ने. सं. ११४४ चौलाथ्व एकादशी - कामदा एकादशी

बाल अधिकार हननया तच्वःगु नमुना

डा. विजय सैंजु

न्ह्यखँ ः
नेपाल सरकारं सन १९९० सेप्टेम्बर १४ स बाल अधिकार महासन्धि पारित यायेधुंकाः नेपालय् बाल अधिकार संरक्षणया ज्याय् स्वर्ण युग वःगु धायेगु याः । थ्वहे दिं सेप्टेम्बर १४ अर्थात भाद्र २९ गतेयात नेपालय् जन आन्दोलन धुंकाः राष्ट्रिय बाल दिवस कथं हनेगु ज्या शुरु जुल । थ्वहे कथं वंगु भाद्र २९गते राष्ट्रिय सभागृहय् राष्ट्रिय बाल दिवस तःजिक हनाः क्वचायेकेगु ज्या नं जुल ।

थीथी बाल अधिकारकर्मीतय्गु उपस्थिति दुगु राष्ट्रिय सभागृहया दबुली छगू बृहत् ज्याझ्वलय् राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीं बालिका निर्मला पन्तया बलात्कार व हत्याया विषयय् न्ववासें अपराधीयात तुरुन्त लुइकाः कडा कारवाही यायेत सरकारयात उजं नं बियादीगु खः ।

नेपाःया न्हापांम्ह मिसाम्ह राष्ट्रपतिपाखें बालयौन शोषण विरुद्ध उज्वःगु कडा अभिव्यक्ति वःगु नेपाःया इतिहासय् सम्भवतः थ्वहे न्हापां जुइमाः ।नेपाःया न्हूगु संघीय संरचना कथं ७ गू प्रदेशया ७५३ गू इकाईस गुलि थासय् बाल दिवस गुकथं हनेगु ज्या जुल थुकिया ल्याःचाः ला सीमदु ।

तर मेडियाय् पिहांवगु बुखँ कथं देय्न्यंकं हे तःजिक राष्ट्रिय बाल दिवस हनेगु ज्या जूगु खँ वल । तर विडम्बनाया खँ छखे बाल दिवस धकाः सरकारी गैर सरकारी संघ संस्थात मस्त जुयाच्वनसा मेखे देय्या थीथी थासय् बालिका बलात्कार हत्याया बुखँ निरन्तर छापाय् वयाच्वन । श्रावण ९ गते निर्मला पन्तया बलात्कार लिपा हत्या जुइधुंकाः आःतक ३८ म्ह मिसा मस्त बलात्कार व हत्याया शिकार जूगु घटना सार्वजनिक जुल ।

थ्व तथ्यांकया लिधंसाय् धायेफु कि भाद्र २९ गते बाल दिवस हनाच्वंगु दिं हे बालिका बलात्कृत नापं हत्या जूगु खनेदु । बलात्कारया घटना
थीथी थासय् बलात्कारया घटना जुयाच्वंगु मध्ये बाँके, प्यूठान व दांगय् आपाः घटना जूगु खनेदु । प्रहरीया रिपोर्ट कथं प्रदेश नं. ५ छगुली जक हे वंगु लत्याया दुने ३३ म्ह बलात्कृत जूगु बुखँ दु ।

थ्व बाहेक राष्ट्रिय बाल दिवसया जःखः मिसामस्त व मिस्तय् बलात्कार व हत्याया छुं छुं घटना थथे दु –

१) कन्चनपुरय् श्रावण १० गते निर्मला पन्तया बलात्कार लिपा हत्या, सीम्ह कन्हय् कुन्हु भिमदत्त नगरपालिकाया वडा १९ या तु क्यबय् वांछ्वया तःगु ।

२) निर्मलाया हत्या जूगु जिल्लाया बेलडांगी गाउँपालिका वडा १ याम्ह १५ दँ दुम्ह मिसा मचायात निम्ह मिजंतय्सं जबर्जस्ती मोटरसाइकलय् तयाः १ किमि तापाक्क यंकाः सामुहिक बलात्कार । (कान्तिपुर, भाद्र १६, २०७५) ।

३) रुपन्देहीया छगू गां कन्चनपुरय् खुदँ दुम्ह मचायात २० दँ दुम्ह विकल धाःम्ह मिजंपाखें बलात्कार । अथे हे वंगु साउन महिनाय् ४५ दँया मनुखं ११ दँ दुम्ह घाँय् लः वंम्ह मचायात सुनसान थासय् बलात्कार । नागरिक । २०७५ असोज ३) ।

