सर्वोच्च अदालतया पूर्ण इजलासं सतक विस्तार सम्बन्धय् जारी याःगु पूर्ण पाठया सारांश
३.१ सम्पत्ति आर्जन यायेगु, भोग यायेगु, न्याये–मी योगु व कानुनया परिधि दुने मेमेगु उपयुक्त तवरं व्यवस्थापन यायेगु अधिकार प्रदान यानाः नागरिकया सम्पत्ति, कानुन बमोजिम बाहेक अहरणीय जुइगु प्रत्याभूति संविधानं बियातःगु अधिकारया सन्दर्भय् थीथी इलय् थीथी मुद्दाय् सिद्धान्त प्रतिपादन यानाः नागरिक अधिकारया संरक्षणय् अभिभावकीय भूमिका सर्वोच्च अदालतं म्हिता वयाच्वंगु दु ।
सर्वोच्च अदालतय् वःगु मुद्दातय्गु निरुपणया निंतिं प्रस्तुत विषयया आलोकय् सर्वोच्च अदालतं विकास निर्माणय् सरकारया दायित्व व नागरिकया अधिकारया दथुइ सन्तुलन कायम यायेमाःगु आवश्यकतायात नं कुलेगु ज्या यानाच्वंगु दु । अथे हे विकास निर्माण यायेबलय् वातावरण संरक्षणप्रतिया अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिवद्धतायात तकं ध्यानय् तयाः वातावरणय् प्रतिकूल लिच्वः मलाइकथं यायेमाःगु तथ्ययात नं सशक्त धंगं हे ल्ह्वंगु दु ।
संविधानाया धारा ३६ या आवासया हकयात सम्मान यायेमाःगुपाखे इंगित याःगु दु । लोकतान्त्रिक मूल्य व मान्यताय् आधारित कानूनी ज्याप्रति प्रतिवद्ध सविधान अन्तर्गत निर्माण जूगु सरकार, थीथी निकाय व पदाधिकारीं शक्तिया लिधंसाय् बलपूर्वक निजी सम्पत्तिइ हस्तक्षे यायेगु अनपेक्षित जुइगु तथ्ययात नं थः सिद्धान्तय् प्रतिविम्बित याःगु दु ।
३.१ सर्वोच्च अदालतपाखें प्रतिपादित जुयाः विकासित व स्थापित सिद्धान्तया रुपय् दयाच्वंसां नं सर्वोच्च अदालतं प्रतिपादन याःगु सिद्धान्तअनुरुप ज्या मजसे नागरिक हक अपहरित जूगु, वातावरणय् प्रतिकूल लिच्वः लाःगु, पुरातात्विक महत्वया सामाग्री वा स्थलय् प्रतिकूल लिच्व लाःगु थेंज्याःगु विषय उठान जुयाः सर्वोच्च अदालत व उच्च अदालतय् मुद्दात लानाः विचाराधी दुगु, अज्याःगु मुद्दात तयेगु क्रम जारी जुयाच्वंगुपाखे ध्यानाकर्षण जुयाः थुपिं हे विषयत संबोधन यायेमाःगु आवश्कय जूगु ठहर यासें थ्व अदालतया मंकाः इजलासपाखें प्रस्तुत मुद्दा पूर्ण इजलासय् छ्वया हःगु खनेदु ।
थुपिं विषयतलिसें सम्पत्तिया अधिकारय् हकं बञ्चित जुइबलय् संविधानपाखें प्रत्याभूत मेमेगु हकत थें हे नोःया गुगुं नं भागय् वये वने व बसोबार यायेगु, पेशा रोजगार यायेगु, उद्योग, व्यापार व्यवसायया स्थापना संचालन यायेगु स्वतन्त्रताया हक धारा १७ (ङ) व (च), स्वच्छ वातावरणया हक धारा ३०, आवासया हक धारा ३७ य् तकं प्रत्यक्षरुपं लिच्वः लाइगु खनेदु धाःसा अझ व्यापकताय् वनेबलय् शिक्षा सम्बन्धी हक धारा ३१, धार्मिक स्वतन्त्रताया हक धारा २६, भाषा व संस्कृतिया हक धारा ३२ नं प्रभावित जुइगु खनेदु ।
