सम्पदा पुनःनिर्माणय् सुस्तता
देशय् तःभुखाय् ब्वःगु स्वदँ फुनाः प्यदँय् क्यने धुंकूगु दु । तःभुखाय् ब्वःगु स्वदँ फुइ धुंकाः नं आपालं सम्पदा पुनःनिर्माण जुइ फुगु मदुनि । छगू ल्याखं धायेगु खःसा सम्पदा पुनःनिर्माणय् उदासीनता खने दयाच्वंगु दु । तःभुखाचं क्षति जूगु १,५९८ सम्पदा मध्ये थ्व स्वदँया दुने जम्मा ७९ गू अर्थात ४.ढ४ प्रतिशत सम्पदाया जक पुनःनिर्माण जूगु दु ।
पुरातत्व विभागं पिथंगु भुखाचं प्रभावित स्मारकया प्रारम्भिक प्रतिवेदन कथं २० गू जिल्लाया १,५९८ सम्पदा भुखाचं क्षति जूगु दु । स्वनिगःया १,१०४ व स्वनिगलं पिनेया ४९४ यानाः मुक्कं १,५९८ सम्पदा भुखाचं क्षति जूगु विवरण विभागयाके दु ।
महालेखा परीक्षकया ५५ क्वःगु वार्षिक प्रतिवेदन–२०७४ य् न्ह्यथनातःगु विवरणकथं भुखाचं येँय् ५६४, यलय् २८४ व ख्वपय् २५६ यानाः १,१०४ सम्दायात क्षति याःगु खः ।
छगू तथ्यांककथं देय्न्यंकं ७,४०२ व स्वनिगलय् जक ५,४०२ पुरातात्विक महत्वया सम्पदा सुचीकृत जुयाच्वंगु दु । महालेखाया प्रतिवेदनय् धयातःगु दु, ‘क्षति जूगु मध्ये पुनःनिर्माण सम्पन्न जूग, निर्माणाधीन व ल्यं दुगु ल्याः गुलि दु धइगु बारे यकीन तथ्यांक तयातःगु खनेमदु ।’
# मरुसतःया पुनःनिर्माण
ऐतिहासिक, धार्मिक, सांस्कृतिक व पुरातात्विक दृष्टिकोणं महत्वपूर्ण मरुसतः समुदायया सहभागिताय् पुनःनिर्माण यायेगु धकाः सम्झौता जूगु दछि दयेधुंकाः नं ज्या न्ह्याके फयाच्वंगु मदु । मरुसतः पुनःनिर्माण यायेत राष्ट्रिय पुनःनिर्माण प्राधिकरण, पुरातत्व विभाग व येँ महानगरपालिकां ग्वाहालि यायेगुकथं थगुने बैशाख २९ गते सम्झौता जूगु खः ।
सम्झौता जूगु छुं दिं लिपा हे स्थानीय तहया निर्वाचन जुल । काष्ठमण्डप पुनःनिर्माण अभियानया अध्यक्ष वीरेन्द्रभक्त श्रेष्ठं येँ महानगरपालिकाय् पदाधिकारी निर्वाचित जुया वये धुंकाः महानगरपालिका थम्हं हे दयेकेगु धकाः अभियानयात ज्या याके मबिउगुलिं पुनःनिर्माणया ज्या अवरुद्ध जूगु दावी यानादी ।
अभियानया अध्यक्ष श्रेष्ठं दावी दु, ‘पुनःनिर्माण शुरु जुइधुंकूगु मरुसतः लागाय् येँ महानगरपालिकां असार ६ गते तालं ग्वयाः ताःचा ज्वनाः वन । महानगरपालिका थम्हं नं मदयेकू, जिमित नं ज्या याके मबिल ।’अभियान व महानगरपालिका दथुइ मरुसतःयात पुलांगु हे स्वरुपय् पुनःनिर्माण यायेकथं थगुने बैशाख २९ गते १५ गू बुँदाया सम्झौता जूगु खः ।
तर उगु सम्झौतायात मान्यता मबिसे येँ महानगरपालिका थम्हं हे दयेकेगु धकाः निर्माण पना बिउगु खः । पुनःनिर्माणया ज्याय् विवाद जुयाः थवंथवय् समझदारी कायम जुइ मफुत धाःसा प्राधिकरणया कार्यकारी समितिपाखें जुइगु निर्णय हे अन्तिम जुइ धइगु खँ सम्झौताय् न्ह्यथनातःगु खः। उकिया हे लिधंसाय् येँ महानगरपालिकां हस्तक्षेप यानाः अभियानयात ज्या याके मबीवं अभियानं पुनःनिर्माण प्राधिकरणयात पौ हे च्वयाः उकिया जानकारी याकूगु खः ।