४) भाद्र १८ गते यलया बडिख्यलय् ३९ दँ दुम्ह थःहे अबुपाखें १० दँ दुम्ह म्ह्याय् बलात्कृत । कान्तिपुर । २०७५ भाद्र २०)

५) जनकपुरय् ११ दँ दुम्ह मिसा मचायात थः हे जःलाखःलापाखें बलात्कृत । न्हापां बलात्कृत मखु धकाः जनकपुर अस्पतालया डाक्टरतय्सं बिउगु रिपोर्ट सिराहा अस्पतालं लिपा बलात्कृत जूगु ठहर । अथेहे पोखराय् १२ दँ दुम्ह मिसामचायात २७ दँ दुम्ह कुसुम पौडेलं बलात्कार लिपा हत्या, अभियुक्त १२ घण्टाया दुने हे गिरफ्तार जूगु बुखँ । जनआस्था । असोज १७ गते)

६) किपुली ११ दँ दुम्ह मिसामचायात २५ दँ दुम्ह हेम बहादुर खत्रीं न्यान्हु तक ख्युंगु कोथाय् तयाः बलात्कार । (दि हिमालय टाइम्स् । सेप्टेम्वर ११, २०१८)

७) महाकाली न.पा.या स्थानीय ४० दँ दुम्ह आइत सुनारपाखें १० दँ दुम्ह मचाया बलात्कार । (अंग्रेजी न्हि पौ द राइजिंग नेपाल, सेप्टेम्बर १२, २०१८) ।

८) येँया काँडाघारी मनोहरा ताँनापं च्वंगु खाजाघरया ११दँ दुम्ह मचा निशान खड्काया अपहरण लिपा हत्या । थ्व सन्दर्भय् निम्ह ल्याय्म्ह गोपाल तामांग व अजय तामांग प्रहरी इन्काउन्टरय् गोलिं लानाः सीगु बुखँ गोरखापत्र साउन २२ गते २०७५)

९) वंगु वालय्जक नेपालगंजय् २८ दँ दुम्ह ल्याय्म्हं १३ दँ दुम्ह मचायात चान्हय् बलात्कार । अथेहे घोराही उपमहानगरपालिका १६ याम्ह मिसा मचायात धामिझाक्री उपचार यायेगु त्वह तयाः धामी पाखें हे बलात्कार ।

मस्तनापं वयस्क मिस्तय् बलात्कार व हत्याया छगू दशकया ल्याःचाः

नेपाल प्रहरी अपराध अनुसन्धान विभाग, महिला व बालबालिका सेवा निर्देशनालयया कथं २०६५।६६ सालय् बलात्कारया कुतः याःगु घटना ७५ गू दु, बलात्कार हे जूपिं ३९५ व यौनजन्य घरेलु हिंसाया सिकार जूपिं ९६८ म्ह दु । थ्वहे ल्याःचाः २०७३।७४ सालय् तक थ्यंबलय् बलात्कार कुतलय् लाःपिं ५३६ म्ह, बलात्कार हे जूपिनिं १,१३१ म्ह व घरेलु हिंसाया सिकार जूपिं ११,६२९ म्ह दु ।

थ्व ल्याखं छगू दशकया दुने बलात्कार हे जूपिं ८५ प्रतिशतं अप्वःगु दुसा, घरेलु हिंसा ६९४ प्रतिशतं अप्वगु दु । थ्व तथ्यांकं छु क्यनी धायेबलय् नेपालय् यौनजन्य अपराधया समस्या विकराल जुजुं वनाच्वंगु दु । थुकियात पनेत सरकारया सुरक्षा निकाय असफल जूगु दु । निर्मला हत्याकाण्डया पर्दाफास यायेमफुगु थुकिया दसि खः ।

बलात्कार, हिंसा, हत्या अप्वया वनाच्वंगुया मू हुनि
नेपालय् गणतन्त्र पलिस्था जुइ न्ह्यः अथवा २०४६ सालया जनआन्दोलन न्ह्यः, गुबलय् पोखराय् नमिता राजभण्डारी व सुमिता राजभण्डारीया बलात्कार लिपा हत्या यानाः सेती खुसिइ वांछ्वयातल अबले निसेंया घटनाक्रम स्वयेबलय् थज्याःगु बलात्कार व हत्याया साहस उच्च धनाढ्य वर्गया दथुइ जक खनेदु ।

