ने. सं. ११४४ चौलाथ्व दशमी -

फिल्म नेपाःया, भूमि विदेशया

बलिउडय् आपालं हिन्दी फिल्म थःगु देशं पिने वनाः दयेकेगु चलन दुसा खस नेपाली भाय्या फिल्मय् नं थौंकन्हय् विदेशय् शुटिंग धइगु सामान्य खँ जुया वयेधुंकल । प्रियंका कार्की व दयाहांग राईया मेन रोलदुगु “ह्याप्पी डेज” लण्डनय् शुटिंग याःगु फिल्म खःसा थौंकन्हय् लण्डनय् हे “इण्टुमिण्टु लण्डनमा” या शुटिंग जुयाच्वंगु दु । थ्व फिल्मय् साम्राज्ञी राज्यलक्ष्मी शाहया मेन रोल दु । थगुने नगुने पिदंगु फिल्मय् “द वीनर”, “सफर” थेंज्याःगु फिल्मया नापनापं “परदेशी”, “मन त परदेशी” विदेशय् शुटिंग याःगु फिल्म खः ।अले लाबला न्ह्यःतिनि पिहांवःगु “ह्याप्पी न्यू इयर” नांयागु फिल्म अष्ट्रेलियाय् शुटिंग याःगु खः ।

भिन्तुना जोशी व सुरेन्द्र तुलाधर नं अष्टे«लियाय् वनाः अनहे छगू “म्हसिका” नांयागु नेवाः फिल्मया शुटिंग याना लिहां वःगु खः । अन हे च्वनावयाच्वंपिं नेपालीत (नेवाःत नं) मुनाः नीस्वनातःगु ‘चिनारी नेपाल’ नांयागु संस्थाया कुतलय् “म्हसिका” नांयागु फिल्म दयेकूगु खः । नेपालं पिने दयेकूगु थ्व न्हापांगु नेवाः फिल्म खः । विदेशय् शुटिंग याःगु मेगु छगू नेवाः फिल्म “तुयुमति” खः । थ्व फिल्मया शुटिंग लण्डनय् जूगु खः ।
नेपालं पिने नं नेपाली फिल्म दयेकू धइगु खँ आपाःसिनं मसिउ जुइमाः।

उकिसनं नेपाली फिल्मया इतिहास हे नेपालं पिने न्ह्याःगु खँ सिउपिं ला म्हो हे जक दु जुइमाः । तर थ्व खँ सत्य खः। सत्य जक मखसे फिल्मया नां तकं “सत्य हरिश्चन्द्र” खः । वि.सं. २००८ सालय् पिलू वःगु “सत्य हरिश्चन्द्र”या निर्माण सम्बन्धी सकतां ज्या भारतया कलकत्ताय् क्वचायेकूगु खः । भारतय् च्वना वयाच्वंम्ह नेपाली डि.बी.परियारया कुतलय् तयार जूगु “सत्य हरिश्चन्द्र” स्वया धाइपिं नं थौंकन्हय् म्हो जक दनि ।

आः तक नं नेपाःया छगू दुग्यंगु फिल्म धकाः बय्बय् याना वयाच्वंगु “परालको आगो” नांयागु फिल्म नं वास्तवय् भारतीय भूमिं हे निर्माण जुयावःगु फिल्म खः । नांजाःम्ह साहित्यकार गुरुप्रसाद मैनालीया तसकं स्येल्लाःगु बाखं “परालको आगो”यात हे फिल्म कथं दयेकूगु खःस थ्व फिल्मया निर्देशक प्रताप सुब्बा खः । प्रताप सुब्बां थ्व फिल्मया लुखां बसुन्धरा भुसालयात न्हापांखुसी मू नकिं कथं ज्या याकूगु खःसा थ्व सिबें न्हापा “पनिब्वाई” नांयागु छगू डकूड्रामा दयेकूम्ह प्रताप सुब्बां नीर शाह भाजुयात न्हापांखुसी अभिनय याकूगु खँ थन लुमंकेबहजू ।

