ने. सं. ११४४ चौलागा पारू -

भाग्यमानि ज्येष्ठत

डा. तुलसीनारायण श्रेष्ठ

मनूया न्ह्यपु मचा प्वाथय् दसांनिसें निर्माण जुयाः खुदँ न्हय्दँ दइबलय् करिब ९० प्रतिशत विकास जुइ धुंकी । थ्व हे न्ह्यपुया विकासया इलय् मांयात मस्तय्त भचा गाक्क पोषणयुक्त खाना नकेमाः, त्वंकेमाः । छम्ह वयष्क मनूया न्ह्यपु अथे हे छगूत्या किलो दइ । अन सछिगू अर्ब न्यून कोषत दइ । अले इमित स्वानातइगु साइनेप्स स्वंगू खर्ब दइ ।

नापनापं न्ह्यपुया कर्टिकल डेन्सिटी, ह्वाइट म्याटर, ग्रेम्याटर, न्यूरोट्रान्समिटर, स्टीम सेल आदिया कारणं न्ह्यपुया ल्वय् जुइगु खः । बुराबुरी जुलकि ल्वःमनीगु ल्वय् जुइगु खः । न्ह्यपुया विकास जुयाः जीवनय् थीथी अल्याख ज्या यायां ज्यलावनी । न्ह्यपु जीवनया उत्तरार्धय् बुलुहुं नं ज्यला वनाः, सुकय् जुया वनाः, म्हो जुयाः वनाः थीथी ल्वचं कया वइ ।

उकी मध्ये ज्याथ इलय् जुइगु अल्जाइमर सेनाइल डिमेन्सिया थेंज्याःगु ल्वःमनीगु ल्वय् जुइसा पार्किन्सन थेंज्याःगु अशक्त ल्वय् नं जुइ । थ्व प्रकृतिया हे लिच्वः खः । गथे शारीरिक ज्या यानाः ल्हाः तुति ज्यला वनी, अथे हे मानसिक ज्यां न्ह्यपु नं ज्यला वनी । परन्तु थथे बैशं याना जुइगु थज्याःगु ल्वय् नं गुलिं गुलिं ज्याथजिथिपिंत समान कथं सकसिनं मजू ।

गुलिसितं याकनं, गुलिसितं लिबाक्क जक । बस् थज्याःपिं हे लिबाक्क जक थज्याःगु ल्वय् जुइपिं वा ल्वय् हे मजुइपिं ज्याथजिथितय्त धाइ ‘सुपर एजर’ । थ्व सुपर एजर अंग्रेजी भाय् जुल, नेपाली वा नेपालभाषां जिं भाग्यमानिपिं ज्येष्ठत धकाः थन धयागु दु । मिले जूगु मेगु शब्द दःसा कनादिसँ । ख ला न्ह्यपुया ज्या भाग्यं जुइगु मखु, कर्म व कर्तूं जुइगु खः । शब्दया अभाव जक धयागु खः ।

सुपर एजर वा भाग्यमानि ज्येष्ठत समाजय्, समुदायय् तसकं म्हो जक दु । चय्दँ फुइ धुंकूपिं ज्येष्ठतय्त जक सुपर एजर धाइ । थज्याःपिं ज्येष्ठतय् स्मरणशक्ति, न्ववायेगु शक्ति, खँ ल्हायेगु शक्ति, शारीरक शक्ति आदि फुक्कं बैशया इलय् थें बलानाच्वनी । दशकौं न्ह्यः थें बलानाच्वनी । थज्याःपिं सुपर एजरतय् न्ह्यपु स्यनावनीगु, न्ह्यपु गना वनीगु, न्हयपु सुकय् जुयावनीगु ज्वलिंज्वःपिं पासापिनि स्वयां यक्व हे लिपा वा बुलुहुं जक, तसकं म्हो जक जुइ ।

थुकिं यानाः उमिगु स्मरण शक्तिनष्ट जुया वनीमखु । थज्याःपिं सुपर एजरतय्सं थीथी कथं थःगु दैनिकी, उसाँययात बलाकाः व्यवस्थापन यानाः थःगु फुइत्यंगु वैशयात ल्याय्म्हबलय् थें हे तुं तयाः जीवनय् मोजमस्ति यानाच्वनी । थज्याःपिं सुपर एजरतय् थ्व अवस्था गय् जुयाः, छु जुयाः बलानाच्वंगु जुइ धकाः अध्ययन अनुसन्धान याना स्वःबलय् थीथी खँ पत्ता लगे जूगु दु ।

सीदु कथं सुपर एजरतय्सं नियमित व्यायाम यानाच्वनी । चाहे व तःधंगु जुइमा वा चीधंगु, ल्हाः तुति जक संकेगु हे छाय् मजुइमा, नियमित जुयाच्वनी । अथे हे नियमित कथं न्हिं न्हिं छुं छुं ई उखेथुखे चाःहिलाःसां थःगु शरीरयात ठीकठाक यानातइ । नियमित कथं थम्हं याना वयाच्वनागु यायेफुगु शारीरिक तथा मानसिक ज्यात यानाच्वनी ।

उदाहरणया लागि ब्वनेगु, च्वयेगु, न्ववायेगु, स्यनेगु, कनेगु आदि । अथे हे समाजय् याना वयाच्वनागु सामाजिक ज्याखँ, छेँ छेँ, त्वाःत्वालय् पासा पुचलय् याना तुं च्वनी । जीवनय् गुबलय् नं थःत तनाव जुइका च्वनीमखु । तनाव जुलकि याकनं लंकाछ्वइ । नये त्वनेगुली न्ह्याबलें बिचाः यानाः जक नयाच्वनी । मजिउ मनिंगु नइमखु, त्वनीमखु ।

वाउँगु तरकारी, सिसाबुसा आदि नियमित कथं नया त्वनाच्वनी । थःत माःगु कथं आनन्द चछिं याउँक न्ह्यः वयेकी । गबलें नं थौं म्हाःल धकाः अल्सि चाइमखु । म्ये हालीपिं प्याखं हुलीपिं संगीत साधना याइपिं आदि मनोरञ्जनय् नं ई स्वयाः सना जुइ, ब्वति कया जुइ ।

अल्सि जुयाः च्वनीमखु । ख ला समाजय् माला स्वल धाःसा थज्याःपिं सुपर एजर अथवा भाग्यमानिपिं ज्येष्ठत यक्व दइ, दयेफु । थौंया समाजय् सकसितं म्हसिउम्ह छम्ह सुपर एजरत मध्ये छम्ह खः– संस्कृतिविद् डा. सत्यमोहन जोशी ।