्काल अबलय् जेलय् वने फइ । दइ । यकीन याये मफुत । ‘छि नं झासँ, न्ह्यइपुसे च्वं’ पद्मदाइया थ्व आह्वान जिं पूवंके मखन । तःधंगु अवसर छखे लाइ । लुमं लुमं नुगःमछिं । तर …………… तर थौं ई पाइ । पाय् धुंकल ।

म्हिगःया जेल स्वयम जेलं पिहां वयेधुंकल । जेल पिनेया संसार । थौं जेलय् विस्तारित जुइ । जेलय् परिणत जुइ । थौं जेलया अनुभूति यायेत म्हिगः थें विशेष जेलय् वनेम्वाः । जःखः प्यखेरंया संसार खनेवं हे जेलया सवाः काये फइ । म्हिगः थें खुँ, दाखुँ अपराधीत जेलय् कुंका च्वनेम्वाः । थौं खुल्ला फसय् इमिसं राजसी जीवन हने फइ ।

हने दइ । छुं खँय् नं रोकतोक, दण्ड साजयया मागया भय त्रास फयेम्वाः । देय्या संरक्षण याइगु संस्था अदालत, प्रहरी, कर्मचारीतन्त्र, शिक्षा, स्वास्थ्य । दक्व फुक्कं थौं माफियातय् चंगुलय् । अपराधिकरणं ग्रस्त । भ्रष्टाचारीं व्याप्त । राजनीतिइ आदर्श व सिद्धान्तया ¥हास वःगु खनेदइ । अवसरवाद व स्वार्थतां थौंया राजनीति संचालित जुइ ।

राजनीति नं माफियातय् ल्हाती लाइ । थौं देय् कायम्ह्याय्या सुरक्षा मदु । धनजन, छेँबुँया सुरक्षा मदु । गुगुं नं इलय् जनताया छेँबुँ लाका कायेफु । मस्त अपहरणय् लायेफु । सुं नं अपराधीतय् जय जुइ । नाफाखोरीतय् प्यखेरं राज । न्ह्याम्हेसियां न्ह्याथे याःसां जिउ, शक्तिया भरय् । थौं देय् हे अपराधीतय् खुल्ला बजाः जुइ । स्वर्ग जुइ ।

जनता । अपराधी जेलरय् ल्हातय् लाइ । कुण्ठित, पीडित, त्रसित, असुरक्षित थौंया जेलया अनुभूति यायेफु । म्हिगः थें जेलय् वनेम्वाः । अपराधीतय् खुल्ला खेलमैदान स्वय देय् जुयाबी । जेल थौं पःखया दुने मखु, पिनें पिनें खनेदइ । नग्न भेषय् । गुलि जिउ । गुलि न्ह्यइपुसे च्वनी !