संविधान दिवस, विभेद व संशोधन

असोज ३ गतेयात संविधान दिवस हनेगु कि महनेगु धकाः मनूतय्सं थःथःगु कथं टिप्पणी यानाच्वंगु दु । राजनीतिक शक्तिया ल्याखं स्वल धाःसा सरकारया नेतृत्व यानाच्वंगु नेकपां संविधान दिवस हनीगु जूगु दु । अथे हे सरकारय् हे दुथ्याःगु संघीय समाजवादी फोरम नपालं संविधान दिवस धकाः नं महनेगु अले हाकुगु दिवस धकाः नं महनेगु धाःगु दु ।

उकथं हे आदिवासी जनजातिया छुं छुं दलतय्सं धाःसा हाकुगु न्हि धकाः हनेत्यंगु दु । अथे हे राष्ट्रिय जनता पार्टीं नं हाकुगु न्हि हनेगु तयारी याःगु दु । नेपाःया आदिवासी जनजाति, नेवाः नापं उत्पीडित समुदायनं संविधान दिवस धकाः हनेगु अवस्था हे मदु धइगु खँय् सुयां नं निगू मत दइ मखु । थुकिया मूल कारण धइगु संविधानय् अझ नं विभेद दनि ।

संविधानं उत्पीडित समुदायया मागयात सम्वोधन याःगु मदुनि । उकिं थ्व इलय् नेपाःया संविधानय् गुगु कथं नेवाः, आदिवासी जनजाति, मधेसीनिसें उत्पीडित समुदाययात विभेद यानातःगु दु धकाः सीकेमाःगु अवस्था दु । नेपाःया संविधानय् मुक्कं यानाः ३०८ धारा दुगु अले संविधानय् ११ गू प्रावधान ला आदिवासी जनजाति विरुद्ध दु ।

अले संविधानय् मुक्कं यानाः २३ गू विभेदकारी प्रावधान दुथ्याकातःगु दु । अले आदिवासी जनजातियात बहिष्करणय् लाकीगु ४९ गू प्रावधान दुसा खस आर्ययात सर्वोच्च कायम यानातःगु न्यागू धारा खनेदु । थुगु ल्याखं संविधानय् विभेदया विभेद दु ।धारा ६ सं राष्ट्रभाषा च्वयातःगु दु ।

राष्ट्रभाषा नेपालय् ल्हाइगु फुक्क मांभाय् राष्ट्रभाषा जुइ धकाः च्वयातःगु दु तर अनं क्वय् हे धारा ७ सं नेपालय् सरकारी कामकाजया भाषा धाःसा देवनागरि लिपिं च्वयातःगु नेपाली भाषा नेपाःया सरकारी कामकाजया भाषा जुइ धकाः च्वयातल ।

अले नेपाली भाषाया अतिरिक्त प्रदेशं थःगु प्रदेश दुने बहुसंख्यक जनतां ल्हाइगु छगू वा छगूसिबें अप्वः मेगु राष्ट्रभाषायात प्रदेशया कानुन बमोजिम प्रदेशया सरकारी कामकाजया भाषा निर्धारण यायेफइ, भाषा सम्बन्धी मेगु खँ भाषा आयोगया सिफारिसय् नेपाल सरकारं निर्र्णय याइ धकाः च्वयातःगु दु ।

थ्व धारा स्वयेबलय् ला देवनागरि लिपिं च्वइगु खय् भाय् जक नेपाली भाय् अले नेपालय् ल्हाइगु मेमेगु भाय् धइगु मांभाय् खः धकाः स्पष्ट याःगु दु । खय् भाय् जक नेपाली भाय् जुइगु अले नेवाः नापं मेमेगु समुदाय दुने ल्हाइगु भाय् गबलें नं नेपाली भाय् जुइ मखु धकाः स्पष्ट याना बिउगु दु ।

लिपिया ल्याखं नं देवनागरि लिपि जक नेपाःया सरकारी ज्याखँया लिपि याना बिउगु दुसा नेपालय् दुगु प्रचलित नेपाल लिपिनिसें रंजना लिपियात तकं सरकारी ज्याखँय् गबलें नं छ्यले दइ मखु धकाः अप्रत्यक्ष रुपं घोषणा याना बिउगु दु । खय् भाय् धाःसा आः हे सरकारी कामकाजया भाय् जुल अले संघीय सरकारंनिसें स्थानीय तहलय् तकं छ्यलेगु ज्या जुल तर थीथी समुदायपाखें ल्हाइगु मांभाय्या सवालय् धाःसा कानुन दयेकेगु धकाः धाःगु दु ।

कानुन नं गथे यानाः दयेकी धायेबलय् दच्छिया दुने भाषा आयोग दयेकीगु अले न्यादँया दुने भाषा आयोगं प्रदेशया नितिं सरकारी कामकाजया भाय्या रुपय् छ्यले फइगु बहुसंख्यक जनतां ल्हाइगु भाय् धकाः संघीय सरकारयात सिफारिस याइगु । प्रदेश थम्हं हे निर्णय तकं याये मदइगु ।

