ने. सं. ११४४ चौलागा पारू -

लैंया फाइदा व उकी दुगु वासःया गुण

सलाद व तरकारिया रूपय् लैंया छ्यलाबुला यक्व हे जू । लैं बँया तःलय् कन्दया रूपय् उत्पन्न जुयावइगु खः । बँया द्यःने लैंया वाउँसे वाउँसे हः जक खनेदइ । लैं प्रोटिन, क्याल्सियम, आयोडिन व आइरन गाक्क दुगु चीज खः । थुकी भिटामिन ए, बी व सी नं दु । चिकुलां लैं भख्खः जुइक हे दइ । अथे ला थौंकन्हय् लैं दछियंकं हे न्यायेगु दु ।

आयुर्वेदय् धयातःकथं लैं नयागु पचय् याइगु, त्रिदोष (वात, पित्त, कफ) नाश याइगु, पालुगु व गरम याइगु चीज खः । लैंयात घ्यलय् दयेकाः नयेगु यात धाःसा थुकिया त्रिदोषनाशक गुण अझ अप्वः दयावइ । लैं गरम याइगु व सवाः पालुगु जुयाःथुकिं पाचनक्रिया थासय् लाकाबी । थुकिं प्वाथय् दाःपिं किमितय्त नं स्यानाबी । लैंलय् क्याल्सियम यक्व हे दइगु जुयाः थुकिं वा व क्वँय्यात बल्लाकी ।

लैंया हः (ख्वाखः)या रस त्वन धाःसा पथरीं यानाः च्व फाये थाकुगु जुयाच्वंगु अःपुयावइ । लिसें थुकिं हि नं सफा जुइ । लैंया ख्वाखः न्ह्ययाः न्ह्ययाः नल धाःसा वाया समस्या ज्यनी । लैंया तरकारि दयेकाः नल कि कफ व वायु विकार मदयावनी । लैंया पु (केपु)यात नं वासःया रूपय् छ्यलेगु याः । केपुयात दायेकाः छानय् यानाः त्वन धाःसा पथरी ल्वय् थिक जुइ ।