थथे आपालं लुमंकेबहगु योगदान बिउम्ह प्रताप सुब्बा हे हिन्दी फिल्मय् न्हाय् धस्वाकेत ताःलाये धुंकूम्ह डेनी डेंग्जोंग्पायात “मशाल” फिल्मया लुखां दकलय् न्हापां नेपाली फिल्मय् न्ह्यःब्वःगु खःसा लिपा प्रताप सुब्बां “कहीँ अध्यारो कहीँ उज्यालो” व “बाँच्न चाहनेहरू” नांयागु फिल्म नं भारतीय भूमिइ च्वनाः हे दयेकूगु खः । दार्जिलिङ्ग व थुकिया जःखःया थासय् शुटिंग यानाः भारतया हे कोलकात्ता वा मुम्बइलय् वनाः सम्पादन इत्यादी क्वचायेकीगु थज्याःगु फिल्मं नेपालय् बांलाक बजाः कायेफुगु धाःसा खनेमदु ।

तर थन थ्व खँ ल्वःमंके मजिउकि नेपाली फिल्म थपुकेगु ज्याय् भारतीय भूमिया तःधंगु ल्हाः दु । थ्व भूमि च्वनाच्वंपिं शम्भु प्रधान, तुलसी घिमिरे, नूतन प्रधान, भारती गजमेर, चन्द्र प्रकाश घिमिरे, बन्नी प्रधान, उत्तम प्रधान, शान्ता नेपाली थेंज्याःपिं फिल्मकःमितय्सं नेपाली फिल्मया निर्माण न्ह्याकेगु ज्यांनिसें कयाः आःतक नं दिपाः मदयेक थःपिनिगु हिचःति हायेका वयाच्वंगु दु धाःसां छुं पाइमखु । उकिसनं झन्छगू इलय् नम्बर वन हिरोनी धयातःम्ह हिरोनी निरुता सिंह तकं उखेयाम्ह खः धइगु खँ गथे यानाः ल्वःमंकेगु ?

नेपालय् फिल्म दयेकेगु सरकारी पलाः कथं दयेकूगु आमा, परिवर्तन, हिजो आज भोलि थेंज्याःगु फिल्मं स्वकुमिया नुगः साले मफयाच्वंगु इलय् हिन्दी फिल्मया नांजाःम्ह हिरोनी माला सिन्हायात कयाः दयेकूगु नेपाली फिल्म “माइतीघर” नं वास्तवय् भारतीय भूमिइ हे दयेकूगु फिल्म खः । तर थ्व फिल्मया लाय् (लगानी) तःपिं जनरल नर शम्शेर जबरा व वय्कः भाजुया पासापिं जूगुलिं थुकियात विदेशी भूमिइ दयेकूगु द्वपं मवल । बरु “माइतीघर”यात न्हापांखुसी निजी लगानीकर्तातय्सं लाय् तःगु फिल्म कथं कयातःगु दु ।

अबाय्ति नेपालय् फिल्म दयेकेत माःगु छुं नं सुविधा मदुगुलिं नेपालं पिने वनाःदयेकेमाःगु खःसा गुलिखे लिपा तक नं शुटिंग छगू जक नेपालय् यानाः मेमेगु दक्वं ज्या पिने याये मालाच्वंगु खँ नं थन न्ह्यथनेबहजू । बाध्यताया थज्याःगु खँ त्वःताः मेपाखे मिखा ब्वयेगु खःसां नेपाली फिल्मय् पुनर्जागरण हयेत तकं भारतीय भूमिं हे ग्वाहालि यानाच्वंगु याउँक हे खनेदइ । छाय्धाःसां शम्भु प्रधानया “सम्झना” व तुलसि घिमिरेया “कुसुमे रुमाल” स्वकुमित दथुइ लोकंह्वासां निसें हे जक नेपालय् नेपाली फिल्म दयेकेगु ज्याय् तीव्रता वःगु खँ न्ह्याम्हेसिनं सिउ।