लिपा मरुसतः पुनःनिर्माणया निंतिं येँ महानगर व प्रदेशसभाय् निर्वाचित जनप्रतिनिधिं सहलह यानाः काष्ठमण्डप पुनःनिर्माण समिति नांया छगू समिति गठन यात । समितिया सक्रियाताय् थ्व हे वंगु बैशाख ३१ गते संस्कृति, पर्यटन व नागरिक उड्डयन मन्त्री रवीन्द्र अधिकारीं पुनःनिर्माणया शुभारम्भ यानादीगु खः । पुनःनिर्माया शुभारम्भ जुइधुंकाः थौंकन्हय् आवश्यक निर्माण सामाग्री चूलाकेगु ज्या जुयाच्वंगु समितिया अध्यक्ष नापं प्रदेशसभा सदस्य राजेश शाक्यं कनादिल ।
‘निर्माण सामग्री चूलाकाः प्यलया दुने पुनःनिर्माण शुरु यायेगु योजना दु, सरकारं नीति तथ कार्यक्रमय् प्वंकूगु प्रतिवद्धताकथं स्वदँया दुने मरुसतः पुनःनिर्माण सम्पन्न जुइ’ वय्कलं धयादिल । मरुसतःया ११०० दँ पुलांगु सिँ बसन्तपू हनुमानध्वाखा लाय्कू लागाय् अलपत्र अवस्थाय् त्वःताःगुलिं खुया यंकीगु व चना वनेफुगुयात ध्यानय् तयाः समितिं न्हापांगु चरणय् मरुसतःया सिँ दक्वं सुरक्षित थासय् तयेगु ज्या याःगु खः ।
भुखाय् लिपा पुरातत्व विभाग, बेलायतया दुरहाम विश्वविद्यालय व संयुक्त राष्ट्र संघीय शैक्षिक, वैज्ञानिक व सांस्कृतिक संगठन (युनेस्को)या मंकाः कुतलय् याःगु उत्खननपाखें प्राप्त अवशेषया आधारय् विश्व सम्पदाया धलखय् दुथ्यानाच्वंगु बसन्तपू लाय्कू लागाया मरुसतः ईश्वी संवत्या ७ औ शताब्दी दयेकूगु पुष्टि जूगु खः ।
# रानीपुखू ख्यः जुइन
निदँत्या न्ह्यः १८ औ भुकम्प सुरक्षा दिवसया लसताय् रानीपुखू व दथुइ च्वंगु बालगोपालेश्वर देगः पुनःनिर्माण यायेत राष्ट्रपतिं शिलान्यास यानादीगु खःसां नं पुनःनिर्माणया ज्या धाःसा अलपत्रय् लानाच्वंगु दु । गुकिं यानाः ऐतिहासिक रानीपुखू छगू चकंगु ख्यःया रुपय् हिला वनाच्वंगु दु । महानगरपालिका व निर्माण व्यवसायीलिसे जूगु सम्झौताकथं वंगु कात्तिक मसान्ततकया दुने उकिया पुनःनिर्माण क्वचयेकेमाःगु खः ।
महानगरपालिकाया इन्जिनियर भीष्मराज सोगुया कथं रानीपुखू पुनःनिर्माणया निंतिं धकाः हे आतकया दुने प्यंगू करोड खर्च जुइधुंकूगु दु । ‘विज्ञ समूहं दयेकेधुंकूगु संरचना थुनेत प्रतिवेदन बिउगुलिं थ्व स्वयां न्ह्यः निर्माणय् जूगु खर्च दक्वं सितिं वन’, वय्कलं धयादिल ।
१०८ गू तीर्थया लः हयाः दयेकातःगु ‘विष्णुतीर्थ’ पुनःनिर्माणया झ्वलय् कंक्रिट प्रयोग जूगु धइगु विषयय् येँ महानगर प्रमुख व उपप्रमुख दथुइए विवाद जुइवं २०७४ पुस १३ गते महानगरं रानीपुखू पुनःनिर्माणया अध्ययन यानाः बाःछिया दुने सुझाव सहितया प्रतिवेदन बीत पुरातत्व विभागया पुलांम्ह महानिर्देशक विष्णुराज कार्कीया संयोजकत्वय् झिंछम्हेसिया विज्ञ समूह गठन याःगु खः ।