लैंयाके दुगु वासःया गुण

लैंया रसय् कागतिया रस व सिंचि ल्वाकछ्यानाः त्वन धाःसा प्वाः स्याःगु व ग्यास थिक जुयइ।
जा नयेबलय् लैंया सलाद कागतिया रस तयाः नल धाःसा नयागु याकनं पचय् जुइ ।
५० ग्राम लैंया रसय् सिंचि व मलय्चुं ल्वाकछ्यानाः न्हिं न्हिं सुथय् बहनी त्वनाबिल धाःसा प्वाथय् दायाच्वंपिं कीत सिनावनी ।
ख्वाखःया रसया सेवन यायेबलय् पित्त विकार मदयावनी ।
लैं तानाः उकी सिंचि हाःहाः यानाः बहनी खुल्ला थासय् तयादिसँ । सुथय् दनाः झीसं शीतं दायेकातयागु उगु लैं नयेगु यानाबिल धाःसा अलःकै लनावनी । अथे हे लैं हलूलिसें नयाबिल धाःसां नं अलःकै लनावनी ।
लैंया रस ३० ग्रामया मात्राय् न्हिं स्वक्वः प्यक्वः त्वनाबिल धाःसा पथरी च्वलिसें पिहां वइ । लैंलय् क्षरता थुलि यक्व दइ कि उकिं पथरीयात नं नायेकाबी ।
लैंया क्यातुगु हः न्ह्ययाः रस घुर्कल धाःसा हिकु वयाच्वंगु दिनावनी । लैंया रस भतिचा क्वाकाः त्वनाबिल धाःसा नं हिकु दिनावनी ।
हःनापंया लैंया रस पिकयाः छगू गिलास रसय् छगः कागतिया रस, चकंछि चम्चा मलय्चुं ल्वाकछ्यानाः न्हिं न्हिं त्वनादिसँ । थथे तःन्हु तक त्वनादिसँ । पथरी नायाः पिहां वइ ।
लैंया १५०ग्राम रसय् मिश्री ल्वाकछ्यानाः त्वन धाःसा अम्लपित्त (एसिडिटी)य् यक्व हे फाइदा जुइ । अले पाउँक धक्का वयेगु नं दिनावनी ।
लैंया पु (केपु)यागु चुं सुथय् बहनी ३–३ ग्रामया मात्राय् लःलिसे सेवन यात धाःसा मिसातय् महिनावारी सम्बन्धी पंगः ज्यनावनी ।
म्हासु ल्वय् धयागु अप्वः थें लीभर खराब जुयाः जुइगु खः । लैंया सेवनं उकियात नं फाइदा याः । ख्वाखःया १०० ग्राम रसय् चिनि ल्वाकछ्यानाः सुथ न्हापां त्वन धाःसां नं म्हासुल्वचय् फाइदा हे याइ । अथे हे लैंया रसय् तुया रस ल्वाकछ्यानाः सुथय् व बहनी त्वनाबिल धाःसा नं म्हासुल्वचय् फाइदा याइ ।
सुं विषालु किलं न्यात धाःसा लैंया रस पानाबीगु व लैंया रस त्वना नं बीगु यायेमाः । विषया प्रभाव म्हो जुइ । हियुगु व स्याःगु नं लनावनी ।
ग्यासया विकृतिं पीडितय्सं जा नये धुंकाः कागतिया रस व सिंचि ल्वाकछ्यानाः त्वन धाःसा यक्व हे लाभ जुइ ।
अजीर्ण ल्वचं यानाः बान्ता जुल धाःसा लैंया रसयया पिपीया चुं ल्वाकछ्यानाः सेवन यात धाःसा फाइदा जुइ ।
उच्च रक्तचापं पीडिततय्सं लैंया सलाद व रसय् सेवन न्हिं न्हिं यायेमाः । लैंया क्यातुगु हः न्ह्ययाः नल धाःसा नं फाइदा जुइ ।
लैंया पु (केपु) निनाः उकी कागतिया रस ल्वाकछ्यानाः इलाबिल धाःसा दाद व चासुगु लनावनी ।
केपु लखय् दायेकादिसँ । बछि लः सुपाः वनकि छानय् यानाः त्वनादिसँ, पथरीया ल्वय् याकनं लनावनी ।
किड्नीं बांलाक ज्या मयानाः, च्व मवइगु अथवा गर्मी, कब्जियत आदिया कारणं च्व मवल धाःसा बागू चम्चा केपु निनाः छगू गिलास लखय् ल्वाकछ्यानाः, चकंछि कप लैंया रस ल्वाकछ्यानाः छानय् यानाः स्वक्वः त्वंकादिसँ । च्व बांलाक वइ । हिइसे नं मच्वनावनी ।
लैं नये धुंकाः साखः छकूचा नयाबिल धाःसा धक्काः तयेबलय् नवइ मखु । साखः नये धुंकाः छुं भचा ख्वाखः नं न्ह्ययाः नयादिसँ ।
ख्वाखःया ५० ग्राम रसय् चकंछि चम्चा सोडा बाइ, कार्ब ल्वाकछ्यानाः त्वन धाःसा च्वफाये थाकुया च्वंपिनि बांलाक च्व वइ ।
लैंलय् यक्व हे फाइबर दु, अले थुकिं सुगर अप्वयेकी नं मखु । अथे जुयाः थ्व डायबिटिजया ल्वगितय्गु निंतिं आदर्श तरकारि खः ।
सर्दिं व मुसुं मुक्ति कायेगु खःसा लैंया रस सेवन यानादिसँ ।
लैंसुखूया काढा दयेकाः जी व चिलिसें उकिया सेवन यात धाःसा मुसु लनीगु जक मखु दम वयाच्वंगु दुसां क्वलाइ ।
न्हिं न्हिं लैं नयेगु यानाच्वन धाःसा म्हया छ्यंगू फ्वःफ्वः धाइमखु । लैंया रस व कागतिया रस उतिग्यंक ल्वाकछ्यानाः ख्वालय् पानाबिल धाःसा ख्वाः यचुपिचु धाःयाः चमक नं दयावइ ।
त्यानु लंकेगुली व क्वातुक न्ह्यः वयेकेगुली लैंया विशेष योगदान दइ । उच्च रक्तचापयात शान्त यायेत नं लैंनं ग्वाहालि याः ।
ख्वाः बांलाकेत लैंया फेसमास्क नं यक्व ज्या वः । छ्यंगूया ल्वचय् ख्वाखः व केपु नापं तयाः निनाः लेप तयादिसँ, ल्वय् लनावनी ।
लैंनं छ्यंगूयात प्याकातयेत नं ग्वाहालि याइ । कचिगु लैं छ्यानाः उकी ख्वालय् ब्वब्वस्यानाः सफा यानादिसँ । थुकिं छगू बांलाःगु फेसप्याकया रूपय् ज्या याइ । लैं सुख्खा छ्यंगू, स्यःकै, तुयूगु चातः व ध्वःध्वः वइगु थेंज्याःगु छ्यंगूया समस्या ज्यंकेत ज्या वः ।

सावधान

लैं गरम प्रकृतियागु जुइ, अथे जूगुलिं लैं यक्व नलकि नोक्सान नं जुइफु । अथे जूगुलिं कम मात्रां सुरु यानादिसँ, लिपा धमाधम मात्रा अप्वयेका यंकादिसँ ।
दुरुलिसे लैं भपादीमते । लैं नयेगु पाय्छि ई तिन्हिनय् खः । लुमंकादिसँ,छुं नं कचिगु तरकारि, जूस, कचिगु फल न्ह्याबलें न्हिनय् हे जक नयेगु यायेमाः । थथे नयेबलय् उकियात पचय् यायेत यक्व ई दइ, लिसें थुकिं कफ दयेके बी नं मखु । बहनी पाचनक्रिया सुस्त जुइ, अथे जुयाः थ्व इलय् बांलाक बूगु नसाज्वलं हे जक नयेगु यायेमाः, व नं कम मात्राय् जक ।

एजेन्सीया ग्वाहालिं निरा महर्जन