व इलय् घटना जुइ धुंकाः पीडित छेँजःपिंसं बाध्यात्मक रुपं मिलापत्र यायेमाःगुु, शक्तीशाली निकायपाखें दबाब बियाः मुद्दा न्हंका छ्वयेगु चलन दुगु खः । नेपालय् बहुदलीय व्यवस्था वयेधुंकाः वा आःया गणतन्त्र पलिस्था जुइ धुंकाः थज्याःगु विकृत व घृणीत अपराधिक कुचरित्र निम्न वर्गया दथुइ नं खने दयावल ।

थौंकन्हय् गुगु बाल यौनशोषणया ज्या जुयाच्वन उकिया प्रमाणया रुपय् कञ्चनपुरय् निर्मला पन्तया बलात्कार व हत्या विषयय् उच्च वर्गयापिं मनूत स्वयां नं स्थानीय प्रभुत्व दुपिं छथ्वः पाशविक मनूतपाखें जूगु शंका दु । अले उमित स्थानीय पुलिस प्रशासनं संरक्षण यायेगु ज्या जुल ।

थ्व हे सिलसिलाय् हानं व परिघटना जूगु करिव छवाः लिपा पोखराय् १० दँ दुम्ह मिसामचाया बलात्कार लिपा विभत्सपूर्वक हत्या जुल । तत्काल अपराधी ज्वनेगु ज्या नं जुल । सिइदु कथं व अपराधी उच्चवर्गयाम्ह मनू मखु, न त आर्थिक रुपं सक्षमम्ह हे खः । थज्याःगु हे केसत देय्या थीथी थासय् जुयावं वनाच्वंगु न्हियान्हिथं पत्रपत्रिकाय् वयाच्वंगु दु ।

बालअधिकारकर्मी, संघसंस्था, थीथी संजालत सक्रिय जुयाः विशेष पहल कयाः अपराधीत मालेगुलि ग्वाहाली यायेमाःगु अवस्था वःगु दु । अन्यथा गैरसरकारी संस्थातय्गु सामाजिक विकासया ज्याय् हानं न्ह्यसःचिं लानाः खाली डलरखेतिइ हे जक याइपिं धायेके थम्वालेमाः, इलय् हे बिचाः याये ।

थुकिं छु क्यं धायेबलय् बलात्कार व हत्या थेंज्याःगु घृणित अपराध सामान्य जनताया दथुइ कुहां वल, गुगु कि तसकं भयावहस्थिति खः । बाल यौनशोषण थज्याःगु घृणीत ज्या आः देय्न्यंक न्यना वनाच्वंगु दु ।थुज्याःगु घटना परिघटना राजनीतिक पार्टीया नेता वा कार्यकर्तापाखें जुइबलय् पार्टीया हे साख कुहां वनीगु जूगुलिं थुकियात त्वपुया छ्वयेगु कुतः याइ ।

कञ्चनपुर घटनाया दोषीयात ज्वनेमफुगु वा ज्वनेत प्रशासन लिचिलाच्वंगुलिं थ्वहे कारण खः धाइपिं नं दु । नेपालय् अपराधिक मनोवल अप्वयावं वनाच्वंगुया मेगु कारण धइगु दण्डहीनता खः । नेपाः सरकारं दर्जन का दर्जन ऐनकानून पारित याःसां दर्जनका दर्जन नियमावली पितबिउसां थुकिया पूर्णरुपं पालना यायेमफु ।

धायेत ला विधिया शासन रुल अफ ल) लागु यायेमा धाइ, तर झीथाय् रुल अफ ल गुबलें हे पूर्ण मजू । गुकिं यानाः दण्डहीनता इम्प्युनिटि) अप्वः जुजुं वन ।

लाचार नेपाः सरकार
राष्ट्रिय बाल दिवस हनेगु ईया जःखः देय्या थीथी लागाय् मिसामस्तय्गु बलात्कार व हत्या जुजुं वनाच्वंसां अपराधी नियन्त्रण याये मफुगु वा ज्वनेमफुगु धइगु सरकारया लाचारिपन खः । अझ नकतिनि हे बुखँ पितवःकथं कञ्चनपुर बालिका बलात्कार व हत्या सिलसिलाय् डि.एन.ए.या परीक्षणय् अपराधी धकाः शंकाया घेराय् दुपिं प्रहरी व वया काय् नापं मेयरया काय्चा लगायतयागु परीक्षण असफल जुल धाल ।