समूहं पुलांगु हे संरचनाय् पुनःनिर्माण जुइमाःगु प्रतिवेदन बिउगु दु, तर ज्या न्ह्याः वने फयाच्वंगु मदु । बालगोपालेश्वर देगः थगुने असारय् पुनःनिर्माण सम्पन्न यायेकथं सम्झौता जूगु खः । स्थानीयवासी नापं सम्पदाप्रेमी सुमना श्रेष्ठं धयादी, ‘ऐतिहासिक सम्पदात अस्तित्वया संकटय् लानाच्वंगु दु । रानीपुखू खुल्ला चौर थें जुयाच्वंगु दुसा बालगोपालेश्वर देगः जमिनय् तंगु दु ।’
# बुंगद्यःया देगः नं सुस्त
निदँत्या न्ह्यः राष्ट्रिय भुखाय् दिवसया हे अवसरय् लाकाः प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीं तःधंगु तामझामलिसें यलया बुंगय् च्वंगु बुंगद्यःया देगः पुनःनिर्माण यायेत शिलान्यास यानादीगु खः । थ्व देगः दनेगु ज्या नं सुस्त गतिइ दु । श्रीलंका सरकारया न्यागू करोड आर्थिक ग्वाहालिइ पुनःनिर्माण जुयाच्वंगु बुंगद्यःया देगः २०७५ साल असारय् सिधयेकेमाःगु सम्झौता दु ।
तर आतकया दुने २५ प्रतिशत जक ज्या जूगु परियोजना प्रमुख लिसें यल लाय्कू हेरचाह अड्डाया प्रमुख काजी प्याकुरेलं कनादी । ‘स्वला न्ह्यवंनिसें ज्या दिनाच्वंगु दु । आतक फाउन्डेसनया फः दयेकेगु ज्या जक जूगु दु, ई थप यायेगु गृहकार्य जुयाच्वंगु दु । द्रुत गतिं ज्या जूसां नं पुनःनिर्माणया निंतिं निदँया ई कायेफु’ वय्कलं धयादी ।
# धरहरा ग्वतूगु ग्वतुलं
सरकारं २०७३ असार ३१ गते ‘मेरो धरहार म आपैm बनाउँछु’ अभियान संचालन यायेगु निर्णय याःगु खः । धरहरा पुनःनिर्माणया निंतिं खाताय् गुंगू करोड तका नं जम्मा जुइधुंकूगु दु । नेपाल टेलिकमं धरहार पुनःनिर्माण यायेगु सम्झौता याःसां नं लिपा सम्झौतापाखें लिचिलेवं प्राधिकरण थम्हं हे धरहरा दयेकेगु निर्णय याःगु खः ।
# पशुपतिया सम्पदा नं अलपत्र
विश्व सम्पदाय् लानाच्वंगु पशुपतिया ५१८ स्मारकमध्ये ९५ गू भुखाचं क्षति जूगु खः । मेगु १५ गू सम्पदा पूर्ण रुपं क्षति जूगु दु । पूर्ण क्षति जूगु मध्ये आकया दुने छगू व आंशिक क्षति जूगु मध्ये प्यंगू जक सम्पदा पुनःनिर्माण जूगु पशुपति क्षेत्र विकास कोषया निर्देशक भरत मरासिनी जानकारी बियादिल । वय्कःया कथं झिंन्यागू सम्पदा पुनःनिर्माण जुयाच्वंगु दु ।
पशुपति क्षेत्रया ७५ गू सम्पदा अझं अलपत्र दु । प्राधिकरणया तथ्यांककथं २०७२ साल बैशाख १२ गतेया विनाशकारी तःभुखाचं देय्न्यंकंया ७५३ सम्पदाय् क्षति जूगु दु । उकी मध्ये आतकया दुने १०० गू समपदा जक पुनःनिर्माण सम्पन्न जूगु दु ।
LEAVE YOUR COMMENTS