अले थ्व निगुलिं फिल्म भारतीय भूमिइ हे तयार जूगु फिल्म खः । लिपा जक नेपाली निर्माता छम्ह छम्ह दयेकाः थ्व फिल्मयात नेपालीकरण याःगु खँ थन च्वयेबहजू । थ्व निगुलिं फिल्मं नेपाली फिल्मया ख्यलय् धुँ धकाः धयातःम्ह प्रकाश थापा धुंकाः निर्देशनय् दुग्यंगु ल्हाः दुपिं तुलसि घिमिरे व शम्भु प्रधानया नां खनेदयावःगु खः । लिपा वनाः शम्भु प्रधानं थः अबुया नेपाली नागरिकताया लिधंसाय् थःत याकनं हे नेपाली धकाः धायेकेत ताःलात । तर तुलसि घिमिरेयात थथे याये थाकुल ।

सायद अथे जूगुलिं हे तुलसि घिमिरें आःतक नं थःगु मातृभूमिइ (सिक्किम)य् वनाः फिल्म दयेकेगु ज्या मत्वःतूनिगु जुइमाः । वय्कः भाजुया अतिकं बय्बय् जूगु फिल्म दक्षिणा, दर्पण छाँया व साईत फिल्मया दक्वः धइथें शुटिंग उखेपाखे हे क्वचायेकूगु खः । राजेश हमाल, सिर्जना बस्नेत, पुजा चन्दं म्हितूगु “भूल” नांयागु छगू फिल्म नं भारतीय भूमिं हे तयार याःगु नेपाली फिल्म खःसा थ्व फिल्मयात नेपाली फिल्मया ख्वाःपाः पुइकाः थनया सरकारी सुविधाया लबः कायेत थुखेपाखे नं भतिचा शुटिंग याःगु खः ।

तर थुकिं थनया सरकारया मिखाय् धुलं छ्वाके मफुगुया लिच्वः कथं थ्व फिल्मया क्यनेज्या तकं थन बांलाक न्ह्याके मफुत । थ्वहे “भूल” फिल्मया निर्देशक श्याम प्रधानं आःवयाः हाकनं छक्वः “संजीवनी” नांयागु छगू फिल्म दयेकल । झरना बज्राचार्य मय्जुया मू भुमिका दुगु “संजीवनी” फिल्मया छुं ब्वया शुटिंग नेपालय् नं जूगु खःसा आपालं शुटिंग सिक्किमय् हे क्वचाःगु खः । हिन्दी भासं तकं दयेकेगु ग्वसाः दुगु “संजीवनी” या मेमेगु ज्या धाःसा थन नेपालय् हे जूगु खः। नेपालं पिने खास यानाः भारतया थीथी थासय् उकिसनं दार्जिलिंग, खरसाङ व सिक्किमय् शुटिंग जूगु मेमेगु फिल्मय् झोडा, जार, अर्को जन्म, लभ इन सिक्किम, ईशारा, कथा, लेटर थेंजाःगु फिल्मया नां न्ह्यःने दु धइगु खँ नं थन छक्वः लुमंकेबहजू ।

अले सिक्किमय् नेपाली फिल्म दयेकीबलय् अनया सरकारं छुं भतिचा नगद अनुदान नं बिइगुलिं यानाः गुलिखे फिल्मला अन भारतीय कम्पनीया नां छुनाः पिकाइसा थन नेपाःया कम्पनीया नां छुनाः पिकायेगु नं यानाच्वंगु दु । च्यादँ–झिदँ न्ह्यः थनं अमेरीकाय् वनाः च्वनाच्वंपिं सरोज खनाल, कृष्टी मैनाली व एलना श्रेष्ठयात कयाः हरि शिवाकोटीया निर्देशनय् “ईष्टमित्र” नांयागु छगू नेपाली फिल्म दयेकूगु खःसा लिपा नं “घटना–दुर्घटना” नांयागु मेगु छगू फिल्म अमेरीकाय् निर्माण जुइगु खँ बय्बय् जूसां आःतक थ्व फिल्मया बारे मेगु न्हूगु खँ धाःसा पिहां वःगु खनेमदुनि । आः वयाः अमेरिकी भूमिइ हे “अमेरिकन बाबु मेड इन् नेपाल” नांयागु छगू फिल्म दयेकाच्वंगु दु धइगु खँ दुसा थ्व फिल्म गबलय् पिहां वइ धइगु खँ धाःसा आः तक सीमदुनि ।