थ्व ल्याखं खुदँ तक ला खय् भाय् छगुलिं जक राज्य चले जुइगु जुल अले मेमेगु भाषाया सवालय् बहुसंख्यकया परिभाषा गुगु कथं बीगु नापं सिफारिस यात हे धाःसां कन्हय् वनाः आवश्यकता मतायेकेगु ज्या यात धाःसा खय् भाय् बाहेक मेगु भाय् प्रदेश व स्थानीय तहलय् तकं संचालन मजुइगु जुल ।

थुकिया अर्थ संघ अर्थात केन्द्रय् ला खय् भाय् छगू जक जुइगु निश्चित जूगु दु । छु थ्व विभेद मखु ला ? अथे हे नेपाः धइगु निसः व नीन्यागुलिं मल्याक जाति समुदाय च्वनाच्वंगु देय् खः धकाः सरकारं हे धयाच्वंगु दु । संविधानय् खस आर्ययात जक परिभाषा बीगु यानातःगु दु । खस आर्य धइगु खय् ब्रम्हु, ठकुरी, दशनामी, सन्यासी खः धकाः च्वयातःगु दु ।

संविधान संशोधनया नितिं सरकारय् वंगु संसफो आः संविधान संशोधनया नितिं गुकथं भूमिका म्हितीगु खः व परिक्षाया ई जुया बिउगु दु । थौं सरकारय् वंगु स्वलां मल्याय् धुंकल अय्नं थ्व ई तक नं संविधान संशोधनया नितिं खास हे पहल जूगु खने मदुनि ।

थ्व संविधानय् गनं नं नेवाः, तामाङ, लिम्बु, मिश्र, परियार, यादव, चौधरी लगायत सलंसः जाति मध्ये सुयागं नं नां उल्लेख यानातःगु मदु । थुकिया अर्थ खस आर्य संविधानय् हे उल्लेख यानातःगु जूगुलिं आवंलि इपिं संवैधानिक जाति जुल । आदिवासी जनजाति दुनेया नेवाः, तामाङ, राई, लिम्बु, शेर्पा, गुरुङ लगायतया जातिया नां आदिवासी जनजाति प्रतिष्ठान दुने जक उल्लेख यानातःगुलिं इपिं निगूगु दर्जाया नागरिक जुया बिउगु दु ।

संविधानय् उल्लेख जुयाच्वंगु खस आर्य न्हापांगु संवैधानिक जाति अले संविधानया क्वय् ऐन जुइगु जुया जनजाति प्रतिष्ठानया ऐन कथं आदिवासी जनजाति दुनेया समुदाय निगूगु दर्जाया नागरिक जुल अले दलित व मधेसी समुदाय दुनेया जातियात नियमय् जक ब्यवस्था यानातःगु दु ।

संविधान दकले च्वय् अले संविधान अन्तर्गत ऐन तयार जुइगु अले ऐनया नं क्वय् धइगु नियम दयेकीगु खः । थुगु ल्याखं संविधानय् जनतायात न्हापांगु दर्जा, निगूगु दर्जा व स्वंगूगु दर्जा यानाः विभेद यायेगु ज्या थ्व संविधानपाखें याःगु दु । थुकथं नेपाःया संविधानय् आः तक नं विभेद जुयाच्वंगु दु ।

नेपाःया आदिवासी जनजाति, मधेसीनिसें उत्पीडित समुदाय गुमिसं जाति, भाषा नापं फुक्क ख्यलय् समानताया माग याना वयाच्वंगु दु इमिसं ला गुगुं नं हालतय् थ्व संविधानया संशोधन यायेमाः धकाः धायेत बाध्य जुइ । उकिं थौं राज्यं संविधान दिवस हनाच्वंगु इलय् बास्तवय् संविधानं यानातःगु विभेद व संविधान संशोधनया खँ छाय् ल्हायेमाल धकाः थुइकेमाःगु ई वयाच्वंगु दु ।

संविधान संशोधनया नितिं धकाः सरकारय् वंगु संघीय समाजवादी फोरम नेपालं आः संविधान संशोधनया नितिं गुकथं भूमिका म्हितीगु खः व परिक्षाया ई जुया बिउगु दु । थौं सरकारय् वंगु स्वलां मल्याय् धुंकल अय्नं थ्व ई तक नं संविधान संशोधनया नितिं खास हे पहल जूगु खने मदुनि ।

उकिं आः संविधान दिवस हनेगु नाप नापं संघीय समाजवादी फोरमपाखें संविधान संशोधनया मुद्दायात कयाः सरकारय् ब्यापक रुपं यंकेमाःगु अले संविधान संशोधन जुइगु हे अवस्था मदुसा सरकार त्वःता वयेमाःगु अवस्था वइ । उकिं आः जनतां संघीय समाजवादी फोरमयात स्वयाच्वंगु खनेदु ।

सम्बन्धित बुखँ

LEAVE YOUR COMMENTS