ने. सं. ११४४ चौलाथ्व एकादशी - कामदा एकादशी

नेवाः आन्दोलन व थौंया लँपु

नेवाः अनलाइन न्युज स्वदँ फुनाः प्यदँय् क्यंगु लसताय् वंगु वालय् छगू विशेष ज्याझ्वः जुल । ‘नेवाः आन्दोलनया मुद्दा व थौंया लँपु’ विषयय् जूगु उगु विशेष ज्याझ्वलय् थीथी पार्टीइ आवद्ध नेवाः नेतातय्गु बिचाः न्यनेगु ज्या जूगु खः । तर दबुली दनाः वय्कःपिंसं गुगु बिचाः अभिव्यक्त यानादिल, उकिं धाःसा नेवाःतय्त उत्साहित मखु, निराश हे जक याना बीगु सम्भावना यक्व खना ।

अथे नं न्ववानादीपिं वक्तातय्सं छता आशय छु प्वंकादिल धायेबलय् नेवाः आन्दोलनया थौंया लँपु धइगु संविधान संशोधन खः । संविधानय् संशोधन यानाः नेवाःतय्सं ल्ह्वनाच्वंगु मागया सम्पूर्ण वा छुं अंश पूरा याकेगु हे थौंया मू लँपु खः ।संविधान संशोधन यायेगु खःसा थौं देशय् अनुकुल वातावरण नं दु । छाय्धाःसां सत्ताय् दुई तिहाइ स्वयां नं अप्वः बहुमत दुगु सरकार दु । संविधान संशोधन यायेत माःगु नं दुई तिहाइ जक हे खः ।

सरकारया नेतृत्व यानाच्वंगु नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीया छगू तःधंगु पक्ष (पूर्व माओवादी) ला संविधान संशोधन यायेमाः धइगु लाइनं अझ नं विचलित (शायद) मजूनि हे जुइमाः । सरकारय् लिपा समाहित जूवंगु संघीय समाजवादी फोरम ला संविधान संशोधन यायेमाः धइगु शर्त तयाः हे सरकारय् प्रवेश जूवंगु जुल । सरकारया पक्षय् थ्व इलय् ७० प्रतिशत स्वयां अप्वः बहुमत दु । यदि इच्छाशक्ति दुसा सरकार याकःचां हे संविधान संशोधन याये फइगु अवस्था थौं दु ।

वंगु चुनाव लिपा संसदय् मुक्कं न्यागू हे जक राष्ट्रिय दल कायम जूवंगु खः । उकी मध्ये निगू एकीकरण जुयाः छगू जुल । मेगु छगू नं सरकारय् दुहां वन । आः निगू हे जक दल विपक्षीइ दनि – नेपाली कांग्रेस व राष्ट्रिय जनता पार्टी (राजपा) । लसताया खँ छु धायेबलय् यदि नेवाः लगायत आदिवासी जनजाति व मधेसी जनताया हितय् संविधान संशोधनया प्रस्ताव वल धाःसा विपक्षी बेञ्चय् च्वनाच्वंगु नेपाली कांग्रेस व राजपा निगू पार्टीं नं पूरा हे नुगः चायेकाः समर्थन याइगु अवस्थाय् दु ।

थौंया लागिं वय्कःपिंसं धयादी थें ‘सम्पूर्ण’ नेवाःत छप्पँ छधी जुइमाःगु आवश्यकता मदुनि । आःयात नेकपा, कांग्रेस व संसफो पार्टीया निगू दर्जन ति नेवाः नेतात जक छप्पँ छधी जुयादीसां गाः ।

अर्थात संविधान संशोधनया प्रस्ताव सदनय् पेश जुल धाःसा आः ७० मखु ९५ प्रतिशत सांसदतय् समर्थन वइगु निश्चित दु । आदिवासी जनजाति, मधेसी, दलित आदि समुदायया हितय् संविधान संशोधन यायेगु खःसा थ्व ति उपयुक्त वातावरण न्हापा गबलें वःगु मदु, लिपा नं हानं वइ धकाः आशा मयाःसां जिउ ।अतः नेवाः आन्दोलनया थौंया मू लँपु धइगु थ्वहे संसदपाखें संविधान संशोधन यानाः थःगु अधिकार प्राप्त यायेगु खः ।

अधिकार प्राप्तीया लागिं गुलि नं बः यायेगु खः, थ्वहे इलय् यायेमाः । छाय्धाःसां नेवाः आन्दोलन धइगु नेवाः थःपिंसं हे संविधान संशोधन यायेगु तकया हैसियत ज्वनाः न्ह्यानाच्वंगु आन्दोलन मखु । नेवाः आन्दोलनकारीतय्सं आःया आन्दोलन धइगु झी थः हे सत्ताय् वनेगु आन्दोलन खः धकाः पिने न्ववायेगु याःसां थ्व वास्तवय् थः हे सत्ताय् वनेगु आन्दोलन मखु ।