गुलि पत्या यायेगु वा पत्या मयायेगु, थुकिं विधिया शासनयात हास्यास्पद याना बिउगु जक मखु अपराधिक मनोबल झं जक थकानाबिल । दण्डहीनताया थ्व नमुना खः । अझ प्रधानमन्त्रीया अभिव्यक्ति कथं अपराधि ज्वनेत १२ दँ नं लगे जुइफुगु खँचुं यानाः दण्डहिनता अप्वयावं वनीगु सम्भावना ब्वलन ।

छगू धापु दु वगकतष्भ मभबिथभम ष्क वगकतष्अभ मभलष्भम अर्थात न्याय लिबाकेगु धयागु हे न्याय मबीगु सरह खः । कञ्चनपुरया भिमदत्त नगरपालिकावासित त्रसित जुयाच्वन, मोहनि स्वन्ति नखःया जःखः हानं आन्दोलन शुरु जुया च्वन । थ्व सन्दर्भय् आः सरकारं गुगुकथं पलाः न्ह्याकी स्वये ल्यंदनि । अन्तिम अनुसन्धानया लिच्वः आःतक पित मबिउनि ।

थुगुसीया भाद्र २९ गतेया राष्ट्रिय बालदिवसया उपहार मस्तय्गु बलात्कार, हत्याहिंसा कथं न्ह्यःने वल । थ्वहे सन्दर्भय् नकतिनि हे हे बालिका सम्मेलन छगू नं जुल । तर व सम्मेलनय् उपस्थित सहभागितसं निर्मला काण्डया खँय् तःगू न्ह्यसः यातं नं ग्वसाः खलः सुम्क च्वनाबिल । थुकिं यानाः वातावरण स्यनाः कार्यक्रम क्वःदल । सभागृह दुने नाराबाजि नं जुल । बालिका सम्मेलनया औचित्यताया बहस जुल, आयोजकत भागाभागया स्थिति वल ।

दकलय् लिपा
कञ्चनपुरया निर्मला पन्तया बलात्कार लिपा हत्या याःम्ह अपराधियात सरकारं याकनं हे सार्वजनिक मयात धाःसा सूदुर पश्चिम प्रदेशय् आन्दोलन तच्वया वनाः देय्न्यंकं हे आन्दोलनया भयावहस्थिति वयेफुगु आशंका जुयाच्वंगु दु । आःया गणतान्त्रिक नेपाः सरकार, गृह प्रशासन, बालबालिका मन्त्रालय, केन्द्रीय बालकल्याण समिति पाखें याकनं हे माःगु पहल कयाः स्थिति साम्य यायेफुसा हे जक थौंया दुईतिहाईया सरकारया साख ल्यनी ।

राष्ट्रिय बाल दिवस हनेगु ईया लकसय् थ्व ईया न्ह्यः वा लिउ थज्याःगु परिस्थिति न्हापा गुबलें हे वःगु मसिउ । थ्व छगू बालअधिकार व मानव अधिकारकर्मीतय् निंतिं नं हाथ्याया विषय खः । विडम्वना ला छु धायेबलय् कञ्चनपुर घट्नायात कयाः सयौं बाल अधिकारवादी राष्ट्रिय वा अन्तरराष्ट्रिय संघ संस्थातसें वक्तव्य छगू तकं जारी मयाःगु आश्चर्यया खँ खः ।

कोक्याप नांगु संस्थापाखें निर्मला पन्तया मांअबुया उपस्थितिइ छगू अन्तक्र्रिया ज्याझ्वः छगू धाःसा हिम्मतका साथ क्वचाल । अथे जुयाः मुक्कं बालअधिकारकर्मी, संघसंस्था, थीथी संजालत सक्रिय जुयाः विशेष पहल कयाः अपराधीत मालेगुलि ग्वाहाली यायेमाःगु अवस्था वःगु दु । अन्यथा गैरसरकारी संस्थातय्गु सामाजिक विकासया ज्याय् हानं न्ह्यसःचिं लानाः खाली डलरखेतिइ हे जक याइपिं धायेके थम्वालेमाः, इलय् हे बिचाः याये ।