संघीयता खतराय् खःला ?
संविधानकथं नेपालय् थौंकन्हय् स्वंगू तहया सरकार संचालनय् दु । एकात्मक व केन्द्रीकृत शासन व्यवस्थाया थासय् संघात्मक व स्वंगू तहया सरकार दइगु शासन व्यवस्था थौंकन्हय् संचालनय् दु । संघीय व्यवस्थाय् संघ व प्रदेशं थःगु हे कानुन दयेकाः कर म्हयेगु व थःगु थासय् विकास थःपिंसं हे याये दइगु संघीय व्यवस्थाया विशेषता हे खः । तर नेपालय् संघीयता निगू तहया सरकार जक मखु कि स्थानीय तहयात नं अधिकार सम्पन्न दयेकाः स्वंगू तहया सरकार सहितया संघीयताया अभ्यासय् नेपाः दु । न्हूगु संविधानकथं दकलय् न्हापां स्थानीय तहया चुनाव स्वंगू चरण यानाः क्वचाःगु खः । न्हापांगु चरणय् स्थानीय निकायया चुनाव क्वचाःथाय् स्थानीय निकाय जनप्रतिनिधितय्सं संचालन जूगु दत्या धइथें दइनसा प्रदेश नं. २ या स्थानीय तहया चुनाव क्वचायाः देय् न्यंक स्थानीय निकायय् निर्वाचित जनप्रतिनिधित वःगु दछि फुत ।
यक्व अधिकार सहितया स्थानीय तहया नं थःगु हे बजेट आर्थिक मसान्त नाप ज्वःलाकाः पिकाये माःगु संवैधानिक व्यवस्था दुगुलिं वंगु श्रावण १५ दुने तक यक्व धइथें स्थानीय तहं थःगु बजेट सावर्जनिक यात । संविधानं स्थानीय निकायय् दुने थःपिंसं हे कर म्हयाः आम्दानी याये फइगु अधिकार बियातःगुलिं निर्वाचित स्थानीय निकायतय्सं थःगु निकायया आम्दानी क्वातुकेत करया क्षेत्र, करया दायरा व गुलिखे कर नं अप्वयेकाः बजेट वयेवं करया हे खँ कयाः देय् हे तरंगित जुइगु अवस्थाय् थ्यन । गुलि थासय् स्थानीय तहतसें कर अप्वयेकल धकाः विरोध नं जुल । विरोध जूथाय् स्थानीय तहया प्रतिनिधितसें नं कर पुनरालोकन यायेगु सहमति नं यात । गुलि स्थानीय तहं थीथी खँय् कयाच्वंगु सिफारिश वापतया करत निःशुल्क यानागु दु धकाः नं सावर्जनिक याःगु दु ।
थ्व संविधान स्वयां न्ह्यः न्हापा स्थानीय तह जूबलय् नं थीथी कर व दस्तुर स्थानीय तहं म्हया हे च्वंगु खः । तर न्हूगु संविधान धुंकाः स्थानीय निकायया थासय् तहया रुपय् अधिकार सम्पन्न दयेका बिल । उकिया न्हापांगु प्रयोग कथं स्थानीय तहतय्सं संविधानं बिउगु शीर्षक मार्पmत स्थानीय तहं बजेट मार्पmत करया भाः क्वःछी फइगु अधिकारया प्रयोग जूबलय् स्थानीय तहतय्सं करया दायरा व क्षेत्र अप्वयेका कर व दस्तुर घोषणा यायेवं विरोधया प्रतिक्रिया तिब्र जूगु खः । कर म्हयेगु अधिकारया स्वतन्त्रतापूर्वक उपयोग याःगु स्थानीय तहतय्सं उकिया उपभोग स्थानीय तहया निर्वाचित जनप्रतिनिधितय्सं थःगु सुविधा अप्वयेकेगु नितिं आम्दानीया दुरुपयोग जुइगु कथंया अभ्यास नं जुइगु खःला धकाः नं कर अप्वयेकूगुया विरोध जुल । कर म्हः थें संविधानं हे अधिकार बियातःगु स्थानीयतह नं उदाहरण जुइगु कथं स्थानीय जनतायात सुविधा व विकास निर्माणया ज्या याःगु अनूभुति धाःसा याये मखंनि । विश्वास याये थुगुसी स्थानीय तकया थःगु हे बजेट वःगुलिं बजेटं विनियोजित याःगु कथंया विकास निर्माणया ज्यां नं तिब्रता कयाः जनतायात सुविधा बीफःसा कर वृद्धि व करया दायरा अप्वयेकूगुया लजिकली इन्ड जुइ मखु धइगु खःसा आः गुलि आलोचना स्थानीय निकायं फयेमाल व स्वयां नं अप्वः ब्वः फयेमाली ।