वय्कःपिंसं झी नेवाःत थः हे सत्ताय् वनेगु आन्दोलन धकाः पिने न्ववायेगु यानामदीसां जिउ । झीगु आन्दोलन धइगु मूलतः सत्ताय् वनेत राजनीति याइपिं राजनीतिक पार्टीतय्त दबाब बीगु जक आन्दोलन खः । उकिं झीसं कन्हय् तःधंगु हे आन्दोलन याःसां नं वं याइगु ज्या धइगु थ्वहे राजनीतिक पार्टीतय्त दबाब हे बीगु जक खः । अतः अथे दबाब हे जक बीगु खःसा व कन्हय् छाय्, थौं हे बियादिसँ ।

थौं दबाब बिल धाःसा उकिं बरु छुं भचा जूसां ज्या याइगु सम्भावना दु । छाय्धाःसां आः तक सत्तापक्ष व विपक्षय् गुलि नं दलत थ्यनाच्वंगु खः, उपिं सकलें संविधान संशोधनया पक्षय् दुपिं हे खः । लिसें आः थथें उमि दथुइ अन्य मुद्दायात कयाः छुं विवाद नं पिहां वःगु मदुनि । उकिं संविधान संशोधनया विषयय् उमि दथुइ सल्लाह जुइगु सम्भावना आः यक्व दु ।

कन्हय् परिस्थिति हिला वन धाःसा अज्याःगु वातावरण धमाधम मदया नं वनेफु । थ्वहे झ्वलय् सरकारया नेतृत्व यानाच्वंगु दल नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीया उच्च नेतातय् दथुइ छुं न्हि न्ह्यः च्वंगु छगू मुँज्यां निर्णय याःगु दु कि संविधान संशोधन यायेत नेकपा तयार दु । संशोधन यायेत जक मखु छु छु विषयय् संशोधन यायेत थःपिं तयार धइगु खँ नं मुँज्यां निर्णय याःगु खः ।

मुँज्याया निर्णय कथं ‘नेपाःया राष्ट्रियता, क्षेत्रीय अखण्डता व सार्वभौमिकता’य् लिच्वः लाइगु विषय बाहेक मेगु फुक्क हे विषयय् संशोधन याये फइ । अज्याःगु संशोधन यायेत नेकपा तयार दु ।नेकपाया थ्व निर्णय सामान्य रुपं स्वयेबलय् बांलाः व व्यापक खने दुसां थुकिं छगू न्ह्यसः धाःसा थना बीगु खनेदु । ‘नेपाःया राष्ट्रियता, क्षेत्रीय अखण्डता व सार्वभौमिकता’य् लिच्वः लाइगु बाहेक मेगु ‘फुक्क’ हे विषयय् संशोधन याये फइ धाःगुया अर्थ ‘गणतन्त्र’ व ‘धर्म निरपेक्ष’ या व्यवस्था यानातःगु धारा नं संशोधन याये फइ धाःगु खः ला ?

‘गणतन्त्र’ व ‘धर्म निरपेक्षता’ ला राष्ट्रियता, क्षेत्रीय अखण्डता व सार्वभौमिकताय् लिच्वः लाइगु विषय मखु । अले थौंकन्हय् संविधानया थ्व धारा नं संशोधन यायेमाः धकाः छगू कुनं माग नं जुया हे च्वंगु दु । उकिं वर्तमान सरकारया नेतृत्व यानाच्वंगु पार्टी संविधान संशोधन यायेत तयार दु धाःगुया अर्थ आदिवासी जनजाति व मधेसीया अधिकार सुनिश्चित जुइ कथंया संशोधन यायेत तयार दु धाःगु खः लाकि गणतन्त्र व धर्म निरपेक्षता नं संशोधन यायेफु धाःगु खः, थ्व नं थौं कुलेमाःगु विषय जूगु दु ।

खतुं आः संविधान संशोधनया लागिं आन्दोलन यायेगु खःसा सम्पूर्ण नेवाःत छप्पँ छधी जुइमाः धकाः नं वय्कः राजनीतिक पार्टीया नेवाः नेतातय्सं धयादीगु दु । तर थौंया लागिं वय्कःपिंसं धयादी थें ‘सम्पूर्ण’ नेवाःत छप्पँ छधी जुइमाःगु आवश्यकता मदुनि । आःयात नेकपा, कांग्रेस व संसफो पार्टीया निगू दर्जन ति नेवाः नेतात जक छप्पँ छधी जुयादीसां गाः ।

उलि जक जुल धाःसां संविधान संशोधनयात तःधंगु दबाब लाः वनी । नेवाः आन्दोलनया थौंया मू लँपु धइगु नं थ्वहे खः । यदि वय्कःपिं उलि हे छप्पँ जुइ मफुसा ‘सम्पूर्ण’ नेवाः छप्पँ जुइमाः धकाः भाषण याना जुइगुया सीधा अर्थ भावनाय् बाः वनाः नेवाः आन्दोलन यानाच्वंपिं सम्पूर्ण नेवाः न्ह्यलुवा व कार्यकर्तातय्त मूर्ख दयेकेगु जक जुइ । थुलि खँ झी मूर्ख जुइका तःपिं नेवाः नेता–कार्यकर्तातय्सं नं आः थुइकेमाःगु आवश्यकता दु ।