थुकियापाखें आम रुपय् आर्थिक रुपय् विपन्न समुदायया नागरिकत अन्यायय् लाइगु खने दु । संविधान व उकिया अधिनय् च्वनाः प्रचलनय् दुगु कानूनतय्गु पूर्ण पालना व सर्वोच्च अदालतपाखें प्रतिपादित सिद्धान्ततय्गु अनुशरण यानाः विकास निर्माणसम्बन्धी आयोजनात संचालन जूसा संविधानया धारा ४२ (२) लय् प्रदत्त आर्थिक विपन्न समुदायं प्राप्त याःगु हकतकं संरक्षित जुइगु व विकास निर्माणय् सरोकारवाला नागरिकतय्गु सहभागिता अभिवृद्धि जुयाः विकास आयोजनाय् सरोकारावालातय् अपनत्व कायम जुयाः लक्षित विकास आयोजनात इलय् हे सम्पन्न जुयाः विकासया प्रतिफल सकलें नागरिकं उपभोग यायेगु व विकास आयोजनाय् जूगु ढिलाईया कारणं अप्वइगु लागत नं म्हो जुइगु स्पष्ठ हे खने दुगुलिं आः जग्गा प्राप्त यायेबलय् न्ह्यतनाकथंया निर्देशनात्मक आदे जारी याना बिउगु दु ।
(क) सार्वजनिक सडक ऐन, २०३१ या दफा ४ य् सतक सीमाया निंतिं जग्गा प्राप्त यायेमाःगु व्यवस्था यागुलिं कानूनबमोजिक जग्गा प्राप्त यानाः जक सतक सीमा क्वःछिउ ।
(ख) आवासया हकपाखें बञ्चित यायेगु ज्यायात तसकं संवेदनशील धंगं ग्रहण यानाः विकल्पहीन अवस्थाय् बाहेकं आवासया सुरक्षायात प्रतिकूल लिच्वः लाइकथं ज्या यायेमते याकेमते ।
(ग) आवास क्षेत्रपाखें सतक निर्माण यायेमाःगु अवस्था ब्वलन धाःसा मस्तय्गु शिक्षाया अकयात तकं आत्मसात् यानाः उपयुक्त विकल्पया व्यवस्था यानाः उकिया निंतिं लगे जुइगु यथोचित ई बियाः प्रतिकूल लिचव मलाइकथं व्यवस्थपन या ।
(घ) सहज, सरल, प्रभावकारी व निर्विवाद रुपय् जग्गा प्राप्ति यायेगु माध्यम वार्ता जूगुलिं विज्ञ समूहपाखें सरोकारवालालिसे वार्ता यानाः जग्गा प्राप्त यायेगु ज्यायात उच्च प्राथमिकताय् तयेगु ।
(ङ) जग्गा प्राप्ति यायेबलय् दक्वं जग्गा आयोजनाय् लानाः वा अधिक जग्गा लानाः छुं जग्गा जक ल्यं दयाः उपयोगिताविहीन जुयाः विस्थापित जुइ, उगु थासय् दुगु निर्माणपाखें अधिकतम लाभ वा लाभ प्राप्त याइगु वर्गय् विभाजित यानाः विस्थापित जुइपिनिगु पुर्नवास व पुर्नस्थापनाया हकयात तकं संबोधन जुइकथं समन्यायिक आधारय् जग्गा प्राप्ति ऐन, २०३४या दफा १३ व १६ व जग्गा प्राप्ति नियमावली, २०२६ या व्यवस्था अनुरुप मुआब्जा व क्षतिपूर्ति निर्धारण यायेगु ।
(च) वातावरण संरक्षण वव पुरातात्विक महत्व तइगु स्थलतय्गु संरक्षणयात केन्द्र विन्दुइ तयाः विकास आयोजना संचानल व निर्माण यायेगु ।
(लिखँ ः वंगु जेठ १२, मंगलवाःकुन्न्हु सर्वोच्च अदालतया न्यायाधिशपिं केदारप्रसाद चालिसे, हरिकृष्ण कार्की व पुरुषोत्तम भण्डारीया पूर्ण इजलासं सतक विस्तार सम्बन्धय् जारी याःगु उत्प्रेषण परमादेशया सांराश विवरण–सं)
LEAVE YOUR COMMENTS