स्थानीयतहं थःपिसं स्वयाः घोषणा याःगु करनाप संघीय व्यवस्थाया प्रत्यक्ष स्वापू मदु । तर जनमानसय् स्थानीय तहं घोषणा याःगु करं संघीयता अफाप सिद्ध यायेगु कुतःयात धाःसा मलजल जू वन । नेपालय् संघीयता हे मवःसां स्थानीय निकाय ला द हे दइ ।
स्थानीयतहं थःपिसं स्वयाः घोषणा याःगु करनाप संघीय व्यवस्थाया प्रत्यक्ष स्वापू मदु । तर जनमानसय् स्थानीय तहं घोषणा याःगु करं संघीयता अफाप सिद्ध यायेगु कुतःयात धाःसा मलजल जू वन । नेपालय् संघीयता हे मवःसां स्थानीय निकाय ला द हे दइ । अले स्थानीय निकायं थःपिंसं म्हइगु कर व दस्तुर संघीयता मवल धकाः निःशुल्क जुइगु नं मखु । तर स्थानीय तहया कारणं संघीयता बदनाम जुइ मालीगु खःला धइगु सवाल धाःसा पिदन । थुकिं यानाः संघीयताया पक्षधरतय्त चिन्तित नं याका बिल । खय्त ला स्थानीय तहलय् करया घोषणाया कारणं जक तत्काल हे नेपालं संघीयता मदइगु अवस्था धाःसा मदु । धात्थें धायेगु खःसा संघीयताया मू थां प्रदेशया सरकार व प्रदेशया संसदं थःगु उपस्थितिया अनुभूति तकं जनतायात बीफुगु अवस्था मदुनि । प्रदेशया सर्वसाधारणयात थःगु प्रदेशया मुख्यमन्त्री, सभामुख व मन्त्रीतय् नां न्यन धाःसा लिसः बीफुपिं नगण्य हे जक दइ । गुलि जनतायात वंगु आमनिर्वाचनय् थःपिंसं प्रदेशया सभासद नं ल्ययागु खँ तकं ल्वःमने धुंकल । उमिसं अझ नं चुनाव मार्पmत थःपिंसं वडा सदस्य, वडा अध्यक्ष, मेयर व संघया सभासद् ल्ययागु जक लुमंनि । थन प्रदेश तह नं कार्यान्वयन तहलय् वनेधुंकल धइगु वाः हे मचाःनि । उकिं संघीयताया वास्तविक अभ्यासया अनुभूति जनतां याये मखंक हे संघीयताया कारणं कर अप्वःगु धकाः हल्ला यायेगु पाय्छि जुइ मखु ।
संघीयता क्वातुकेगु नितिं दकलय् अप्वः चिन्तित जुइमाःपिं सुं दइसा व प्रादेशिक सरकार व संसद हे खः । छाय्कि संघीयता मन्त धाःसा मदइगु संरचना धइगु प्रादेशिक तहया राजनीतिक संरचना खः । उकिं स्वाभाविक रुपं संघीयता ल्यनेमाः धकाः संघ व स्थानीय तह चिन्तित मजुइफु । उकिं प्रादेशिक सरकार व संसदं थःगु उपस्थिति जनताय् गुलि क्यने फइ संघीयता उलि हे क्वातुइ । तर थौंतक प्रादेशिक सरकारतय्सं थःगु आकार क्यने मफुनि । प्रादेशिक सरकार नं दु धइगु अनुभूति प्रादेशिक विदा घोषणाय् जक खनेदु । सुशासन, विकास निर्माण व स्थानीयतहया विकास निर्माणया ज्यायात सुपरिवेक्षण व दिशानिर्देश जुइगु कथं प्रदेशया सरकार व संसदं म्हितेमाःगु भूमिकाया तत्काल अभाव धाःसा खनेदु । प्रादेशिक सरकारया भूमिका प्रभावकारी मजुल धाःसा संघीयताय् न्ह्यसः दनाः खतरा ब्वलनी । थ्व सवालय् मेपिं मखु प्रादेशिक सरकार व संसद गुलि चिन्तित खः धइगु सीमदुनि ।
LEAVE YOUR COMMENTS